Η αναζήτηση καλύτερης υγείας και ποιότητας ζωής είναι πρωταρχική ανάγκη του ανθρώπου και απασχολεί όλους μας σε όλα τα πεδία της ιατρικής. Στον τομέα της ογκολογίας, καλύτερη ποιότητα ζωής σημαίνει πρωτίστως την πρόληψη εμφάνισης ή τουλάχιστον την έγκαιρη διάγνωση μιας κακοήθειας, που συνήθως συνοδεύεται από μεγαλύτερη πιθανότητα ίασης.

Ποιότητα Ζωής & Ογκολογία

Επίπτωση και Πρόληψη

Από την δεκαετία 1970 έως και σήμερα, οι άνδρες εμφανίζουν καρκίνο συχνότερα από τις γυναίκες, κυρίως γιατί ήταν περισσότερο εκτεθειμένοι σε κάπνισμα και περιβαλλοντικούς επιβαρυντικούς παράγοντες, αλλά και λόγω ενδογενών ορμονικών παραγόντων. Τις τελευταίες δεκαετίες, τα περιστατικά καρκίνου στις γυναίκες αυξήθηκαν κατά 23% – κυρίως λόγω των καρκίνων πνεύμονα, μαστού, θυρεοειδούς και μελανώματος – και πλέον οι γυναίκες δυστυχώς σχεδόν «κατέκτησαν την ισότητα» σ΄ αυτό το πεδίο.

Στην Ελλάδα δεν έχουμε ακόμα πλήρη στατιστικά στοιχεία για την επίπτωση (τα νέα περιστατικά ανά έτος) και τη θνητότητα από νεοπλασίες. Όμως, παρατηρώντας στον τομέα της ογκολογίας στοιχεία από τις ΗΠΑ και πολλές χώρες της Ευρώπης, διαπιστώνουμε ότι εκεί η επίπτωση κακοήθειας στις γυναίκες 50 – 64 ετών ξεπέρασε αυτή των ανδρών της ίδιας ηλικίας, ενώ στις ηλικίες κάτω των 50 ετών οι γυναίκες πάσχουν από καρκίνο πολύ πιο συχνά από τους άνδρες. Στις ηλικίες άνω των 65 ετών, η επίπτωση μειώνεται λόγω της επιτυχίας των προγραμμάτων διακοπής καπνίσματος σε αυτές τις χώρες, πράγμα για το οποίο δεν είμαστε ακόμα τόσο αισιόδοξοι για την Ελλάδα.

Η αναγνώριση παραγόντων κινδύνου μας δίνει τη δύναμη να μειώσουμε μέσω των επιλογών μας τον κίνδυνο να εμφανίσουμε καρκίνο. Ως αποτέλεσμα, η γνώση ότι 1 στα 8 νέα περιστατικά καρκίνου και ότι 1 στους 5 θανάτους από καρκίνο οφείλονται στο κάπνισμα κάνει επιτακτική την ανάγκη διαπαιδαγώγησης μικρών και μεγάλων για την αποτελεσματική μείωση του καπνίσματος, ενεργητικού και παθητικού. 

Στις ΗΠΑ, όπου επετεύχθη σε κάποιο βαθμό μείωση καπνίσματος, σημειώνεται ήδη μείωση εμφάνισης καρκίνου πνεύμονα μεταξύ 2012 και 2021.

Αντιθέτως, η επίπτωση καρκίνου παχέος εντέρου αυξάνει κυρίως στις ηλικίες κάτω των 50 ετών, πιθανόν λόγω τρόπου ζωής και διατροφής, επιβάλλοντας πλέον την έναρξη του προσυμπτωματικού ενδοσκοπικού ελέγχου με κολονοσκόπηση από την ηλικία των 45 ετών.

Ομοίως, αυξάνει η επίπτωση ηπατοκυτταρικού, παγκρεατικού καρκίνου και του μελανώματος, σχετιζόμενοι και οι τρεις με τον τρόπο ζωής μας (παχυσαρκία, κάπνισμα, κατάχρηση αλκοόλ, έκθεση σε ηλιακή ακτινοβολία ή τεχνητό μαύρισμα).

Από την άλλη, ο ευρύς εμβολιασμός κατά του HPV (Human Papilloma Virus) μαζί με τον προσυμπτωματικό έλεγχο με το τεστ Παπανικολάου και τη θεραπεία προ-καρκινικών καταστάσεων μείωσε σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου τραχήλου μήτρας και αποτελεί ένα πρώτο επιτυχημένο παράδειγμα αποτελεσματικού προληπτικού εμβολίου κατά του καρκίνου, όπως και το εμβόλιο κατά της ηπατίτιδας Β (μείωση ηπατοκυτταρικού καρκίνου).

Επιπροσθέτως, η γνώση του γενεαλογικού μας δέντρου και περιστατικών νεοπλασίας στην οικογένεια, μας βοηθά να εκτιμήσουμε πιθανούς κινδύνους και να σχεδιάσουμε εξατομικευμένα προγράμματα screening ή / και προληπτικές παρεμβάσεις.

Η Αμερικανική Εταιρεία κατά του Καρκίνου έχει επίσης εκδώσει «οδηγίες» και για τη Διατροφή και Άσκηση ως παράγοντες που βοηθούν στην Πρόληψη Νεοπλασιών και στην καλύτερη ποιότητα ζωής:

• Διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους
• Αποφυγή υψηλής θερμιδικής αξίας τροφών και ποτών
• Σωματική άσκηση μέτριας έντασης για τουλάχιστον 150 λεπτά την εβδομάδα για ενήλικες (ή 75 λεπτά έντονης άσκησης / εβδομάδα), ενώ τα παιδιά και οι έφηβοι θα πρέπει να έχουν τουλάχιστον 1 ώρα την ημέρα έντονη σωματική δραστηριότητα
• Διατροφή πτωχή σε κόκκινο ή επεξεργασμένο κρέας
• Τουλάχιστον 2,5 κούπες λαχανικά και φρούτα / ημέρα
• Επιλογή τροφών με πολλές φυτικές ίνες
• Μείωση κατανάλωσης αλκοόλ, αλατιού, σακχαρούχων ή επεξεργασμένων προϊόντων
• Αποφυγή συμπληρωμάτων διατροφής
• Θηλασμός για τουλάχιστον 6 μήνες (όφελος και στο παιδί και στη μητέρα)

Έγκαιρη διάγνωση – Βελτιωμένη θεραπεία – Μείωση θνητότητας

Η αναγνώριση επιβαρυντικών κληρονομικών και περιβαλλοντικών παραγόντων, που οδηγούν σε εξατομικευμένο πρόγραμμα ελέγχου ομάδων υψηλού κινδύνου και βελτιωμένες τεχνολογικές μέθοδοι, επιτρέπει την έγκαιρη διάγνωση πολλών νεοπλασμάτων, όπως του καρκίνου μαστού, πνεύμονα, παχέος εντέρου, προστάτη, νεφρού και άλλων.

Αποτελεσματικές νεότερες θεραπείες, όπως είναι η ανοσοθεραπεία, τα «έξυπνα» στοχεύοντα φάρμακα και η πρόληψη δεύτερων νεοπλασμάτων, με την απαραίτητη συνεργασία διαφόρων ιατρικών ειδικοτήτων συμβάλλουν στη βελτίωση των συμπτωμάτων και στην αύξηση της επιβίωσης.

Ήδη καταγράφεται μείωση θνητότητας σε καρκίνους που σχετίζονται με το κάπνισμα, σε χώρες όπου εφαρμόζουν επιτυχημένο αντικαπνιστικό πρόγραμμα και προσυμπτωματικό έλεγχο με αξονική τομογραφία θώρακος σε άτομα υψηλού κινδύνου (16% – 24% μείωση θνητότητας σε ενεργούς και  πρόσφατα πρώην καπνιστές).   

Μείωση θνητότητας έχουμε και σε καρκίνους μαστού, προστάτη, θυρεοειδούς, νεφρού, ουροδόχου κύστεως, ήπατος, μη-μικροκυτταρικού καρκίνου πνεύμονα, μελανώματος λόγω εγκαιρότερης διάγνωσης και βελτίωσης της θεραπείας.

Υπό κατάλληλες συνθήκες σε ορισμένους ασθενείς, οι νεότερες θεραπείες μπορούν να απαλείψουν την ανάγκη χημειοθεραπείας ή και ακρωτηριαστικής χειρουργικής θεραπείας. Έχουν βέβαια διαφορετικό προφίλ παρενεργειών και ασφάλειας, γι’ αυτό και πρέπει να χορηγούνται από εξειδικευμένους ιατρούς, ώστε να γίνεται ορθολογική χρήση τους και έγκαιρη αναγνώριση πιθανών παρενεργειών.

Αντίθετα, η χρήση συμπληρωμάτων διατροφής και βιταμινούχων σκευασμάτων δεν έδειξε θετικά αποτελέσματα για την πρόληψη κακοήθειας σε τυχαιοποιημένες μελέτες στον πληθυσμό.

Εν κατακλείδι, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι ο καθένας από εμάς, με τις επιλογές του, μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης κακοήθειας ή τουλάχιστον να διαγνωστεί σε όσο το δυνατόν πιο πρώιμο στάδιο.