Η Καλοήθης Υπερπλασία του Προστάτη (ΚΥΠ) είναι μια κοινή, μη καρκινική διόγκωση του προστάτη στους άνδρες, η οποία συχνά οδηγεί σε συμπτώματα του κατώτερου ουροποιητικού συστήματος (LUTS). Αυτά τα συμπτώματα μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την καθημερινή ζωή και την ποιότητα ζωής, συμβάλλοντας σε πτώσεις, κατάγματα, κατάθλιψη και μειωμένη δραστηριότητα.

Η ΚΥΠ γίνεται ολοένα και πιο συχνή παγκοσμίως, με τον αριθμό των ατόμων που επηρεάζονται να αυξάνεται από 51 εκατομμύρια το 2000 σε 94 εκατομμύρια το 2019. Αυτή η τάση αναμένεται να συνεχιστεί, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για αποτελεσματικές στρατηγικές πρόληψης.

Παθοφυσιολογία και Παράγοντες Κινδύνου

Οι ακριβείς μηχανισμοί που βρίσκονται πίσω από την ΚΥΠ δεν είναι πλήρως κατανοητοί, αλλά παίζουν ρόλο τόσο μη τροποποιήσιμοι όσο και τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου. Οι μη τροποποιήσιμοι παράγοντες περιλαμβάνουν την ηλικία, τη γενετική και τη γεωγραφία. Οι τροποποιήσιμοι παράγοντες περιλαμβάνουν το μεταβολικό σύνδρομο, την παχυσαρκία, τον διαβήτη, τη διατροφή, τη φυσική δραστηριότητα, τις ορμονικές διαταραχές και τη φλεγμονή.

Η φλεγμονή, ειδικότερα, είναι κρίσιμος παράγοντας στην ανάπτυξη της ΚΥΠ. Διάφοροι παράγοντες όπως οι λοιμώξεις, οι ορμονικές αλλαγές, η διατροφή, οι ανοσολογικές αντιδράσεις, οι περιβαλλοντικές επιδράσεις και η γενετική προδιάθεση μπορούν να προκαλέσουν φλεγμονή, ειδικά σε άνδρες με μεταβολικό σύνδρομο και ορμονικές διαταραχές (χαμηλή τεστοστερόνη και υψηλά οιστρογόνα).

Διατροφή και δίαιτα

Δεν υπάρχει συγκεκριμένη δίαιτα που να προλαμβάνει την ΚΥΠ, αλλά ορισμένα διατροφικά πρότυπα και θρεπτικά συστατικά δείχνουν πιθανά οφέλη:

• Μακροθρεπτικά Συστατικά: Η αυξημένη κατανάλωση βοδινού κρέατος έχει συνδεθεί ασθενώς με υψηλότερο κίνδυνο ΚΥΠ. Αντίθετα, η κατανάλωση φρούτων φαίνεται να μειώνει τον κίνδυνο ΚΥΠ. Η υψηλή κατανάλωση βουτύρου, μαργαρίνης και ελαιών σπόρων μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο, ενώ το ελαιόλαδο δεν δείχνει σημαντική συσχέτιση. Η κατανάλωση αμύλου συνδέεται άμεσα με τον κίνδυνο ΚΥΠ, ενώ τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα και συγκεκριμένα οξέα όπως το λινολεϊκό και το λινολενικό οξύ συνδέονται αντίστροφα.
• Μικροθρεπτικά Συστατικά: Το καροτένιο, η βιταμίνη C και το σίδηρο μπορεί να προστατεύουν από την ΚΥΠ. Αντίθετα, η κατανάλωση νατρίου και ψευδαργύρου μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο. Άλλοι αντιοξειδωτικοί παράγοντες όπως το φολικό οξύ, το λυκοπένιο, η λουτεΐνη/ζεαξανθίνη, οι βιταμίνες D και E, και η ρετινόλη δεν φαίνεται να επηρεάζουν σημαντικά τον κίνδυνο ΚΥΠ.

Η διαλείπουσα νηστεία μπορεί να προσφέρει προστασία μέσω αντιφλεγμονωδών επιδράσεων και μείωσης του οξειδωτικού στρες και βελτίωσης της αυτοφαγίας.

