Παρά τη συνεχόμενη προσπάθεια της Πολιτείας, τόσο σε εθνικό, όσο και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, υπάρχει ένα σημαντικό τμήμα των καπνιστών που δεν μπορεί και δεν επιθυμεί να διακόψει τα προϊόντα καπνού, παρά την απόλυτη επίγνωση των κινδύνων που αυτό συνεπάγεται για την υγεία του.

Για τους καπνιστές αυτούς, η μείωση της βλάβης από το κάπνισμα (Tobacco Harm Reduction) αναγνωρίζεται ως μια υποσχόμενη προσέγγιση για τη μείωση της λήψης τοξικών ουσιών του πληθυσμού που σχετίζεται με αυτό. Η μείωση της βλάβης βασίζεται στην αλλαγή της καπνιστικής συνήθειας σε λιγότερο επιβλαβή εναλλακτικα προϊόντα, που αναφέρονται από τον FDA (Οργανισμός Αδειοδότησης Φαρμάκων, Τροφίμων και Καπνικών Προϊόντων στις ΗΠΑ) ως προϊόντα καπνού τροποποιημένου κινδύνου (MRTP). Ο νόμος για την πρόληψη του καπνίσματος στις ΗΠΑ ορίζει ως MRTP ένα «προϊόν καπνού που επιδεικνύει μειωμένο κίνδυνο για την υγεία του χρήστη ή του πληθυσμού στο σύνολό του, σε σύγκριση με τα υπάρχοντα προϊόντα που διατίθενται στο εμπόριο, όπως το συμβατικό τσιγάρο».

Ως εκ τούτου, οι καπνοβιομηχανίες προσπαθούν να υποκαταστήσουν τα τσιγάρα, είτε με ηλεκτρονικά τσιγάρα, είτε με συσκευές «Heat Non Burn» (HNB), δηλαδή προϊόντα θέρμανσης και όχι καύσης καπνού.

Στις ΗΠΑ, τα ηλεκτρονικά τσιγάρα μέχρι πρόσφατα δεν ήταν στην δικαιοδοσία του FDA, σε αντίθεση με τις συσκευές θέρμανσης. Σήμερα, που ο FDA αδειοδοτεί την κυκλοφορία και των ηλεκτρονικών τσιγάρων, απαιτείται από τις εταιρείες να υποβάλουν πλήρη φάκελο για έγκριση, ακόμη και αναδρομικά, για τα προϊόντα που ήδη κυκλοφορούν στην αγορά.

Έκτοτε, έχουμε τόσο θετικές για ορισμένα ηλεκτρονικά τσιγάρα αξιολογήσεις ως αποτέλεσμα την αδειοδότηση για την κυκλοφορία τους, όσο και αρνητικές για άλλα προϊόντα και κατ’ επέκταση την απόρριψη τους, η οποία οδηγεί σε απόσυρσή τους από την αγορά των ΗΠΑ. Η πιο πρόσφατη σημαντική απόρριψη ενός ηλεκτρονικού τσιγάρου με σημαντικό μερίδιο αγοράς, ήταν αυτή του JUUL (προϊόν που δεν κυκλοφορεί στη χώρα μας, αλλά είναι αρκετά διαδεδομένο στις ΗΠΑ), λόγω έλλειψης ικανών δεδομένων στο φάκελο που κατέθεσε.

Σύνοψη επιστημονικών δεδομένων για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα

Το άτμισμα θεωρείται λιγότερο επιβλαβές από το συμβατικό τσιγάρο, καθώς τα ηλεκτρονικά τσιγάρα δεν απελευθερώνουν τις ίδιες και στον ίδιο βαθμό χημικές ουσίες που παράγονται κατά την καύση, οι οποίες σχετίζονται με τα νοσήματα που συνδέονται με το κάπνισμα.

Η περιεκτικότητα σε νικοτίνη (και σε άλλα συστατικά) διαφέρει ουσιαστικά μεταξύ των εμπορικών σημάτων ηλεκτρονικών τσιγάρων, ακόμη και μεταξύ των διαφόρων διαθέσιμων υγρών για έναν δεδομένο τύπο ηλεκτρονικού τσιγάρου. Ορισμένες επιβλαβείς χημικές ουσίες που υπάρχουν στον καπνό του τσιγάρου, έχουν ανιχνευθεί σε διαφορετικές συγκεντρώσεις στα ηλεκτρονικά τσιγάρα και σχετίζονται με διάφορες τεχνικές λεπτομέρειες αυτών.

Επιπλέον, έχουν αναφερθεί από διάφορες μελέτες πιθανές επιβλαβείς επιδράσεις μετάλλων που ανιχνεύονται στο αεροζόλ του ηλεκτρονικού τσιγάρου.

Μια πρόσφατη ανασκόπηση, σχετικά με τις καρδιαγγειακές επιδράσεις των ηλεκτρονικών τσιγάρων, έδειξε ότι η έκθεση σε αυτά προκάλεσε σημαντική αύξηση στον καρδιακό ρυθμό, τη συστολική και τη διαστολική αρτηριακή πίεση, αλλά λιγότερη έντονες από αυτές που βλέπαμε με το συμβατικό τσιγάρο.

Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν και για τη διακοπή του καπνίσματος. Διάφορες κλινικές μελέτες στο Ηνωμένο Βασίλειο έδειξαν ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, σε σύγκριση με τη θεραπεία υποκατάστασης νικοτίνης, μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικά για τη διακοπή του καπνίσματος, αν και το συνολικό ποσοστό επιτυχίας είναι αρκετά χαμηλό.

Προϊόντα Θέρμανσης Καπνού (Heat Not Burn -HNB)

Οι συσκευές αυτές, θερμαίνουν μία ράβδο καπνού μέσω μιας λεπτής μεταλλικής λεπίδας ή μέσω θέρμανσης των τοιχωμάτων που περιβάλουν τη ράβδο ή μέσω επαγωγικής θέρμανσης. Η ράβδος διατηρείται σε ελεγχόμενη θερμοκρασία έως 350°C, χωρίς καύση, φωτιά, στάχτη ή καπνό.

Επειδή τα HNB προϊόντα θερμαίνουν τον καπνό, αντί να τον καίνε, εκπέμπουν σημαντικά μειωμένα επίπεδα τοξικών ουσιών, σε σύγκριση με τα τσιγάρα. Τα επιβλαβή και δυνητικά επιβλαβή συστατικά που μετρήθηκαν στο αερόλυμα των HNB, συμπεριλαμβανομένων των καρκινογόνων, καρδιαγγειακών, αναπαραγωγικών και αναπνευστικών τοξικών ουσιών, μειώνονται περισσότερο από 90% κατά τη χρήση τους.

Το 2020, ο FDA αδειοδότησε το προϊόν θερμαινόμενου καπνού της Philip Morris International (το μόνο μέχρι στιγμής στις ΗΠΑ) ως προϊόν καπνού τροποποιημένου κινδύνου (MRTP), αναγνωρίζοντας ότι μειώνεται ο σχηματισμός επιβλαβών χημικών ουσιών και η έκθεση του χρήστη σε αυτές.

Η Ελλάδα είναι η δεύτερη στον κόσμο χώρα (μετά τις ΗΠΑ) που ελέγχει, αξιολογεί και αδειοδοτεί αναλόγως επιστημονικά τεκμηριωμένους ισχυρισμούς, αναφορικά με τον δυνητικά μειωμένο κίνδυνο των νεότερων καπνικών προϊόντων.

Πιο συγκεκριμένα, υπάρχει η Αρμόδια  Επιτροπή Αξιολόγησης του Βαθμού Βλαπτικότητας των Προϊόντων Καπνού, που αξιολογεί τους σχετικούς φακέλους και γνωμοδοτεί προς το Υπουργείο Υγείας, η οποία αποτελείται από:

• 2 εκπροσώπους του Υπουργείου Υγείας
• 1 εκπρόσωπο του Γενικού Χημείου του Κράτους
• 1 εκπρόσωπο του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων
• 1 εκπρόσωπο του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΟΦ)
• 1 εκπρόσωπο της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας και
• 1 εκπρόσωπο της Ελληνικής Εταιρείας Τοξικολογίας

Πρόσφατα, έγινε η αδειοδότηση από το Υπουργείο Υγείας επιστημονικά τεκμηριωμένων ισχυρισμών για δυο θερμαινόμενα προϊόντα καπνού των εταιρειών Παπαστράτος (Philip Morris International) και British American Tobacco.

Ο επιστημονικά τεκμηριωμένος ισχυρισμός, που αδειοδοτήθηκε, ενημερώνει τους καπνιστές πως η συγκέντρωση χημικών ουσιών με αναγνωρισμένη τοξικότητα, που παράγεται κατά τη χρήση των προϊόντων αυτών, είναι μικρότερη σε σύγκριση με το συμβατικό κάπνισμα. Βέβαια, η αδειοδότηση αυτή προκειμένου να μην οδηγήσει το κοινό σε λάθος συμπεράσματα και θεωρήσει πως τα προϊόντα αυτά είναι ακίνδυνα, περιλαμβάνει τις σχετικές απαραίτητες προειδοποιήσεις όπως:

• Μείωση στη συγκέντρωση χημικών ουσιών με αναγνωρισμένη τοξικότητα, δεν σημαίνει αντίστοιχη μείωση του κινδύνου για την υγεία.
• Το αερόλυμα αυτών των προϊόντων καπνού περιέχει νικοτίνη και άλλες επικίνδυνες χημικές ουσίες.
• Αυτά τα προϊόντα καπνού βλάπτουν την υγεία και είναι εθιστικά.
• Η καλύτερη επιλογή είναι η διακοπή συνολικά της χρήσης καπνού και προϊόντων νικοτίνης.

Συμπέρασμα

Είναι πολύ σημαντικό για τον γιατρό, τους επαγγελματίες υγείας αλλά και για το κοινό να υπάρχει αρμόδια κρατική αρχή που ελέγχει τα δεδομένα, τα αξιολογεί και αποφασίζει ποια προϊόντα μπορούν να αναφέρουν επισήμως κάποια διαφορά από το συμβατικό τσιγάρο και αν κατά τη χρήση τους μειώνεται η βλάβη από το κάπνισμα.

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η ιδανική λύση είναι η διακοπή του τσιγάρου. Όμως, για τους ανθρώπους που δεν τα καταφέρνουν, η αλλαγή σε προϊόντα μειωμένου κινδύνου θα μπορούσε να είναι μία λύση, όχι η ιδανική αλλά η μόνη μέχρι στιγμής.