Ο ανθρώπινος οργανισμός χρειάζεται οξυγόνο για να ζήσει και να λειτουργήσει. Το όργανο που τον τροφοδοτεί με οξυγόνο είναι ο πνεύμονας και αυτό γίνεται με την αναπνοή. Ο πνεύμονας είναι μια μεγάλη μεμβράνη διαμέσου της οποίας διέρχεται το οξυγόνο (απαραίτητο συστατικό για τις καύσεις), δηλ. από την ατμόσφαιρα πάει στον οργανισμό. Αντίθετα το διοξείδιο του άνθρακα (που παράχθηκε με τις καύσεις και είναι βλαβερό), απομακρύνεται από τον οργανισμό προς το περιβάλλον. Ο θώρακας (μέσα στον οποίο περιέχονται οι πνεύμονες) λειτουργεί, με τις αναπνευστικές κινήσεις, σαν αντλία αέρα. Με τον τρόπο αυτό συμβάλλει καθοριστικά στην αναπνοή έτσι ώστε ο πνεύμονας να “ρουφάει” οξυγόνο από την ατμόσφαιρα με την εισπνοή και να αποβάλει διοξείδιο του άνθρακα με την εκπνοή.

Ο αέρας διακινείται προς και από τον πνεύμονα μέσα από ένα πολύπλοκο σύστημα αεραγωγών (δηλ. το βρογχικό δένδρο), προκαλώντας ήχους όπως ακριβώς προκαλούνται ήχοι φυσώντας μέσα σε ένα μπουκάλι.

Τους ήχους αυτούς (που ονομάζονται αναπνευστικό ψιθύρισμα) ακούει ο γιατρός με τo στηθοσκόπιο στον θώρακα. Αν δεν υπάρχει κάποια παθολογία στον πνεύμονα ή στους βρόγχους ή γενικότερα στον θώρακα, τότε οι ήχοι έχουν ορισμένα χαρακτηριστικά και ονομάζονται φυσιολογικό αναπνευστικό ψιθύρισμα. Αντίθετα, εάν υπάρχει κάποια πάθηση του πνεύμονα (Πνευμονία, Πλευρίτιδα, Βρογχικό Άσθμα, Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια, Νεοπλασίες κ.ά.), οι ήχοι ακούγονται «διαφορετικά» και ονομάζονται παθολογικοί πνευμονικοί ήχοι. Παράδειγμα παθολογικών ήχων είναι τα «ακροαστικά», που ενδεχομένως να ακούσει ο γιατρός στον θώρακά μας όταν κρυώσουμε.

Τι είναι η Δυναμική Ηχογραφία Πνευμόνων (ΔΗΠ);

Τους ήχους που παράγονται με την αναπνοή (φυσιολογικοί ή παθολογικοί), μπορούμε να ακούσουμε εύκολα αν ακουμπήσουμε το αυτί μας ή αν βάλουμε ένα στηθοσκόπιο στο θώρακα. Είναι λογικό να σκεφθούμε ότι, αν τοποθετήσουμε πολλούς ειδικούς αισθητήρες στον θώρακα θα ακούσουμε πολύ καλύτερα τους ήχους αυτούς.

Το ίδιο ακριβώς σκέφθηκαν και οι ερευνητές που σχεδίασαν το σύστημα VRI (Vibration Response Imaging ή σε ελεύθερη απόδοση στα ελληνικά «Δυναμική Ηχογραφία Πνευμόνων»). Το σύστημα αυτό, πολύ συνοπτικά, είναι μια ηλεκτρονική συσκευή που έχει την δυνατότητα να συλλαμβάνει (με ειδικά υπερευαίσθητα μικρόφωνα), να ψηφιοποιεί, να επεξεργάζεται, να απεικονίζει και να αποθηκεύει τους ήχους της αναπνοής.

Πως γίνεται η εξέταση;

Η εξέταση είναι απλή και χρειάζεται ελάχιστη συνεργασία του ασθενούς για να γίνει σωστά (γι’ αυτό τον λόγο μπορεί να γίνει σε ηλικιωμένους ή εξασθενημένους ή μη καλά συνεργαζόμενους ασθενείς). Χρειάζεται ένας χώρος ήσυχος, χωρίς θορύβους, στον οποίο ο ασθενής κάθεται σε ένα σκαμπό (ή στην άκρη του κρεβατιού), με τις παλάμες του να ακουμπάνε στην εσωτερική επιφάνεια των μηρών και με γυμνή την πλάτη. Ο γιατρός ή ο τεχνικός τοποθετεί στην πλάτη του ασθενούς δύο συστοιχίες από ειδικές βεντούζες (που η κάθε μια περιέχει 20 μικρόφωνα), προσέχοντας να είναι τοποθετημένες συμμετρικά μεταξύ τους. Ο ασθενής αναπνέει ήρεμα από το στόμα (λίγο πιο βαθειά απ’ ότι συνήθως), με ένα σταθερό ρυθμό, χωρίς να κινεί υπερβολικά το σώμα του ή να προκαλεί ήχους. Όταν συμπληρωθούν μόλις 12 δευτερόλεπτα αναπνοής, η καταγραφή έχει τελειώσει!

Σε αυτό το σημείο, ο γιατρός ελέγχει την εικόνα και τα άλλα στοιχεία που προήλθαν από την εξέταση και επισημαίνει στον ασθενή τα τυχόν λάθη κατά τη διάρκειά της, τον συμβουλεύει σχετικά και αν χρειαστεί την επαναλαμβάνει.

Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημάνουμε ότι σύμφωνα με την αρχή λειτουργίας της ΔΗΠ, η εξέταση δεν εκπέμπει ιονίζουσα ακτινοβολία αλλά απλούστατα καταγράφει με ψηφιακό τρόπο τους ήχους της αναπνοής. Για το λόγο αυτό, μπορεί να επαναληφθεί όσες φορές χρειασθεί.

Οι πληροφορίες που αποκομίζει ο γιατρός από αυτήν την εξέταση είναι αρκετές και συγκεκριμένα:

• Oι «πνεύμονες» είναι η ψηφιακή ανασύσταση των ήχων της αναπνοής, που καταγράφηκαν με το σύστημα και η εικόνα τους είναι χαρακτηριστική.
• Η εικόνα δεν είναι στατική αλλά δυναμική (και μάλιστα σε σχεδόν πραγματικό χρόνο), που σημαίνει ότι μεταβάλλεται με την εισπνοή ή την εκπνοή και τη βλέπουμε μερικά δευτερόλεπτα αργότερα.
• Οι ήχοι του πνεύμονα ψηφιοποιούνται, δηλ. δίνονται σε αριθμούς έτσι ώστε να προσδιορίζεται η κατανομή τους στον δεξιό και στον αριστερό πνεύμονα και τέλος
• Οι παθολογικοί ήχοι της αναπνοής αναλύονται περαιτέρω και απεικονίζονται σαν κουκίδες διαφορετικού χρώματος, ανάλογα αν είναι συρίττοντες (όπως π.χ. στο Βρογχικό Άσθμα) ή ρεγχάζοντες (όπως π.χ. στην Πνευμονία).

Τα παραπάνω δεδομένα έχουν ορισμένα χαρακτηριστικά, τα οποία ο γιατρός εκτιμά και αποφαίνεται για την ύπαρξη ή όχι παθολογίας του πνεύμονα, για τη φύση της, για την πορεία της κλπ.

Δυναμική Ηχογραφία Πνευμόνων: Ενδείξεις και κλινικά παραδείγματα εφαρμογής

Η ