Βρογχικό άσθμα, όλοι μας το έχουμε ακούσει σαν έννοια, αλλά τί είναι στην πραγματικότητα; Τις τελευταίες δεκαετίες καταγράφεται μια αύξηση της συχνότητας εμφάνισης του άσθματος στα παιδιά που γεννιούνται και μεγαλώνουν στις οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες. Η ασθένεια δεν έχει αλλάξει. Εκείνο που έχει μεταβληθεί αυτό το χρονικό διάστημα είναι το περιβάλλον μας: Το μακρο- και μικρο-περιβάλλον που αφορά στον καθέναν μας ατομικά, η διατροφή, η συνήθεια του καπνίσματος στην οικογένεια, κυρίως της μητέρας, ο τρόπος κατασκευής των σύγχρονων σπιτιών, τα συστήματα θέρμανσης, η ατμοσφαιρική ρύπανση, οι συχνές ιογενείς λοιμώξεις, ως αποτέλεσμα του συγχρωτισμού των μικρών παιδιών, παίζουν καθένα χωριστά και όλα μαζί, ρόλο στην εκδήλωση της νόσου. Η έγκαιρη, όμως διάγνωση της ασθένειας και η διάδοση της θεραπευτικής αντιμετώπισης στο σπίτι έχουν συμβάλει στην μείωση των εισαγωγών στο νοσοκομείο, ενώ η θνησιμότητα στα ασθματικά παιδιά έχει περιοριστεί σημαντικά.

Τι είναι το βρογχικό άσθμα;

Πρόκειται για μία χρόνια φλεγμονή των αεραγωγών. Φανταστείτε τους πνεύμονές μας σαν ένα δένδρο ανεστραμμένο, όπου οι βρόγχοι (αεραγωγοί), είναι ο κορμός και τα κλαδιά του. Οι αεραγωγοί είναι αυτοί που μεταφέρουν τον αέρα εντός και εκτός των πνευμόνων. Πρόκειται για τις γνωστές σε όλους μας αναπνευστικές κινήσεις της εισπνοής και της εκπνοής. Όταν οι βρόγχοι που εμφανίζουν αυτή τη χρόνια φλεγμονή, μετά από κάποιο ερέθισμα συσπώνται, αποτέλεσμα είναι να γίνονται πιο στενοί και να έχουν αυξημένη παραγωγή βλέννας. Ο μικρός ασθενή λοιπόν καλείται, υπό αυτές τις συνθήκες, να εισπνεύσει και να εκπνεύσει αέρα μέσα από ένα στενό αυλό, κάτι που μπορεί να κάνει με δυσκολία, ιδίως στην εκπνοή.

Βρογχικό Άσθμα: Συμπτώματα 

Πάνω από 9 εκατομμύρια παιδιά στις ΗΠΑ έχουν άσθμα, το οποίο αποτελεί και τη πιο συχνή χρόνια παιδική ασθένεια. Στις μισές περιπτώσεις ωστόσο το άσθμα δεν έχει διαγνωστεί, αφού τα συμπτώματά του, και κυρίως ο βήχας, μοιάζουν με αυτά ενός απλού κρυολογήματος.

Επικοινωνήστε με τον παιδίατρο αν δείτε ότι το παιδί σας παρουσιάζει κάποιο από τα παρακάτω:
•Βήχα, κυρίως τη νύχτα ή ύστερα από άσκηση , γέλιο, κλάμα.
•Συριγμό, γνωστό και ως «γατάκια», «σφύριγμα», «βράσιμο» στο θώρακα.
•Δύσπνοια, δηλαδή δυσκολία στην αναπνοή
•Πόνο στο στήθος ή την περιοχή του θώρακα κατά την αναπνοή.
Πρέπει να τονισθεί ωστόσο ότι, όταν το παιδί πάσχει από άσθμα, υπάρχει πάντα κάποιος βαθμός φλεγμονής, ακόμη κι αν δεν έχει συμπτώματα Η νόσος δηλαδή είναι παρούσα.

