Διαθλαστικές Ανωμαλίες: Είδη

Οι διαθλαστικές ανωμαλίες των ματιών στην παιδική ηλικία είναι η μυωπία, η υπερμετρωπία και ο αστιγματισμός. Η σωστή διόρθωση τους στην περίοδο ωρίμανσης του οπτικού συστήματος έχει μεγάλη σημασία γιατί έτσι θα εξασφαλισθεί η άρτια ανάπτυξη και η άριστη λειτουργία του οπτικού συστήματος στην ενήλικη ζωή.

Υπερμετρωπία. Οφείλεται κατά κανόνα στο μικρό αξονικό μήκος του ματιού. Στην νεογνική και βρεφική ηλικία το προσθιοπίσθιο μήκος των ματιών είναι μικρότερο από το κανονικό, γιαυτό μια χαμηλή υπερμετρωπία έως 3 βαθμούς που δεν συνοδεύεται από υψηλό αστιγματισμό (έως 1βαθμό) είναι η πιο κοινή και φυσιολογική διαθλαστική κατάσταση.
Κατά συνέπεια η χαμηλή υπερμετρωπία είναι μια φυσιολογική κατάσταση στην παιδική ηλικία. Δεν χρειάζεται γυαλιά και δεν δημιουργεί κάποιο πρόβλημα στο παιδί. Εξαίρεση αποτελεί η συνύπαρξή της με στραβισμό.
Αν η υπερμετρωπία υπερβαίνει τους 3 βαθμούς και αναλογικά με την ηλικία, μπορεί να χρειασθεί να διορθωθεί μερικά ή και πλήρως με γυαλιά. Στην περίπτωση που ο παιδοφθαλμίατρος κρίνει πως χρειάζονται γυαλιά υπερμετρωπίας αυτά θα πρέπει να φοριούνται από το παιδί συνέχεια (full-time)

Μυωπία. Οφείλεται στον μεγάλο προσθοπίσθιο άξονα του ματιού (αξονική μυωπία), την μεγάλη διαθλαστική δύναμη (διαθλαστική μυωπία) του οπτικού συστήματος (κερατοειδής – φακός) ή και τα δύο. Ο μύωπας βλέπει θολά κυρίως μακριά. Η μυωπία μπορεί να υπάρχει από την γέννηση, ονομάζεται συγγενής μυωπία και στην περίπτωση αυτή είναι συνήθως υψηλή (πάνω από 6 βαθμούς), ενώ συχνά συνδυάζεται με αστιγματισμό. Η κλασσική σχολική μυωπία εμφανίζεται κατά την διάρκεια των σχολικών χρόνων και τείνει να εξελίσσεται παράλληλα με την σωματική ανάπτυξη. Η εκφυλιστική μυωπία είναι η τρίτη μορφή της πάθησης, η οποία συνεχίζει να αυξάνει και στην ενήλικη ζωή. Η κληρονομικότητα παίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση μυωπίας. Καθοριστικό όμως ρόλο φαίνεται να παίζουν και περιβαλλοντικοί παράγοντες. Πρόσφατες πολυκεντρικές μελέτες έχουν δείξει ότι η έκθεση των παιδιών σε ανοιχτούς χώρους με ηλιοφάνεια δρα ανασταλτικά τόσο στην εμφάνιση όσο και στην εξέλιξη της μυωπίας.

Αστιγματισμός. Στις περισσότερες περιπτώσεις οφείλεται σε διαταραχές του σχήματος του κερατοειδούς χιτώνα, του εξωτερικού χιτώνα των ματιών, ο οποίος δεν είναι τέλεια σφαιρικός. Αυτή η διαφορά στην καμπυλότητα του κερατοειδή προκαλεί θόλωση κυρίως στην μακρινή όραση. Το παιδί δυσκολεύεται στο να διαβάσει γράμματα και αριθμούς (όπως το 9, το 8, το 5, το 6) από απόσταση.
Συγκριτικά με τις υπόλοιπες διαθλαστικές ανωμαλίες, ο αστιγματισμός είναι συχνός στα νεογέννητα καθώς πάνω από το 60% έχουν έως και 2 βαθμούς, αλλά τείνει να μειώνεται μέσα στα πρώτα 2-3 χρόνια της ζωής. Ο αστιγματισμός που παραμένει μετά από αυτή την ηλικία συνήθως δεν αλλάζει και θα συνοδεύει το παιδί στην ενήλικη ζωή του.

Πότε δίνουμε γυαλιά;

Για τις εκάστοτε διαθλαστικές ανωμαλίες χορηγούνται σύμφωνα με διεθνή πρωτόκολλα καθορισμένα από την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής Οφθαλμολογίας και πάντα μετά από σκιασκοπία με κυκλοπληγία. Αδρά μπορούμε να πούμε ότι:

• υπερμετρωπία πάνω από 3 διοπτρίες που συνοδεύεται από αστιγματισμό ή ακόμα περισσότερο από στραβισμό πρέπει να διορθώνεται και μάλιστα στην τελευταία περίπτωση πλήρως,
• υψηλή μυωπία πάνω από 5 διοπτρίες διορθώνεται σταδιακά, ενώ στις ετερόπλευρες περιπτώσεις και ιδιαίτερα στην συγγενή μορφή έχει ένδειξη η χρήση φακού επαφής,
• αστιγματισμός πάνω 1 διοπτρία, ιδιαίτερα εάν υπάρχει διαφορά μεταξύ των δύο ματιών στη δύναμη ή τον άξονά του, διορθώνεται από την ηλικία των 2.5-3ετών για να αποτραπεί το ενδεχόμενο εγκατάστασης αμβλυωπίας (“τεμπέλιασμα” του περισσότερο αμετρωπικού ματιού).

Η έγκαιρη (μέσα στην “κρίσιμη” περίοδο ωρίμανσης του οπτικού συστήματος) διάγνωση για διαθλαστικές ανωμαλίες και η σωστή διαθλαστική διόρθωση εξασφαλίζει ενήλικες με άρτια ανεπτυγμένο οπτικό σύστημα και άριστη όραση. Ο τακτικός οφθαλμολογικός έλεγχος στα πρώτα χρόνια της ζωής είναι απαραίτητος, γιατί μπορεί να μειώσει ραγδαία την επίπτωση και την νοσηρότητα οφθαλμικών παθήσεων που είτε υπάρχουν από την γέννηση, είτε εμφανίζονται μέσα στα πρώτα χρόνια της ζωής. Η επίδραση των παθήσεων αυτών στην όραση του αυριανού ενήλικα, είναι καθοριστική. Κι αυτό γιατί «μαθαίνουμε να βλέπουμε», όπως μαθαίνουμε να μιλάμε. Ένας οφθαλμός που δεν μαθαίνει να βλέπει μέσα τα πρώτα χρόνια της ζωής, θα είναι για πάντα αμβλυωπικός, δηλαδή θα έχει μειωμένη οπτική ικανότητα. Το γεγονός αυτό μετά τα πρώτα χρόνια της ζωής, δεν αντιστρέφεται με κάποια θεραπεία.

Σύμφωνα με τις διεθνείς συστάσεις ο προληπτικός παιδοφθαλμολογικός έλεγχος για διαθλαστικές ανωμαλίες στην προσχολική ηλικία θα πρέπει να γίνεται: Στην γέννηση, στους 6-12 μήνες, στον 3 και 5ο χρόνο της ζωής