Η παχυσαρκία ξεκάθαρα πλέον, έχει οριστεί ως μία χρόνια, υποτροπιάζουσα, πολυπαραγοντική, νευροσυμπεριφορική νόσος, στην οποία η αύξηση του σωματικού λίπους οδηγεί σε αυξημένη νοσηρότητα, θνητότητα και επιδείνωση της ποιότητας της ζωής. Για αυτό  η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας κρίνεται απαραίτητη. Στο παρακάτω άρθρο θα παρουσιαστούν οι συχνότερες φαρμακευτικές ουσίες και τα νέα δεδομένα στην καταπολέμηση της παχυσαρκίας.

Δείκτης Μάζας Σώματος

Με βάση το ύψος και το βάρος καθενός, ορίζεται ως υπέρβαρος όποιος έχει Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) ≥25kg/m², παχύσαρκος όποιος έχει ΔΜΣ ≥30kg/m², ενώ πάσχουν από νοσογόνο-κακοήθη παχυσαρκία όσοι έχουν ΔΜΣ ≥40kg/m².

Τα λιποκύτταρα εκκρίνουν ορμόνες που ρυθμίζουν τον μεταβολισμό, επηρεάζουν τον κορεσμό και πυροδοτούν τη φλεγμονή. Τα λιποκύτταρα όταν συσσωρεύσουν περισσότερα λιπίδια από αυτά που μπορούν να αντέξουν, δυσλειτουργούν. Απελευθερώνουν μόρια που μπορεί να προκαλέσουν ένα καταρράκτη μεταβολικών και φλεγμονωδών προβλημάτων, με αποτέλεσμα την αύξηση του κινδύνου άλλων παθήσεων όπως είναι ο διαβήτης , η υπέρταση, τα καρδιαγγειακά νοσήματα και  ο καρκίνος.

Από τα άτομα που πάσχουν από παχυσαρκία, το 50-60% τελικά φτάνει την ηλικία των 70 ετών, ενώ σε άτομα με ΔΜΣ >50 το ποσοστό είναι μόνο 40%, γεγονός που καθιστά την αντιμετώπισή της επιτακτική ανάγκη.

Ο θεραπευτικός της αλγόριθμος αρχικά περιλαμβάνει τη συντηρητική αντιμετώπιση, με σωστή διατροφή και άσκηση. Σε περίπτωση αποτυχίας των προσπαθειών, ακολουθεί η  φαρμακευτική αγωγή και σε περίπτωση αποτυχίας και αυτής, θέση έχει η χειρουργική αντιμετώπιση.

Ο διατροφολόγος και ο ψυχολόγος αποτελούν ακρογωνιαίους λίθους στην προσπάθεια αυτή, αφού θα καθοδηγήσουν τον ασθενή σε μια διατροφική εκπαίδευση και αλλαγή της σχέσης τους με το φαγητό.

Παχυσαρκία & Αντιμετώπιση

Εξειδικευμένα διαιτητικά προγράμματα για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας με μη φαρμακευτικά μέσα, είναι τα ειδικά διαιτολογικά πρωτόκολλα με χαμηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες, σωστή ποιότητα και ποσότητα πρωτεΐνης. Τα αποτελέσματα  εξαρτώνται από τη συμμόρφωση του ασθενούς, με στόχο την απώλεια του 10% του βάρους σε 6 εβδομάδες.

Αν δεν επιτευχθεί ο παραπάνω στόχος ή αν υπάρχουν συννοσηρότητες που αυξάνουν τον καρδιαγγειακό και όχι μόνο κίνδυνο, τότε θέση έχει η φαρμακευτική αγωγή, η οποία πρέπει να χορηγείται μετά από ιατρική εξέταση και με ιατρική συνταγή. Ο συνδυασμός αυτής με δίαιτα και άσκηση μπορεί να βοηθήσει στην επίτευξη του επιθυμητού στόχου. Η αποτελεσματικότητα της αγωγής οφείλει να αξιολογείται και η αγωγή να διακόπτεται από τον θεράποντα ιατρό, εάν οι ασθενείς δεν έχουν χάσει τουλάχιστον 5% του αρχικού σωματικού βάρους τους, σε ορισμένο διάστημα (π.χ. 12 εβδομάδων).