Παράγοντες που προκαλούν (ή επιδεινώνουν) το άσθμα

Τα αίτια που προκαλούν το άσθμα είναι ποικίλα, διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή και μπορεί να είναι τα εξής:
Αλλεργιογόνα: α) εξωοικιακά (π.χ. γύρη φυτών ή ζώων, μύκητες που αναπτύσσονται που υπάρχει σκοτάδι, υγρασία ή κακός αερισμός, κατοικίδια ζώα, ιδίως γάτες ή σκύλοι) και β) ενδοικιακά(π.χ. ακάρεα σκόνης, μικροοργανισμοί μη διακριτοί με γυμνό μάτι).
Λοιμώξεις του αναπνευστικού: περισσότερο οι ιογενείς, που είναι συχνές τους ψυχρούς και υγρού μήνες, καθώς και οι λοιμώξεις από μυκόπλασμα και χλαμύδια.
Κάπνισμα των γονιών: κυρίως της μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Δραστηριότητες του παιδιού: σωματική άσκηση, γέλιο, κλάμα, φωνές.
Καιρικές μεταβολές :ιδίως η πολλή υγρασία
Διατροφή και ρύπανση του περιβάλλοντος: τα καυσαέρια , οι μη καθαροί εσωτερικοί χώροι καθώς και οι ερεθιστικές ουσίες όπως ο καπνός (τζάκι), τα αρώματα, τα αεροζόλ, τα χημικά και οι έντονες μυρωδιές.

Βρογχικό άσθμα: Ο ρόλος της κληρονομικότητας

Το βρογχικό άσθμα είναι ένα πολυπαραγοντικό νόσημα. Αυτό σημαίνει ότι για την εμφάνισή του ευθύνονται πολλοί παράγοντες. Η κληρονομικότητα είναι ένας από αυτούς. Η πιθανότητα εμφάνισης άσθματος στα παιδιά διπλασιάζεται αν ο ένας γονιός πάσχει από τη νόσο, ενώ τετραπλασιάζεται αν πάσχουν και οι δυο γονείς. Όλα αυτά τα στατιστικά δεδομένα «μεταφράζονται» ως εξής : Αφενός μεν, τα υπεύθυνα για το άσθμα γονίδια δεν είναι τόσο ισχυρά, αφετέρου δε, η έκφρασή τους επηρεάζεται και από έναν άλλο παράγοντα, το περιβάλλον. Κι αν δεν μπορούμε να αλλάξουμε τα γονίδιά μας, αξίζει να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε το περιβάλλον μας.

Διάγνωση

Η διάγνωση του βρογχικού άσθματος είναι τόσο εύκολη όσο και δύσκολη. Πάντως κάθε παιδί που βήχει και έχει «γατάκια» δεν έχει απαραιτήτως βρογχικό άσθμα. Μεγάλη σημασία για τη διάγνωση της ασθένειας έχει το ιστορικό. Ο γιατρός, εξετάζοντας το παιδί, συνεκτιμά:
• αν γεννήθηκε πρόωρο ή τελειόμηνο και είχε αναπνευστικά προβλήματα τις πρώτες μέρες της ζωής του
• αν θήλασε αποκλειστικά και πόσο καιρό
• αν έβγαζε συχνά ή καθόλου γουλίτσες
• αν παίρνει ικανοποιητικά βάρος
• πότε πρωτοεμφανίστηκε ο βήχας ή ο βήχας με τα «γατάκια»
• αν τα «γατάκια» συνοδεύονται από πυρετό, ρινική καταρροή, φτάρνισμα, ροχαλητό στον ύπνο ή πόνο στο αυτί
• αν τα «γατάκια εμφανίζονται μετά από άσκηση
• ποια χρονική στιγμή της ημέρας ή της νύχτας εμφανίζονται τα «γατάκια» καθώς και αν έχουν εποχική κατανομή στη διάρκεια του έτους
• αν το παιδί έχει ατοπική δερματίτιδα
• αν έχει παρουσιάσει επεισόδια δύσπνοιας
• αν έχει νοσηλευτεί με αναπνευστικό νόσημα
• το ιστορικό της οικογένειας γι αναπνευστικά νοσήματα και γενικότερα τις συνθήκες διαβίωσης, τις διατροφικές συνήθειες, το κάπνισμα