Παράγοντες Τρόπου Ζωής (Lifestyle)

• Κατανάλωση Αλκοόλ: Η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο ΚΥΠ, πιθανώς μέσω καρδιαγγειακών οφελών. Μελέτες δείχνουν ότι η μέτρια κατανάλωση συνδέεται με λιγότερες πιθανότητες χειρουργικής επέμβασης για ΚΥΠ και λιγότερο σοβαρά συμπτώματα.
• Κάπνισμα: Η σχέση μεταξύ καπνίσματος και ΚΥΠ είναι ασαφής. Ορισμένες μελέτες δεν βρίσκουν σημαντική συσχέτιση, ενώ άλλες υποδεικνύουν ότι το έντονο κάπνισμα (>35 τσιγάρα/ημέρα) αυξάνει τον κίνδυνο. Η επίδραση του καπνίσματος μπορεί να σχετίζεται με τις επιδράσεις του στο σωματικό βάρος και τη φλεγμονή.
• Φυσική Δραστηριότητα: Οι ενεργοί άνδρες έχουν σημαντικά χαμηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης ΚΥΠ  κατά 50%. Η μείωση του καθιστικού χρόνου και η τακτική άσκηση, ακόμη και μέτριες δραστηριότητες όπως το περπάτημα, μπορούν να προστατεύσουν από την ΚΥΠ μέσω ενίσχυσης της παραγωγής αντιοξειδωτικών και μείωσης της φλεγμονής.
• Ποδηλασία: Αν και η ποδηλασία μπορεί να προκαλέσει ουρολογικά προβλήματα λόγω τραυματισμών του γεννητικού συστήματος, δεν υπάρχει απόδειξη ότι η ποδηλασία αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης ΚΥΠ.
• Σεξουαλική Δραστηριότητα: Η αυξημένη σεξουαλική δραστηριότητα δεν προλαμβάνει την ΚΥΠ. Η φαινομενική προστατευτική επίδραση της συχνής εκσπερμάτισης πιθανώς οφείλεται σε παράγοντες σχετικούς με την ηλικία και όχι σε άμεση επίδραση στην ΚΥΠ.

Ουρολοιμώξεις και προστατίτιδα

Το ιστορικό προστατίτιδας είναι πιο συχνό σε άνδρες με μέτρια έως σοβαρά συμπτώματα LUTS. Το μικροβίωμα του προστάτη μπορεί να επηρεάσει την ΚΥΠ και τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων, αν και χρειάζονται περαιτέρω έρευνες για να διευκρινιστούν αυτές οι σχέσεις.

Κοινωνικοί και Περιβαλλοντικοί Παράγοντες

Η πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και η κοινωνικοοικονομική κατάσταση επηρεάζουν τη διάγνωση και τη θεραπεία της ΚΥΠ. Υψηλότερα επίπεδα εκπαίδευσης, εισοδήματος και ο γάμος συνδέονται με πιο συχνή διάγνωση και θεραπεία της ΚΥΠ, ενώ οι ανύπαντροι, λιγότερο μορφωμένοι και χαμηλότερου εισοδήματος άνδρες είναι λιγότερο πιθανό να αναζητήσουν θεραπεία, παρόλο που την χρειάζονται.

Περιβαλλοντικοί και πολιτιστικοί παράγοντες επηρεάζουν επίσης την επικράτηση της ΚΥΠ. Οι δυτικοί τρόποι ζωής και διατροφής μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο και τη σοβαρότητα της ΚΥΠ, υπογραμμίζοντας τη σημασία των αλλαγών στον τρόπο ζωής.

Συμπέρασμα

Καθώς ο πληθυσμός γερνά, η επίπτωση της ΚΥΠ αναμένεται να αυξηθεί. Οι μη φαρμακευτικές στρατηγικές πρόληψης, συμπεριλαμβανομένων της διατροφής, της άσκησης και της μέτριας κατανάλωσης αλκοόλ, είναι αποτελεσματικοί τρόποι αντιμετώπισης αυτού του αυξανόμενου προβλήματος υγείας. Είναι σημαντικό να καταρρίψουμε τους μύθους, όπως οι προστατευτικές επιδράσεις της σεξουαλικής δραστηριότητας και οι κίνδυνοι της ποδηλασίας, επικεντρώνοντας σε τεκμηριωμένες αλλαγές στον τρόπο ζωής.