Τι είναι ο υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης;

Ο υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης είναι ένα είδος άνοιας, το οποίο προκαλεί απώλεια μνήμης, ακράτεια ούρων, αλλά και μεγάλη δυσκολία στη βάδιση. Εμφανίζεται μετά την ηλικία των 60 ετών και σταδιακά με τον χρόνο αλλάζει την καθημερινότητα των ασθενών προκαλώντας δυσφορία και στους ίδιους αλλά και στους ανθρώπους που τους φροντίζουν.

Ποια είναι η συχνότητα εμφάνισης;

Η συχνότητα εμφάνισης της πάθησης αυξάνεται με την αύξηση της ηλικίας των ασθενών. Συγκεκριμένα, από την ηλικία των 70 έως 79 σε 100.000 πληθυσμού υπάρχουν 200 περιστατικά υδροκεφάλου, ενώ στις ηλικίες των 80 έως 89 υπάρχουν 5.200 σε 100.000 πληθυσμού. Υπολογίζεται, με βάση την απογραφή του 2021, ότι υπάρχουν στη χώρα μας 41.826 ασθενείς με υδροκέφαλο.

Πώς δημιουργείται ο υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης;

Eντός του εγκεφάλου, υπάρχει ένας χώρος που λέγεται κοιλιακό σύστημα. Είναι ένα σύνολο από τέσσερεις κύστες γεμάτες με ένα υγρό που λέγεται εγκεφαλονωτιαίο υγρό. Η ποσότητα του υγρού σε όλη τη ζωή του ανθρώπου παραμένει σταθερή. Στην περίπτωση του υδροκεφάλου φυσιολογικής πίεσης η ποσότητα του υγρού αυξάνεται σταδιακά, με αποτέλεσμα το κοιλιακό σύστημα να διογκώνεται και να πιέζει τον εγκέφαλο από μέσα προς τα έξω. Σε όλη αυτή τη διαδικασία, η πίεση μέσα στο κρανίο των ασθενών παραμένει φυσιολογική γιατί η αύξηση της ποσότητας του υγρού γίνεται με πολύ αργό ρυθμό. Με τον τρόπο αυτό, προκαλείται σταδιακά εγκεφαλική δυσλειτουργία με αποτέλεσμα την εμφάνιση συμπτωμάτων.

Πόσα είδη υδροκεφάλου υπάρχουν;

Πέρα από τον υδροκέφαλο φυσιολογικής πίεσης, υπάρχει και ο δευτεροπαθής υδροκέφαλος ή αλλιώς αποφρακτικός υδροκέφαλος. Στις περιπτώσεις αυτές η αύξηση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού μέσα στον εγκέφαλο του ασθενούς είναι πολύ γρήγορη, ως αποτέλεσμα να δημιουργεί μια απότομη δυσλειτουργία του εγκεφάλου. Οι ασθενείς αυτοί έχουν έντονη κεφαλαλγία, υπνηλία, εμετούς, ακόμα και κώμα. Πρόκειται για μια επείγουσα νόσο και δημιουργείται μετά από εγκεφαλικές αιμορραγίες, κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, ρήξεις ανευρυσμάτων, μηνιγγίτιδα, αλλά και την παρουσία όγκων εγκεφάλου. Η αντιμετώπιση εδώ πρέπει να γίνει ταχύτατα μιας και η ζωή του ασθενούς απειλείται άμεσα.

Ποια είναι τα συμπτώματα;

Στον υδροκέφαλο φυσιολογικής πίεσης δημιουργείται μια κλασική τριάδα από συμπτώματα:

• αστάθεια βάδισης,
• ακράτεια ούρων και
• απώλεια πρόσφατης μνήμης.

Οι ασθενείς, κατά τη βάδισή τους, εμφανίζουν μειωμένη ταχύτητα, βαδίζουν με μικρά βήματα, δυσκολεύονται να στρίψουν και σέρνουν τα βήματά τους, δίνοντας την εντύπωση ότι τα πόδια τους είναι κολλημένα στο έδαφος. Αυτή η μορφή βάδισης αναφέρεται και ως μαγνητικό βάδισμα. Επιπλέον, έχουν πτώσεις επί του εδάφους και μερικές φορές γέρνουν προς τα πίσω.

Όσον αφορά την ούρηση, οι ασθενείς έχουν συχνές ουρήσεις την ημέρα και χάνουν τα ούρα τους κατά την πορεία τους προς την τουαλέτα.

Η απώλεια μνήμης αφορά τα γεγονότα της καθημερινότητας. Συνδυάζεται με απώλεια του συναισθήματος (πολλές φορές δεν νιώθουν ούτε λύπη ούτε χαρά) είναι απαθείς και έχουν έλλειψη κινήτρου για τις καθημερινές ασχολίες. Σε αρκετές περιπτώσεις, μπορεί να παρατηρηθεί μόνο ένα ή δύο από τα τρία συμπτώματα. Τα συμπτώματα γίνονται εμφανή μετά από τρεις μήνες από την έναρξη της νόσου. Με το πέρασμα του χρόνου, εάν δεν υπάρξει αντιμετώπιση, η νόσος επιδεινώνεται με αποτέλεσμα οι ασθενείς να μην μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Πρέπει να ακολουθηθεί ένα συγκεκριμένο πρωτόκολλο για να μην γίνουν λάθη κατά τη διάγνωση, καθώς υπάρχει ο κίνδυνος σύγχυσης της νόσου με άλλες παθήσεις, όπως η Alzheimer, η Parkinson, τα πολλαπλά εγκεφαλικά κλπ.

Αρχικά, αφού ο νευροχειρουργός πάρει το ιστορικό και εξετάσει τον ασθενή με συμπτώματα υδροκεφάλου (αστάθεια βάδισης, απώλεια ούρων, απώλεια μνήμης),  πρέπει στη συνέχεια να τον εξετάσει ο νευροψυχολόγος. Ο νευροψυχολόγος κάνει ειδικά τεστ στον ασθενή με σκοπό να δει τη διαταραχή στις ανώτερες λειτουργίες του ασθενούς. Κατόπιν, ο ασθενής υποβάλλεται σε αξονική ή μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου.

Εάν η νευροχειρουργική και η νευροψυχολογική εξέταση μαζί με την αξονική τομογραφία αναδείξουν υδροκέφαλο φυσιολογικής πίεσης, ο ασθενής υποβάλλεται σε οσφυονωτιαία παρακέντηση. Πρόκειται για μια παρεμβατική πράξη, στην οποία υπό τοπική αναισθησία αφαιρούμε 40 ml εγκεφαλονωτιαίου υγρού από την οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης του ασθενούς, και στη συνέχεια τον βάζουμε να βαδίσει. Εάν μετά την παρακέντηση, η βάδιση του ασθενούς είναι βελτιωμένη και στην πορεία διαπιστωθεί και η ούρησή του ότι είναι καλύτερη, τότε η παρακέντηση θεωρείται θετική. Εάν και τα τέσσερα βήματα (νευροχειρουργική εξέταση, νευροψυχολογική εξέταση, αξονική τομογραφία, οσφυονωτιαία παρακέντηση) είναι θετικά, τότε η ύπαρξη του υδροκεφάλου θεωρείται σίγουρη και προτείνεται στον ασθενή η χειρουργική θεραπεία.

Πώς αντιμετωπίζεται ο υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης;

Η αντιμετώπιση της πάθησης γίνεται με την τοποθέτηση της βαλβίδας υδροκεφάλου. Πρόκειται για μια γρήγορη και αρκετά ασφαλή επέμβαση, στην οποία τοποθετείται ένα σύστημα με σωληνάκια (καθετήρες) που οδηγούν το εγκεφαλονωτιαίο υγρό από τον εγκέφαλο του ασθενούς μέσα στην κοιλιά του. Η βαλβίδα ρυθμίζεται εξωτερικά με ειδικό μηχάνημα στο ιατρείο, οπότε μπορούμε να αλλάξουμε τη λειτουργία της μετά την επέμβαση με σκοπό το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα για τον ασθενή. Το πρώτο σύμπτωμα που βελτιώνεται είναι η ούρηση, στη συνέχεια η βάδιση και τελευταίο η μνήμη.