Άλλα διαγνωστικά μέσα

Εκτός από το ιστορικό, υπάρχουν και άλλα διαγνωστικά μέσα. Ο αλλεργιολογικός έλεγχος (skin test,rast test), εφόσον κριθεί απαραίτητος από τον γιατρό, συμβάλλει στη διάγνωση. Όταν το επιτρέπει η ηλικία του παιδιού (συνήθως μετά τα 6 χρόνια), μπορούν να γίνουν ροομέτρηση και σπιρομέτρηση, εξετάσεις που δίνουν σημαντικές πληροφορίες για την αναπνευστική λειτουργία και βοηθούν στην εκτίμηση της βαρύτητας της νόσου. Άλλη σημαντική εξέταση είναι η ακτινογραφία θώρακα, για να αποκλειστούν άλλα αίτια που μπορεί να δίνουν εικόνα παρόμοια με αυτή που έχει το βρογχικό άσθμα, (π.χ. την εισρόφηση ξένου σώματος).
Στην διαγνωστική φαρέτρα των ειδικών περιλαμβάνονται επίσης η δοκιμασία ιδρώτα, ο αναλυτικός ανοσολογικός έλεγχος, ο απεικονιστικός έλεγχος και η βρογχοσκόπηση, για τις πολύπλοκες περιπτώσεις.
Πρέπει να τονιστεί ωστόσο ότι για τα παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών δεν καταλήγει κανείς εύκολα στη διάγνωση της ασθένειας. Για αυτό έχουν θεσπιστεί διεθνώς κριτήρια για τις μικρότερες ηλικιακές ομάδες, ανάλογα με το φαινότυπο, τη διαφορετική μορφή δηλαδή του άσθματος που εμφανίζουν.

Σταθείτε στο πλάι του

Είναι φυσικό να ανησυχείτε σχετικά με το τι σημαίνει η συγκεκριμένη διάγνωση για τη ζωή του παιδιού σας. Το πιο σημαντικό όμως είναι να μοιράζεστε το άγχος σας με τον γιατρό σας και να μη διστάζετε να του εκφράζετε τους φόβους, τις απορίες και τις αγωνίες σας. Το βρογχικό άσθμα, ως χρόνιο νόσημα, απαιτεί να δείξετε υπομονή και αμέριστη προσοχή, αφού θα βρίσκεστε κοντά στο παιδί, καθώς και να συζητάτε και να μοιράζεστε την αγωνία σας με το σύντροφο και οπωσδήποτε με το γιατρό σας.

Πρόγνωση

Όσον αφορά στην εξέλιξη του άσθματος, και ειδικά αν θα γίνει καλά το παιδί, τα νέα είναι καλά. Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας (κάτω των 5 ετών) που παρουσιάζουν επίμονο ή υποτροπιάζοντα συριγμό ύστερα από ιογενείς λοιμώξεις ξεπερνούν συνήθως κατά 60% το πρόβλημα τους μέχρι τα 6 τους χρόνια. Ανάλογα με τη βαρύτητα της νόσου, περίπου τα μισά παιδιά την ξεπερνούν στην εφηβεία, αλλά ένα μικρό ποσοστό την επανεμφανίζει στην ενήλικη ζωή. Πάντως, μόνο η αποδοχή και η αναγνώριση του «εχθρού» μπορεί να οδηγήσει στην καταπολέμησή του.

