Τι είναι η αχαλασία οισοφάγου;

Η αχαλασία οισοφάγου είναι μία σπάνια καλοήθης νόσος του οισοφάγου, η οποία επηρεάζει την ικανότητα του οισοφάγου να προωθεί φυσιολογικά τη τροφή προς το στομάχι και ως εκ τούτου προκαλεί δυσκολία στην κατάποση, τόσο σε υγρά όσο και σε στερεά, η οποία επιδεινώνεται σταδιακά με το χρόνο. Φαίνεται ότι ο μυϊκός δακτύλιος (κατώτερος οισοφαγικός σφιγκτήρας),  που υπάρχει στο όριο μεταξύ οισοφάγου και στομάχου, δυσλειτουργεί και δεν χαλαρώνει με αποτέλεσμα η τροφή να μην προωθείται από τον οισοφάγο στο στομάχι.

Ποια είναι τα συμπτώματα;

Σε αρχικά στάδια αχαλασίας οισοφάγου, οι περισσότεροι ασθενείς μετά από κάθε μπουκιά πίνουν νερό (έχουν πάντα λίγο νερό δίπλα τους) και οι τροφές προωθούνται αργά αργά με τη βαρύτητα (σαν κλεψύδρα), ενώ μένουν υπολείμματα τροφών ή υγρών ή και σάλια στον οισοφάγο, ακόμα και αν ο ασθενής είναι νηστικός μέρες.

Ο ασθενής με αχαλασία μπορεί, εκτός της δυσκαταποσίας, να εμφανίσει πόνο στο στήθος (σαν κράμπες), στάση τροφών ή και ενσφήνωση βλωμού στον οισοφάγο. Σε αρκετούς ασθενείς μπορεί να θεωρηθεί ότι έχουν κατάθλιψη ή ακόμη και να εμφανίσουν πραγματική κατάθλιψη από την συνεχιζόμενη δυσκολία να καταπιούν.

Με την πάροδο του χρόνου, οι ασθενείς δυσκολεύονται όλο και περισσότερο ακόμη και να πιουν νερό και το φαγητό γίνεται από απόλαυση, βάσανο. Έτσι, αρχίζουν να αποφεύγουν να τρώνε μεγάλες ποσότητες, με αποτέλεσμα να χάνουν βάρος. Πολλές φορές υπάρχει ανάρροια άπεπτων τροφών και υγρών από τον οισοφάγο, λόγω χρόνιας στάσης, που λανθασμένα μπορεί να εκληφθεί ως παλινδρόμηση.

Σε προχωρημένα στάδια, οι ασθενείς κινδυνεύουν από εισρόφηση, ιδιαίτερα κατά την κατάκλιση, λόγω της στάσης υγρών και τροφών στον οισοφάγο, που μπορεί να είναι πολύ διατεταμένος (σιγμοειδής οισοφάγος). Επίσης, πολλοί ασθενείς μπορεί να έχουν βήχα και να εμφανίζουν υποτροπιάζουσες πνευμονίες από εισρόφηση και να χρειαστούν συχνές νοσηλείες.

Τέλος, εφόσον η αχαλασία οισοφάγου αφεθεί και δεν διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί σε αρχικό στάδιο, υπάρχει ο κίνδυνος καρκινωματώδους εξαλλαγής (καρκίνος οισοφάγου).

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Η διάγνωση της αχαλασίας οισοφάγου μπορεί εύκολα να μην πέσει στην αντίληψή μας, καθώς τα συμπτώματά της τα συναντάμε και σε άλλες πιο συνήθεις παθήσεις του γαστρεντερικού.  

Για τη διάγνωση της αχαλασίας λοιπόν, πέρα του καλού ιστορικού, θα χρειαστεί να πραγματοποιηθούν οι παρακάτω εξετάσεις:

• Μανομετρία οισοφάγου: Με την εξέταση αυτή παρατηρούμε τη λειτουργικότητα των μυών του οισοφάγου, καθώς και τη λειτουργικότητα του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα.
• Ακτινογραφία με έκχυση ειδικού σκιαστικού: Με την εξέταση αυτή βλέπουμε ανωμαλίες, χαρακτηριστικές κατά τη διέλευση του σκιαστικού, από τον οισοφάγο στο στομάχι.
• Γαστροσκόπηση: Με τη μέθοδο αυτή εισάγουμε ένα λεπτό σωλήνα με κάμερα από το λαιμό και τον προωθούμε μέχρι το στομάχι. Έτσι, έχουμε άμεση εικόνα του εσωτερικού τοιχώματος του οισοφάγου.

Πώς αντιμετωπίζεται η αχαλασία οισοφάγου;

Α. Συντηρητική αντιμετώπιση

Αρχικά, ανάλογα με την ηλικία και την έκταση των συμπτωμάτων του ασθενούς δοκιμάζεται μια συντηρητική αντιμετώπιση, η οποία περιλαμβάνει συνδυασμό των παρακάτω:

• Φαρμακευτική αγωγή: Χορήγηση ειδικών φαρμάκων που προκαλούν μυοχάλαση. Συνήθως δεν έχουν ιδιαίτερα καλό αποτέλεσμα, ενώ έχουν και αρκετές ανεπιθύμητες ενέργειες.
• Διαστολή με μπαλόνι: Με τη βοήθεια γαστροσκοπίου και ενός μπαλονιού που φουσκώνουμε προκαλούμε διαστολή στον κατώτερο οισοφαγικό σφιγκτήρα με σκοπό την ευκολότερη διέλευση φαγητού. Η διαδικασία αυτή μπορεί να χρειαστεί να επαναληφθεί σε τακτά χρονικά διαστήματα, με το ρίσκο διάτρησης οισοφάγου να παραμένει μικρό. Στα αρνητικά της μεθόδου ανήκει η τεχνική δυσκολία της χειρουργικής μυοτομής, που μπορεί να χρειαστεί ο ασθενής στον οποίο έχουν προηγηθεί προηγουμένως διαστολές με μπαλόνι.
• Έκχυση ενέσιμης ειδικής ουσίας (βοτουλινική τοξίνη τύπου A): Στον κατώτερο οισοφαγικό σφιγκτήρα γίνεται η έκχυση της ενέσιμης ουσίας, που προκαλεί παροδική παράλυση των μυών με αποτέλεσμα τη χαλάρωσή τους και την ευκολότερη διέλευση των τροφών. Δεν θεωρείται πολύ αποτελεσματική διαδικασία, η οποία μάλιστα πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε 4 μήνες.

Β. Χειρουργική αντιμετώπιση

Σε περιπτώσεις που αποτύχει η παραπάνω συντηρητική αντιμετώπιση ή η διάγνωση αχαλασίας αφορά άτομα νεαρής ηλικίας (<40 ετών), προτιμούμε τη χειρουργική αντιμετώπιση. Η χειρουργική αντιμετώπιση γίνεται με δύο τρόπους:

• Μυοτομή κατά Heller: Επέμβαση εκλογής θεωρείται η λαπαροσκοπική μυοτομή κατά Heller σε συνδυασμό με θολοπτύχωση του στομάχου. Η επέμβαση πραγματοποιείται λαπαροσκοπικά μέσω  μικρών οπών διαμέτρου 0,5-1cm, όπου κόβουμε τις μυϊκές ίνες στην περιοχή του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα. Στη συνέχεια, πραγματοποιούμε μια θολοπτύχωση του στομάχου για την αποφυγή γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης. Η διάρκεια της επέμβασης υπολογίζεται περίπου μία ώρα, με συνολική νοσηλεία μίας ημέρας. Η σωστή λαπαροσκοπική μυοτομή αποτελεί την πλέον αποτελεσματική μέθοδο για άμεση και ριζική βελτίωση των συμπτωμάτων.
• Ενδοσκοπική μυοτομή (POEM): Με τη τεχνική αυτή, πραγματοποιούμε διατομή των μυών στον κατώτερο οισοφαγικό σφιγκτήρα ενδοσκοπικά. Η μέθοδος αυτή, αν και είναι επαναστατική, υστερεί στο γεγονός ότι δεν προσθέτει αντιπαλινδρομικό μηχανισμό, όπως στη χειρουργική μυοτομή με μερική θολοπλαστική, με το ποσοστό παλινδρόμησης (μετά από POEM) να ξεπερνάει το 40%.