Άνοια και λοιπές διαταραχές μνήμης
H άνοια αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τη δημόσια υγεία και η αντιμετώπισή της αποτελεί μείζον ζήτημα σε παγκόσμιο επίπεδο. 46.8 εκατομμύρια άνθρωποι νοσούν παγκοσμίως και το νούμερο αυτό αναμένεται να ανέβει στα 131.5 εκατομμύρια μέχρι το 2050.
Τι είναι
Τι είναι η άνοια;
Άνοια είναι η προοδευτική έκπτωση των νοητικών λειτουργιών ενός ατόμου (μνήμη, συγκέντρωση, προσοχή, ομιλία, προσανατολισμός, αντίληψη), με αποτέλεσμα την αλλαγή της προσωπικότητάς του και την προοδευτικά επιδεινούμενη δυσκολία αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον του.
Τύποι άνοιας & Ηλικία εμφάνισης
Ποιοι είναι οι τύποι της και πότε εμφανίζεται η άνοια;
Υπάρχουν διάφορα είδη άνοιας. Η πιο συνήθης, η γνωστή σε όλους νόσος Alzheimer αποτελεί τη συχνότερη εκφυλιστική νόσο του εγκεφάλου με τεράστιο κοινωνικό αντίκτυπο. Ακολουθούν με μικρότερη συχνότητα η αγγειακή άνοια, η μικτή άνοια, οι μετωποκροταφικές άνοιες, η άνοια της νόσου Parkinson και η άνοια με σωματίδια Lewy. Επίσης, άνοια μπορεί να προκληθεί από ποικίλα άλλα αίτια όπως εγκεφαλίτιδες, τοξικές εγκεφαλοπάθειες, κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, χωροκατακτητικές εξεργασίες, καθώς και άλλες καταστάσεις που είναι απολύτως αναστρέψιμες, αν διαγνωστούν έγκαιρα, όπως είναι ο υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης, η έλλειψη βιταμίνης Β12 και ο υποθυρεοειδισμός.
Η ηλικία εμφάνισης της άνοιας αλλάζει ανάλογα με τον τύπο της νόσου. Η νόσος Αλτσχάιμερ, εμφανίζεται κυρίως μετά τα 65 έτη με σημαντική αύξηση της συχνότητας εμφάνισής της στις μεγαλύτερες ηλικίες. Το ίδιο συμβαίνει και για τις λοιπές νευροεκφυλιστικού τύπου άνοιες. Όμως άλλες δευτεροπαθείς μορφές (εγκεφαλίτιδες, κακώσεις, όγκοι κ.λπ.) μπορούν να εμφανιστούν και σε μικρότερες ηλικίες.
Επικινδυνότητα
Άνοια: Παράγοντες κινδύνου
Η ηλικία είναι ο κυριότερος παράγοντας κινδύνου και τα συνεχώς αυξανόμενα ποσοστά εμφάνισής της αποδίδονται κυρίως στην αύξηση του προσδοκώμενου ορίου ζωής του παγκόσμιου πληθυσμού. Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο, το 32% των ατόμων που γεννήθηκαν φέτος στην Αγγλία -περίπου ένας στους 3- θα εμφανίσει άνοια. Τα ανησυχητικά αυτά ποσοστά αντικατοπτρίζουν το γεγονός ότι όσο οι άνθρωποι ζουν περισσότερο, τα ποσοστά εμφάνισης της άνοιας θα αυξάνονται, επισημαίνοντας την ανάγκη λήψης μέτρων που θα επιβραδύνουν τη νόσο, όπως είναι η πρόωρη και έγκαιρη διάγνωση.
Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι η καρδιαγγειακή νόσος, ο σακχαρώδης διαβήτης, η αρτηριακή υπέρταση, η κατανάλωση αλκοόλ, η υπερλιπιδαιμία, το κάπνισμα και η αυξημένη ομοκυστεϊνη στο αίμα.