Ποια είναι η θεραπεία του άσθματος;

Σύμφωνα με τις διεθνείς ομοφωνίες για τη διάγνωση και την αντιμετώπιση του βρογχικού άσθματος, υπάρχουν συγκεκριμένα κριτήρια για την έναρξη και την ολοκλήρωση της φαρμακευτικής αγωγής, ανάλογα φυσικά με την βαρύτητα της νόσου και τον ασθενή. Υπάρχουν φάρμακα που ανακουφίζουν και χορηγούνται κυρίως όταν εκδηλώνονται τα συμπτώματα και άλλα που προφυλάσσουν το παιδί από το να εμφανίσει άλλα επεισόδια. Σε κάθε περίπτωση, η χορήγησή τους και η διάρκεια της κρίνονται από τον γιατρό. Τα συγκεκριμένα χορηγούνται κυρίως με την μορφή εισπνοών, για αυτό και στα παιδιά ηλικίας κάτω των 6-7 ετών συνοδεύονται από την ειδική μάσκα προσώπου. Και στα μεγαλύτερα ωστόσο η χορήγηση του φαρμάκου πρέπει να γίνεται προσεκτικά, για καλύτερα αποτελέσματα.

Βρογχικό Άσθμα: Παρενέργειες φαρμάκων

Τα φάρμακα που παίρνει το παιδί προορίζονται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Πρόκειται κυρίως για τα εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή, με ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση, προκειμένου να καταπολεμήσουν αποτελεσματικά τη χρόνια φλεγμονή των αεραγωγών. Το μεγαλύτερο ποσοστό τους πηγαίνει στους πνεύμονες και μόνο μια μικρή ποσότητα περνά στον υπόλοιπο οργανισμό, όπου πιθανόν να προκαλέσει παρενέργειες τοπικές ή συστηματικές. Σε συμβατικές δόσεις οι παρενέργειες δεν είναι συχνές και είναι αναστρέψιμες. Εξάλλου, μην ξεχνάτε ότι το άσθμα αυτό καθεαυτό προκαλεί παρενέργειες στον οργανισμό όταν παραμελείται η αντιμετώπισή του.

Πως θα πείσετε το παιδί να κάνει τις εισπνοές του

Δεν είναι και το πιο εύκολο πράγμα, μπορείτε πάντως να πειραματιστείτε. Αφήστε τα μικρότερα παιδιά να παίξουν με τις συσκευές και επιτρέψτε τους να τις διακοσμήσουν με αυτοκόλλητα ως επιβράβευση της συνεργασίας τους. Χρειάζεται σίγουρα προσπάθεια, υπομονή και φαντασία, αλλά έχετε εμπιστοσύνη στον εαυτό σας και στη σχέση σας με το παιδί και θα τα καταφέρετε. Όσον αφορά στα μεγαλύτερα παιδιά, αντί για παιχνίδι εφαρμόστε την τακτική της ενημέρωσης και ζητήστε από τον γιατρό σας να σας βοηθήσει. Είναι βέβαιο ότι, όσο πιο ενημερωμένα είναι, τόσο πιο συνεργάσιμα θα γίνουν.

Μπορεί το παιδί με άσθμα να αθλείται;

Φυσικά και μπορεί να αθλείται. Δεν είναι λίγοι άλλωστε οι αθλητές ή οι ολυμπιονίκες που πάσχουν από άσθμα. Αυτό που πρέπει να προσέξετε είναι να ενημερώσετε τον γυμναστή ή τον προπονητή του παιδιού, ώστε να ελέγχει αν έχει λάβει την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή πριν από την άσκηση και να το προετοιμάζει ανάλογα, για παράδειγμα, στην προθέρμανση. Κατευθύνετε το παιδί σε αθλήματα με μικρές ενδιάμεσες περιόδους ηρεμίας, όπως βόλεϊ ή τένις, σε αντίθεση με το ποδόσφαιρο και το μπάσκετ, που δεν ενδείκνυται. Επίσης, η κολύμβηση αποτελεί μια πολύ καλή επιλογή, γιατί ενδυναμώνει τους μυς του επάνω μέρους του σώματος.