H Αναφυλαξία είναι, ως γνωστό, μια εξαιρετικά ταχεία, απειλητική για τη ζωή αντίδραση υπερευαισθησίας και η οποία συνδυάζει συμπτωματολογία που εμπλέκει διάφορα συστήματα του οργανισμού, όπως το κυκλοφορικό, το αναπνευστικό, το δέρμα και τους βλεννογόνους. Η επιτυχής αντιμετώπισή της συνίσταται βασικά στην ενδομυική χορήγηση αδρεναλίνης, που προκαλεί περιφερική αγγειοσύσπαση, αύξηση της καρδιακής παροχής, μείωση των μεσολαβητών φλεγμονής και αναστολή του βρογχόσπασμου. Η συσκευή που περιέχει αδρεναλίνη έτοιμη προς χρήση, προορίζεται για μη ιατρική χρήση ενδομυικά, προκαθορισμένης δόσης του φαρμάκου. Στην περίπτωση που συνταγογραφείται μία συσκευή αυτοενιέμενης αδρεναλίνης, πρέπει να παρέχεται και η κατάλληλη εκπαίδευση για τις ενδείξεις και τον τρόπο χρήσης. Άκρως σημαντική θεωρείται η εκπαίδευση των ασθενών και των γονέων τους καθώς και των ατόμων που επιμελούνται ανήλικα παιδιά.

Αναφυλαξία: Ποιοι πρέπει να εκπαιδεύονται;

Η εκπαίδευση πρέπει να παρέχεται σε όποιον μπορεί να παράσχει βοήθεια σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Προηγούνται οι επαγγελματίες υγείας ( ιατροί, νοσηλευτές, φοιτητές Ιατρικής). Σημαντικότατη ωστόσο κρίνεται η επιτυχής εκπαίδευση του ασθενούς, εφόσον το επιτρέπει η ηλικία και η διανοητική του ωριμότητα. Η εκπαίδευση των γονέων είναι βασικό στοιχείο αποφυγής και αντιμετώπισης ενός αναφυλακτικού επεισοδίου, ειδικά στην περίπτωση βρεφών και παιδιών προσχολικής ηλικίας, όπου η έλλειψη προγεμισμένης σύριγγας αδρεναλίνης θεωρείται αρνητικός παράγοντας. Σε περίπτωση τροφικής αλλεργίας ,η συμβολή του ειδικού διαιτολόγου είναι απαραίτητη. Ακόμη, εκπαιδευτικοί και προσωπικό παιδικών σταθμών και νηπιαγωγείων θα ήταν καλό να εκπαιδεύονται ώστε να αναγνωρίζουν και να αντιμετωπίζουν έγκαιρα και σωστά μια αναφυλακτική αντίδραση. Στη συνέχεια θα δοθεί βάση στην εκπαίδευση παιδιών και γονέων.

Αναφυλαξία: Τι πρέπει να περιλαμβάνει η εκπαίδευση;

Η εκπαίδευση για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της αναφυλαξίας πρέπει να εμπεριέχει αρχικά την αναγνώριση των σημείων και συμπτωμάτων που σηματοδοτούν την έναρξη και πρόοδο ενός αναφυλακτικού επεισοδίου. Οι εκπαιδευόμενοι οφείλουν να αναγνωρίζουν τις αιτίες που μπορούν να δράσουν ως εκλυτικά αίτια και να αποφεύγουν την έκθεση σε αυτές. Έμφαση πρέπει να δίνεται στην συνεχή μεταφορά της αυτοενιέμενης αδρεναλίνης από τον ασθενή.

Αναφυλαξία: Πώς πρέπει να γίνεται η εκπαίδευση;

Τα προγράμματα εκπαίδευσης των ασθενών και του οικογενειακού τους περιβάλλοντος πρέπει να περιλαμβάνουν σαφές γραπτό σχεδιάγραμμα δράσης σε επείγουσα περίπτωση. Βασική γνώση των πιθανών εκλυτικών αιτίων καθώς και των συμπτωμάτων «συναγερμού», δέον είναι να υπάρχει. Έχει επίσης βρεθεί ότι η πολυδιάστατη προσέγγιση του θέματος, με παράθεση εικονικών περιπτώσεων , επικαιροποίηση και έλεγχο των γνώσεων και η εν γένει ευαισθητοποίηση των οικείων στην επικινδυνότητα της αλλεργίας, έχουν βοηθήσει σημαντικά στην μείωση των αναφυλακτικών αντιδράσεων. Σε περίπτωση γνωστού ιστορικού οι οδηγίες πρέπει να εναρμονίζονται με το εκλυτικό αίτιο. (αν πρόκειται για τροφική αλλεργία ή αλλεργία στους νυγμούς υμενοπτέρων για παράδειγμα).

Αναφυλαξία: Εκπαίδευση σε σχέση με την κοινωνική δραστηριότητα;

Επιδημιολογικές εκτιμήσεις ανάγουν το ποσοστό αναφυλαξίας στο χώρο του σχολείου στο 25%-30% των αναφυλακτικών αντιδράσεων. Εδώ η εκπαίδευση πρέπει να επικεντρώνεται σε συμβουλές που έχουν άμεση συνάφεια με την ωριμότητα των μικρών μαθητών, να βρίσκονται σε θέση να αναγνωρίσουν συμπτώματα, να αποφύγουν επικίνδυνες καταστάσεις και να αντιμετωπίσουν οι ίδιοι κάποιο αναφυλακτικό επεισόδιο. Η ευαισθητοποίηση των φίλων είναι πρωτεύουσα ώστε να προφυλάσσεται ο αλλεργικός ασθενής, από δυνητικά επικίνδυνες καταστάσεις, όπως η έκθεσή του σε bullying, αλλά και να βοηθείται από αυτούς σε έκτακτη ανάγκη. Ειδικά στην εφηβεία, τα παιδιά πρέπει να ενθαρρύνονται ούτως ώστε να αναλαμβάνουν την ευθύνη της κρίσης και των επιλογών τους. Στην Ελλάδα ειδικότερα, η νομοθεσία αποτελεί τροχοπέδη στην εφαρμογή σχεδίου επείγουσας αντιμετώπισης, με τη συνδρομή των εκπαιδευτικών.

Χάσματα και προοπτικές

Είναι εξαιρετικά θετική η δυνατότητα συνταγογράφησης του κύριου φαρμάκου αντιμετώπισης της αναφυλαξίας, της προγεμισμένης σύριγγας αδρεναλίνης. Ωστόσο η νομοθεσία σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες , δεν κατοχυρώνει την παροχή φαρμακευτικής αγωγής από τον εκπαιδευτικό. Μία τροποποίηση αυτής καθώς και μία ενοποιημένη κοινοτική οδηγία για την εκπαίδευση στην αντιμετώπιση της αναφυλαξίας, αποτελούν προοπτική του εγγύς μέλλοντος και στη χώρα μας.

Σύνοψη

Η αναφυλαξία αποτελεί μια κλινική οντότητα που απαιτεί άμεση διάγνωση και αντιμετώπιση. Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν γίνει πολλές προσπάθειες κατανόησης της νόσου και θεώρησής της από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Ωστόσο, δεν έχει εξαντληθεί η δυνατότητα πλήρους κατανόησης και επαρκούς αντιμετώπισης. Το αναφυλακτικό επεισόδιο είναι απλά η κορυφή του παγόβουνου. Η αναφυλαξία πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν χρόνια νόσος, με μεγάλη επίδραση στην ασφάλεια και την ποιότητα ζωής των ασθενών. Η εκπαίδευση των ασθενών και των οικογενειών τους με στόχο την βελτίωση της κατάστασης υγείας τους, πρέπει να αποτελεί πραγματική πρόκληση για τους εμπλεκόμενους φορείς που εκπροσωπούν την υγεία και την Πολιτεία.