Με τον όρο θρομβοφιλία εννοούμε τις συνθήκες που ευνοούν τη θρόμβωση. Η θρομβοφιλία δεν αποτελεί ασθένεια. Κυρίαρχη κλινική εκδήλωσή της, παραμένει η φλεβική θρομβοεμβολική νόσος (ΦΘΝ) ή αλλιώς η φλεβική θρόμβωση. Είναι  νόσος πολυπαραγοντική, σοβαρή, δυνητικά απειλητική για τη ζωή, αποτελεί ένα πολύ συχνό ιατρικό πρόβλημα και απαιτεί πρόληψη, έγκαιρη διάγνωση και άμεση αποτελεσματική θεραπεία.

Μηχανισμός θρόμβωσης

Οι μεταβολές στη ροή του αίματος (στάση), η βλάβη του αγγειακού τοιχώματος (ενδοθήλιο) και οι μεταβολές στη σύσταση του αίματος (κληρονομική και επίκτητη υπερπηκτική κατάσταση), αποτελούν την τριάδα των παραγόντων, τριάδα Virchof, που απαιτούνται για την εκδήλωση της θρόμβωσης.

Θρομβοεμβολική νόσος

Επίκτητοι και κληρονομικοί παράγοντες

Πολλές επίκτητες φυσιολογικές αλλά και παθολογικές καταστάσεις προδιαθέτουν σε θρόμβωση (πίνακας 1).

Οι θρομβοφιλικές καταστάσεις (πίνακας 2) κατατάσσονται ως σοβαρές ή ήπιες.  Σοβαρές θρομβοφιλικές καταστάσεις αποτελούν: οι ομοζυγωτίες των παραγόντων  FVLeiden και FII20210A προθρομβίνης, οι διπλές ετεροζυγωτίες  και των δύο διαταραχών ή άλλοι συνδυασμοί των κληρονομικών διαταραχών καθώς και το επίκτητο αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο (ΑΦΣ).

Η αύξηση της συγκέντρωσης των  FVIII, FIX, FXI,  η έλλειψη του  FΧΙΙ , η υπερομοκυστεϊναιμία και η δυσινωδογοναιμία, σχετίζονται με θρομβοφιλική διάθεση,  όμως δεν προτείνεται, ο προσδιορισμός τους στην καθημερινή κλινική πράξη, διότι ο κίνδυνος θρόμβωσης είναι μικρός.

Πίνακας 1. Επίκτητοι θρομβοφιλικοί παράγοντες

Πίνακας 2. Κληρονομικοί θρομβοφιλικοί παράγοντες

Επιπλοκές

Επίκτητη θρομβοφιλία και θρομβωτικές επιπλοκές για τη θρομβοεμβολική νόσο

Α. Covid 19

Η δημιουργία θρόμβου στη Covid 19 λοίμωξη   είναι αποτέλεσμα της φλεγμονώδους απάντησης στο σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο του ιού και συχνά συμμετέχει το ΑΦΣ.

B. Αιματολογικά νοσήματα

1. Μυελουπερπλαστικά σύνδρομα (MPN)

Τα ΜPN συνδέονται με   δεκαπλάσιο κίνδυνο  εμφάνισης φλεβικών  και τριπλάσιο κίνδυνο αρτηριακών θρομβώσεων, σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. Η μετάλλαξη JAK2V617F, η παρουσία κληρονομικής και επίκτητης θρομβοφιλίας και ιστορικό ΦΘΝ,  αυξάνουν τον κίνδυνο θρομβώσεων.

2. Παροξυντική νυκτερινή αιμοσφαιρινουρία (PNH)

Η PNH χαρακτηρίζεται από αιμολυτική αναιμία και αρτηριακές και φλεβικές θρομβώσεις  σε ποσοστό 15% και 85% αντίστοιχα.

Γ. Καρκίνος

Η θέση  και το στάδιο του καρκίνου, οι συννοσηρότητες, το  ιστορικό ΦΘΝ, η κληρονομική και επίκτητη θρομβοφιλία, οι χειρουργικές επεμβάσεις, οι νεότερες θεραπείες, η βελτίωση της επιβίωσης, φαίνεται να έχουν διπλασιάσει  τον  κίνδυνο θρόμβωσης.

Δ. Κύηση και λοχεία

Η υπερπηκτικότητα κατά τη διάρκεια της κύησης, η οποία ενισχύεται από την παχυσαρκία, την αρτηριακή υπέρταση, την ακινητοποίηση, τις ανατομικές αλλαγές (φλεβική στάση),  η μείωση της πρωτεΐνης S, είναι αιτίες εμφάνισης θρόμβωσης, με τον κίνδυνο να υπερδιπλασιάζεται  κατά την περίοδο της λοχείας. Κύριος επίκτητος θρομβοφιλικός παράγοντας, είναι το Αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο (ΑΦΣ), το οποίο είναι υπεύθυνο σε ποσοστό 15% για τις αποβολές, αλλά και για άλλες μαιευτικές επιπλοκές ή εμβρυικές επιπλοκές.

Αλγόριθμος διερεύνησης θρομβοφιλίας

Ο εργαστηριακός έλεγχος της κληρονομικής και επίκτητης θρομβοφιλίας (πίνακας 3) καθιερώθηκε στο τέλος του 20^ου αιώνα.

Πίνακας 3. Προτεινόμενος εργαστηριακός έλεγχος κληρονομικής θρομβοφιλίας

Σε έλεγχο κληρονομικής θρομβοφιλίας θα πρέπει να υποβάλλονται οι ασθενείς με οικογενειακό ιστορικό ΦΘΝ, που έχουν τουλάχιστον ένα συγγενή Α’ βαθμού, ο οποίος διαγνώστηκε με ΦΘΝ σε ηλικία <45 έτη αλλά και  όλοι εκείνοι, μαζί με έλεγχο ΑΦΣ,  που δεν έχουν οικογενειακό  ιστορικό ΦΒΝ, όμως   η  ηλικία τους είναι <45έτη, ή έχουν εκδηλώσει θρομβώσεις σε ασυνήθεις θέσεις, καθώς και  εκείνοι που έχουν ιστορικό  περισσότερων επεισοδίων θρόμβωσης.   Οι ασθενείς με θρόμβωση ηπατικής και κοίλης φλέβας, θα πρέπει να ελέγχονται για τη μετάλλαξη Jak2V617F και PNH για διερεύνηση παρουσίας αιματολογικού νοσήματος και εκείνοι  που εκδήλωσαν αρτηριακή θρόμβωση  για παρουσία ΑΦΣ.

Ο  κατάλληλος χρόνος για τον έλεγχο PC, PS, ATIII είναι 6 εβδομάδες μετά την οξεία φάση της ΘΒΝ λόγω μείωσης των επιπέδων των ανασταλτών. Για τον ίδιο λόγο, η PS πρέπει να ελέγχεται μακράν της περιόδου κυήσεως, λοχείας ή  λήψης οιστρογόνων.

Θεραπευτική προσέγγιση για τη θρομβοεμβολική νόσο

Η μείωση  του κινδύνου μιας  ενδεχομένως θανατηφόρου θρόμβωσης και   της εμφάνισης υποτροπών επιτυγχάνεται με τη χορήγηση της αντιπηκτικής αγωγής (ηπαρίνη, ηπαρίνες χαμηλού μοριακού βάρους, αντιβιταμίνες Κ, ανασταλτές αντιFXa, αντιFIIa).