Διάγνωση
Τι προσφέρει η πρόωρη διάγνωση;
Τα οφέλη της έγκαιρης και σωστής διάγνωσης είναι:
Ίαση/αναστρέψιμες άνοιες: Υπάρχουν κάποιες μορφές άνοιας, οι οποίες μπορούν να ιαθούν πλήρως, αν διαγνωστούν εγκαίρως. Παραδείγματα είναι η άνοια εξαιτίας έλλειψης βιταμίνης Βιτ12, ο υποθυρεοειδισμός, ο υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης κ.ά.
Το δικαίωμα στη γνώση: Παλαιότερα οι γιατροί απέκρυπταν τη διάγνωση της άνοιας από τους ασθενείς και τους οικείους τους. Καινούριες έρευνες, όμως, έχουν αποδείξει ότι οι ασθενείς και οι φροντιστές τους επιθυμούν να γνωρίζουν από την πρώτη στιγμή τη διάγνωση, ιδιαίτερα στα αρχικά στάδια της νόσου, όπου μπορούν να προγραμματίσουν το μέλλον τους.
Βελτίωση της καθημερινότητας: Η σωστή θεραπεία και παρακολούθηση μπορεί να βελτιώσουν σημαντικά την ποιότητα ζωής και την καθημερινότητά των ασθενών με άνοια.
Προγραμματισμός: Η πρόωρη διάγνωση και η σωστή πρόγνωση, ανάλογα με τον τύπο της άνοιας, προσφέρει τη δυνατότητα σωστού προγραμματισμού της ζωής των ασθενών και της οικογένειάς τους. Ιδιαίτερα σε νομικού τύπου θέματα, οι ασθενείς και οι συγγενείς τους θα είναι σε θέση πολύ πρόωρα να χειριστούν τις υποθέσεις τους και να προγραμματίσουν το μέλλον τους, γεγονός που όχι μόνο θα είναι αδύνατο σε προχωρημένα στάδια της νόσου αλλά και η έλλειψη της διάγνωσης ενδεχομένως να επιφέρει δυσκολίες και ανεπανόρθωτα προβλήματα.
Θεραπεία: Υπάρχουν ήδη διαθέσιμα φάρμακα κατά της άνοιας τα οποία αν και δεν αναστρέφουν τη νόσο, σε πολλές περιπτώσεις ενισχύουν τις γνωστικές λειτουργίες των ασθενών, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής και την καθημερινότητά τους και πιθανώς επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου. Ακόμα, διερευνώνται καινούρια φάρμακα με την ικανότητα να αναστρέφουν ή να καθυστερούν τη νόσο και σύντομα θα έχουμε στη διάθεσή μας περισσότερες αποτελεσματικές θεραπείες που πιθανότατα θα έχουν καλύτερα αποτελέσματα, αν ληφθούν νωρίς στην πορεία της νόσου, ακόμα και όταν τα συμπτώματα δεν είναι εμφανή.
Μη φαρμακευτικές προσεγγίσεις μπορούν επίσης να βελτιώσουν σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών και των φροντιστών τους.
Καθυστερημένη διάγνωση και ανεπαρκής παρακολούθηση
Σύμφωνα με έρευνες, ένα σημαντικό ποσοστό των ασθενών με άνοια δεν παρακολουθούνται σωστά. Η διάγνωση συνήθως καθυστερεί με αποτέλεσμα οι υπάρχουσες αγωγές να μην είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές. Επίσης, η παρακολούθηση των ασθενών περιορίζεται σε απλή συνταγογράφηση φαρμάκων, ενώ παραγκωνίζονται λοιπές παράμετροι και μέθοδοι που είναι εξίσου σημαντικές για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και την πορεία της νόσου. Ο βασικότερος λόγος αυτής της ανεπάρκειας είναι η έλλειψη ειδικών δομών ή το χαμηλό επίπεδο αυτών.