Οι συχνότερα χρησιμοποιούμενες φαρμακευτικές ουσίες είναι οι παρακάτω:

• H ορλιστάτη (Xenical) δρα αναστέλλοντας την παγκρεατική και γαστρική λιπάση. Με αυτόν το τρόπο, μειώνεται η απορρόφηση των λιπών στο γαστρεντερικό σωλήνα. Η λήψη της οδηγεί σε απώλεια βάρους της τάξεως του 3-4%. Το ποσοστό αυτό μπορεί να αυξηθεί με αλλαγή στον τρόπο ζωής και με τη διατήρηση προγράμματος διατροφής και άσκησης. Στις συχνότερες παρενέργειες του φαρμάκου περιλαμβάνεται η επείγουσα κένωση μετά την κατανάλωση τροφών πλούσιων σε λιπαρά.
• Η βουπροπιόνη / ναλτρεξόνη (Mysimba) συνδυάζει αναστολέα επαναπρόσληψης ντοπαμίνης / νορεπινεφρίνης και ανταγωνιστή υποδοχέα οπιοειδών. Συνήθως το αποτέλεσμα είναι απώλεια βάρους περίπου 3-5% του αρχικού. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνουν κυρίως πονοκέφαλο, ναυτία, ξηροστομία και δυσκοιλιότητα. Αντενδείξεις είναι η αρρύθμιστη υπέρταση, το ιστορικό επιληπτικών κρίσεων και η χρήση  οπιοειδών.
• Σημαντική κατηγορία φαρμάκων είναι εκείνη των GLP-1 αναλόγων ουσιών, δηλαδή που μοιάζουν με το γλυκαγονόμορφο πεπτίδιο 1 (GLP-1), το οποίο παράγεται στο έντερο και δρα στο ήπαρ ελαττώνοντας την παραγωγή γλυκογόνου. Με τη δράση του στο πάγκρεας αυξάνει την έκκριση ινσουλίνης, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η ευαισθησία στην ινσουλίνη. Εκτός όμως από τη δράση του στη ρύθμιση του σακχάρου, διαπιστώθηκε πως με τη δράση του στον εγκέφαλο ελαττώνει την όρεξη και στο στομάχι, ελαττώνει τη γαστρική κένωση, οδηγώντας με αυτό τον τρόπο σε απώλεια σωματικού βάρους.
• Η λιραγλουτίδη (Saxenda) είναι ένας αγωνιστής του υποδοχέα του GPL-1, εγκεκριμένος  αρχικά για τη θεραπεία του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 (ως Victoza, σε χαμηλότερη ημερήσια δόση) και ως Saxenda στη δόση για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Η λιραγλουτίδη δρα καθυστερώντας τη γαστρική κένωση και προκαλώντας κορεσμό. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες προέρχονται κυρίως από το γαστρεντερικό σύστημα (ναυτία, εμετός, διάρροια ή δυσκοιλιότητα). Αντενδείκνυται σε ασθενείς με προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό μυελώδους καρκίνου του θυρεοειδούς.
• Η σεμαγλουτίδη (Ozempic) είναι, επίσης, ένα GLP-1 ανάλογο εβδομαδιαίας χρήσης. Στην Ελλάδα κυκλοφορεί σε δόση 1mg για τη θεραπεία διαβήτη, αλλά όχι σε θεραπευτική δόση για την  παχυσαρκία, δηλαδή 2.4 mg ανά εβδομάδα.
• Η τερζιπατίδη (Μounjaro) είναι το σχετικά νέο φάρμακο που κυκλοφόρησε τον Νοέμβριο του 2024 στην Ελλάδα. Πρόκειται για ένα διπλό αγωνιστή των υποδοχέων GIP και GLP-1. Είναι πολλά υποσχόμενο, αφού οι μελέτες δείχνουν απώλεια βάρους που σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να φτάσει και το 20% του αρχικού.
• Τέλος, σε περίπτωση αποτυχίας της συντηρητικής ή φαρμακευτικής αγωγής, η χειρουργική αντιμετώπιση είναι αναγκαία. Η επιλογή του είδους της επέμβασης είναι αποτέλεσμα συνεκτίμησης του ασθενή συνολικά.

Συμπέρασμα

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι ο τρόπος αντιμετώπισης της παχυσαρκίας πρέπει να εξατομικεύται και να τροποποιείται όταν κρίνεται απαραίτητο, από τον θεράποντα ιατρό. Αυτό, γιατί κάθε ασθενής είναι διαφορετικός και έχει διαφορετική απάντηση σε κάθε θεραπεία. Η διαδραστική σχέση ιατρού – ασθενή είναι απαραίτητη για την επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος.