Da Vinci: Εισαγωγή

Da Vinci, για πολλούς «παραδοσιακούς» χειρουργούς δυστυχώς είναι ένα ακριβό gadget, αλλά ευτυχώς για ολοένα και περισσότερους είναι ένα πολύτιμο βοήθημα στην καθημερινή κλινική πράξη.

Το Da Vinci είναι ουσιαστικά ένα ρομποτικό σύστημα το οποίο λειτουργεί υπό τον απόλυτο έλεγχο του χειρουργού και τον βοηθά να πραγματοποιεί πολύπλοκα χειρουργεία με την πρόκληση ελάχιστου τραύματος στον ασθενή του. Συγκεκριμένα ο χειρουργός κάθεται στην κονσόλα μακριά από τη χειρουργική κλίνη και έχει στον απόλυτο έλεγχό του 3-4 ρομποτικούς βραχίονες, με άλλοτε άλλα εργαλεία προσαρμοσμένα στα άκρα τους, οι οποίοι εκτελούν κάθε κίνηση που γίνεται από τον αντίχειρα και το δείκτη του χεριού του χειρουργού στο αντίστοιχο χειριστήριο. Η εικόνα του χειρουργικού πεδίου που έχει ο χειρουργός είναι τρισδιάστατη και μεγεθυμένη, ενώ με ειδικά φίλτρα εξαλείφεται ο φυσικός τρόμος των χεριών του και αυξάνεται εντυπωσιακά η ακρίβεια των χειρισμών του.Το ρομποτικό σύστημα Da Vinci μεταφέρει την κλασσική χειρουργική αίθουσα, που παρέμεινε αναλλοίωτη από τον 19ο αιώνα, στην ψηφιακή πραγματικότητα του αιώνα μας.

Da Vinci: Ποιες επεμβάσεις μπορούν να γίνουν ρομποτικά;

Ουσιαστικά δεν υπάρχει επέμβαση στην κοιλιά και στο θώρακα που να μην μπορεί να πραγματοποιηθεί ρομποτικά. Η δυνατότητα πραγματοποίησης λεπτών και περίπλοκων κινήσεων, που παρέχει η ρομποτική χειρουργική, έχει αλλάξει εντελώς το τοπίο σε επεμβάσεις που, είτε με την ανοικτή, είτε με τη λαπαροσκοπική τεχνική, έχουν υψηλό δείκτη δυσκολίας καθώς πραγματοποιούνται σε ανατομικά δυσπρόσιτες περιοχές, ενώ ταυτοχρόνως απαιτούν απόλυτη ακρίβεια χειρισμών.

Πιο συγκεκριμένα, στην κάτω κοιλία και ειδικά στην εκ φύσεως στενή και δυσπρόσιτη πύελο, η ρομποτική βρίσκει εφαρμογή σε παθήσεις όπως η εκκολπωμάτωση, τα καλοήθη νεοπλάσματα αλλά και ο καρκίνος του παχέος εντέρου. Ειδικότερα η ακρίβεια και η σταθερότητα των ρομποτικών εργαλείων επιτρέπουν την αρτιότερη παρασκευή του ορθού, ενώ κατά το λεμφαδενικό καθαρισμό και την ολική αφαίρεση μεσοορθού για καρκίνο, διατηρούνται τα νεύρα που είναι υπεύθυνα για τη λειτουργία της ουροδόχου κύστεως και τη στύση.

Η ρομποτική χειρουργική σε ασθενείς οι οποίοι υποβάλλονται σε γαστρικό μανίκι (sleeve γαστρεκτομή), γαστρική παράκαμψη κατά Roux-en-Y (γαστρικό bypass) ή 12δακτυλική παράκαμψη (duodenal switch) έχει σαφή και συγκεκριμένα οφέλη, καθώς με τη χρήση των αρθρωτών ρομποτικών εργαλείων είναι καλύτερη η ποιότητα της συρραφής, άρα υπάρχει πολύ μικρότερος κίνδυνος διαφυγής γαστρικών υγρών λόγω της αναστόμωσης.

Σαφή είναι, επίσης, τα οφέλη σε ασθενείς με παθήσεις οισοφάγου και στομάχου, όπως η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, η διαφραγματοκήλη, η αχαλασία του οισοφάγου, οι όγκοι GIST του στομάχου καθώς και ο καρκίνος του στομάχου.

Στη βουβωνοκήλη, η βελτιωμένη τρισδιάστατη απεικόνιση επιτρέπει στο χειρουργό την αναγνώριση και διατήρηση μικρών και δυσδιάκριτων ανατομικών δομών ακόμα και για τη λαπαροσκοπική τεχνική, όπως ο σπερματικός πόρος, τα νεύρα αλλά και διάφορα αγγεία.
Ομοίως στην μετεγχειρητική κοιλιοκήλη και στην ομφαλοκήλη, με ασφάλεια και απόλυτη εργονομία διενεργούνται χειρισμοί, που δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιηθούν λαπαροσκοπικά. Τα αρθρωτά ρομποτικά εργαλεία επιτρέπουν την προσπέλαση σε σημεία που δεν είναι δυνατόν να προσεγγίσουμε ούτε με την κλασική ούτε με τη λαπαροσκοπική μέθοδο. Με τον τρόπο αυτό γίνεται εφικτό να ολοκληρωθεί η αποκατάσταση μεγάλων μετεγχειρητικών κηλών με ελάχιστη επεμβατική μέθοδο, εξασφαλίζοντας πολύ βραχύτερη νοσηλεία και ταχύτερη επιστροφή στις συνήθεις δραστηριότητες, μειώνοντας τη βαρύτητα και την επικινδυνότητα της επέμβασης.

Τέλος, αρκετές από τις επεμβάσεις γενικής χειρουργικής σε ασθενείς με υψηλό δείκτη μάζας σώματος (BMI) ή άλλα προβλήματα από το καρδιαγγειακό ή το αναπνευστικό σύστημα γίνονται ρομποτικά, με μεγαλύτερη ασφάλεια και αποτελεσματικότητα, λόγω της δυνατότητας διατήρησης της ενδοκοιλιακής πίεσης σε χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με τη λαπαροσκοπική προσέγγιση.

Ορθό βέβαια, θα ήταν να αναρωτηθεί κανείς ποιες επεμβάσεις επιβάλλεται να γίνονται ρομποτικά. Επειδή η τεχνική αυτή είναι σχετικά νέα, δεν υπάρχουν ακόμα στην ιατρική βιβλιογραφία εκτεταμένες μελέτες που να τεκμηριώνουν την υπεροπλία της ρομποτικής σε σχέση με τη λαπαροσκοπική και την ανοικτή χειρουργική. Είναι σαφές πως τώρα διάγουμε μία αντίστοιχη περίοδο με αυτήν της αρχικής εμφάνισης της λαπαροσκοπικής χειρουργικής, όπου τα πλεονεκτήματα ήταν οφθαλμοφανή και η αποδοχή από πλευράς ασθενών καθολική, ωστόσο ο σκεπτικισμός της ιατρικής κοινότητας έπρεπε να αντιμετωπισθεί και τα ερωτήματα να απαντηθούν ικανοποιητικά. Έτσι, στο εγγύς μέλλον, το ερώτημα θα είναι ποιες επεμβάσεις ΠΡΕΠΕΙ να γίνονται ΜΟΝΟ ρομποτικά, για τις οποίες και θα θεωρείται ιατρικό σφάλμα η χρήση οποιασδήποτε άλλης τεχνικής.

Ποιες επιπλέον δυνατότητες δίνει η ρομποτική χειρουργική στο γιατρό;

Παρέχει την απόλυτη απεικόνιση του χειρουργικού πεδίου, δηλαδή τρισδιάστατη, μεγεθυμένη και σταθερή εικόνα. Ενδεικτικό είναι ότι αγγεία ή νεύρα που έχουν μέγεθος χιλιοστών εμφανίζονται στο μέγεθος ενός μολυβιού.

Παρέχει την απόλυτη ακρίβεια χειρουργικών χειρισμών. Στο ρομποτικό σύστημα η κίνηση υποπολλαπλασιάζεται, δηλαδή κίνηση ενός εκατοστού μπορεί να μετατραπεί σε κίνηση ενός χιλιοστού στο άκρο του εργαλείου, χρησιμοποιούνται μικρότερα εργαλεία που έχουν τη δυνατότητα περιστροφής έως και 360ο, με αποτέλεσμα να παρέχουν τη μέγιστη δυνατή δεξιότητα, ακρίβεια και σταθερότητα κινήσεων. Χάρις σε αυτά παρέχεται η δυνατότητα στο χειρουργό να προσεγγίσει κατά τη διάρκεια της επέμβασης απρόσιτα μέχρι σήμερα σημεία με απόλυτη ασφάλεια.

Εξασφαλίζει, τέλος, την ελάχιστη παρέμβαση στο σώμα του ασθενούς. Η επέμβαση πραγματοποιείται μέσα από τομές λίγων χιλιοστών, που επιτρέπουν ελάχιστο τραύμα και ελάχιστη απώλεια αίματος.Μας επιτρέπει, δηλαδή, όχι μόνο να διατηρήσουμε αλλά και να επαυξήσουμε τη χειρουργική δεξιότητα της ανοικτής χειρουργικής, εκμεταλλευόμενοι όλα τα πλεονεκτήματα της ελάχιστα επεμβατικής χειρουργικής.

Ποια είναι τα οφέλη για τον ασθενή;

Στην ερώτηση αυτή υπάρχουν δύο απαντήσεις μια άμεση και μία απώτερη. Η πρώτη είναι πως τα οφέλη της ρομποτικής υποβοήθησης για τον ασθενή, σε σύγκριση με την ανοικτή χειρουργική, είναι όλα αυτά που σχετίζονται με την ελάχιστα επεμβατική προσπέλαση, δηλαδή λιγότερες επιπλοκές από την τομή, μικρότερη πιθανότητα μετεγχειρητικής κήλης, λιγότερος πόνος μετεγχειρητικά, μικρότερη διάρκεια νοσηλείας, ταχύτερη επάνοδος στην εργασία και στην προηγούμενη κοινωνική δραστηριότητα και, φυσικά, πολύ καλύτερο κοσμητικό αποτέλεσμα.

Η δεύτερη απάντηση, η οποία μπορεί να θεωρηθεί έως και αιρετική, είναι πως ο ασθενής μπορεί να περιμένει από τη ρομποτική προσπέλαση όλα τα οφέλη που απορρέουν από μία καλύτερη χειρουργική πράξη. Είναι κοινό μυστικό μεταξύ των χειρουργών που χειρουργούν ρομποτικά, πως η ρομποτική υποβοήθηση βελτιώνει αυτή καθαυτή τη χειρουργική ικανότητα με αποτέλεσμα η πραγματοποιούμενη χειρουργική επέμβαση να γίνεται ποιοτικά ανώτερη. Κι αυτό είναι κάτι που απλώς περιμένουμε να αποτυπωθεί στο διεθνή ιατρικό τύπο.

Πόσο ασφαλές είναι το Da Vinci; Τι συμβαίνει σε περίπτωση βλάβης του ρομπότ;

Το θέμα της ασφάλειας του Da Vinci, όπως και κάθε εργαλείου που χρησιμοποιείται στη χειρουργική είναι πρωταρχικής σημασίας. Όταν πρωτοξεκινήσαμε τις πρώτες ρομποτικές επεμβάσεις στην Ελλάδα σε δημόσιο νοσοκομείο, και λόγω της Πανεπιστημιακής μου ιδιότητας, η πρώτη, το πολύ η δεύτερη ερώτηση που μου έκαναν ασθενείς, φοιτητές και εκπαιδευόμενοι χειρουργοί ήταν ακριβώς αυτή. Οφείλω να αναφέρω, ρητά και κατηγορηματικά, πως το ρομπότ σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να κάνει καμία κίνηση από μόνο του, καθώς η όποια κίνηση ρομποτικού βραχίονα είναι αποτέλεσμα της αντίστοιχης κίνησης του χεριού του χειρουργού. Άρα το ρομπότ είναι απολύτως ασφαλές για τον ασθενή, ή τουλάχιστον τόσο ασφαλές όσο είναι ο χειρουργός του.

Τώρα σε ό,τι αφορά τις βλάβες τα πράγματα είναι πολύ απλά καθώς υπάρχουν πρωτόκολλα όπως αυτά των αεροσκαφών. Εάν το ρομποτικό σύστημα σταματήσει να λειτουργεί, απλά απομακρύνεται από τη χειρουργική τράπεζα και η επέμβαση συνεχίζεται κανονικά λαπαροσκοπικά ή ανοικτά με ολιγόλεπτη καθυστέρηση. Ενημερωτικά, και με βάση όχι μόνο τη δική μου αλλά και τη διεθνή εμπειρία, μέχρι τώρα είναι εξαιρετικά σπάνιο να συμβεί κάτι τέτοιο.

Da Vinci: Τί περιμένουμε στο μέλλον από τη ρομποτική χειρουργική;

Η βελτίωση του αισθήματος αφής είναι ο πρώτος ορατός στόχος του μέλλοντος. Η βελτίωση της εικόνας είναι ο δεύτερος. Αυτή περιλαμβάνει όχι μόνο την υψηλότερη ανάλυση, αλλά και τη δυνατότητα «επαυξημένης πραγματικότητας», όπου τα δεδομένα από τον προεγχειρητικό απεικονιστικό έλεγχο και κάποιες διεγχειρητικές διαγνωστικές εξετάσεις, θα μπορούν να ενσωματώνονται στην τελική απεικόνιση που βλέπει ο χειρουργός.

Θα μπορούσε κανείς να αναφέρει πολλά για τις αναμενόμενες εξελίξεις. Θα αναφέρω κάτι που δεν περιμένουμε. Τη ρομποτική χειρουργική με αντικατάσταση του χειρουργού από τη μηχανή.

Όχι, δεν πρόκειται για την αγωνία τη δική μου ή των μελλοντικών μου συναδέλφων περί ανευρέσεως εργασίας, αλλά για αναγνώριση της αδήριτης πραγματικότητας. Η χειρουργική είναι επιστήμη και τέχνη και όχι τυποποιημένη χειρωνακτική εργασία.