Προεγχειρητικό άγχος και ψυχολογική προετοιμασία του παιδιού

Εκατομμύρια παιδιά υποβάλλονται κάθε χρόνο σε χειρουργική επέμβαση και εκτιμάται ότι πάνω από τα μισά αντιμετωπίζουν σημαντικό προεγχειρητικό άγχος. Μελέτες έχουν δείξει ότι η εισαγωγή στην αναισθησία είναι το πιο δύσκολο σημείο κατά τη διάρκεια της περιεγχειρητικής περιόδου. Πολλά παιδιά  κλαίνε,εκφράζουν φόβο ή θλίψη, διαμαρτυρία,  προσπαθούν να διαφύγουν της διαδικασίας και αντιστέκονται σωματικά ή προφορικά στην τοποθέτηση φλεβοκαθετήρα ή μάσκας για την αναισθησία. Σε αρκετές περιπτώσεις δεν είναι ασυνήθιστο τα παιδιά να συγκρατούνται από τους γονείς ή από σταθερά αντικείμενα, γεγονός συναισθηματικά τραυματικό για τα παιδιά αλλά και τους γονείς και το ιατρικό προσωπικό που οδηγεί σε δυσαρέσκεια σχετικά με την αναισθησιολογική διαχείριση.

Ποιος είναι ο ορισμός του;

Το άγχος πριν από την διαδικασία εγχείρισης, ορίζεται ως ένα υποκειμενικό αίσθημα έντασης, φόβου, νευρικότητας και ανησυχίας που σχετίζεται με τη δραστηριότητα του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Έχει επιπτώσεις στη μετεγχειρητική ανάρρωση καθώς σχετίζεται με αυξημένες ανάγκες σε αναλγητικά, ναυτία και έμετο, καθυστέρηση της εξόδου από το νοσοκομείο, υψηλότερα ποσοστά εμφάνισης παραληρήματος και πιθανά προβλήματα συμπεριφοράς τις ημέρες ή και εβδομάδες μετά τη χειρουργική επέμβαση. Παράγοντες που το επηρεάζουν περιλαμβάνουν την ηλικία και το στάδιο ανάπτυξης του παιδιού, τα ατομικά χαρακτηριστικά ιδιοσυγκρασίας, το γονικό άγχος και τις προηγούμενες ιατρικές εμπειρίες.

Τα μικρότερα παιδιά (έως 7 ετών) είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στο προεγχειρητικό άγχος κατά την προεγχειρητική περίοδο. Είναι δύσκολο να κατανοήσουν γιατί πρέπει να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση. Μπορεί να πιστεύουν ότι η επέμβαση, η ασθένεια και η νοσηλεία είναι τιμωρίες για το ότι είναι άτακτα ή αποτέλεσμα της επιθυμίας του κλινικού γιατρού να τους βλάψει. Επιπλέον, ανησυχούν για τον αποχωρισμό από τους γονείς τους και φοβούνται τους ξένους. Μεγαλώνοντας, τα παιδιά χρησιμοποιούν στρατηγικές αντιμετώπισης του άγχους και αναζητούν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την επέμβαση. Ωστόσο, έως και το 30% των παιδιών σχολικής ηλικίας εμφανίζουν επίσης ακραία επίπεδα άγχους κατά την προεγχειρητική περίοδο. Οι έφηβοι μπορεί να φοβούνται για την υγεία και την ακεραιότητα του σώματός τους όμως συμμετέχουν συνήθως στη διαδικασία συγκατάθεσης για το χειρουργείο.

Ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά όπως ένα ντροπαλό παιδί ή τα παιδιά που αποσύρονται και αποφεύγουν τις πληροφορίες για να αντιμετωπίσουν το φόβο τους, παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα προεγχειρητικού άγχους. Αντίθετα, τα παιδιά που προσεγγίζουν την πραγματικότητα, έχουν πιο κοινωνική συμπεριφορά ή αντιμετωπίζουν το γεγονός με χιούμορ, βιώνουν λιγότερη δυσφορία κατά την χορήγηση αναισθησίας .

Πώς επηρεάζει το προεγχειρητικό άγχος η γονική συμπεριφορά;

Η γονική συμπεριφορά επηρεάζει σημαντικά τα επίπεδα άγχους των παιδιών. Οι ανήσυχοι γονείς τείνουν να προκαλούν διέγερση και άγχος με την παρουσία τους. Γονείς που χρησιμοποιούν συμπεριφορές εστιασμένες στο συναίσθημα (καθησυχασμός, απολογία, συμπόνια και κατανόηση) είναι επίσης πιο πιθανό να προκαλέσουν αγωνία στο παιδί τους, γιατί προσελκύουν την προσοχή στη χειρουργική επέμβαση και μεταφέρουν το μήνυμα ότι είναι κάτι που πρέπει να το ανησυχεί και να φοβάται. Συγκριτικά, οι γονείς που χρησιμοποιούν συμπεριφορές απόσπασης προσοχής, μεταδίδουν το μήνυμα ότι η χειρουργική επέμβαση και η αναισθησία είναι καταστάσεις διαχειρίσιμες.

Η εμπειρία από προηγούμενη γενική αναισθησία και χειρουργική επέμβαση από μόνη της δεν καθορίζει το βαθμό του άγχους που αντιμετωπίζουν τα παιδιά, αλλά η ποιότητα των προηγούμενων ιατρικών εμπειριών φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο. Επιπλέον, το άγχος των γονέων σε δεύτερη χειρουργική επέμβαση είναι σημαντικά χαμηλότερο.

Τι περιλαμβάνει η ψυχολογική προετοιμασία του παιδιού;

Η ψυχολογική προετοιμασία του παιδιού εξαρτάται από την ηλικία και το αναπτυξιακό επίπεδο του και περιλαμβάνει φαρμακευτικές και μη παρεμβάσεις. Οι μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις στοχεύουν στο παιδί, στον γονέα ή και στους δύο και μπορεί να περιλαμβάνουν στοιχεία όπως γνωσιακές και συμπεριφορικές παρεμβάσεις (εκπαίδευση σε δεξιότητες αντιμετώπισης άγχους, απόσπαση προσοχής κ.α.) και είναι σημαντικό να είναι προσαρμοσμένες στο κάθε παιδί. Ο ιδανικός χρόνος προετοιμασίας εξαρτάται από την ηλικία του παιδιού. Από 6 ετών και άνω είναι καλύτερα να προετοιμαστεί μερικές ημέρες πριν ενώ το μικρότερο παιδί πιο κοντά στον χρόνο της χειρουργικής επέμβασης.

Ο φόβος για το άγνωστο είναι συχνά χειρότερος από την πραγματικότητα, επομένως είναι σημαντικό να είμαστε ειλικρινείς σχετικά με το τι θα συμβεί και να εξηγήσουμε ότι η χειρουργική επέμβαση γίνεται για να βοηθήσει το παιδί να αισθανθεί καλύτερα. Η προεγχειρητική επίσκεψη παρέχει μια εξαιρετική ευκαιρία για τη δημιουργία σχέσης του ιατρού αναισθησιολόγου με το παιδί και τους γονείς, την αναγνώριση ασθενών υψηλού κινδύνου και την ανάπτυξη ενός σχεδίου πολυπαραγοντικής προσέγγισης που στοχεύει στην ελαχιστοποίηση του άγχους. Όλοι αυτοί οι παράγοντες θα μειώσουν το προεγχειρητικό άγχος και οι μικροί μας φίλοι θα υποβληθούν στις ιατρικές διαδικασίες, όσο πιο ήρεμοι γίνεται.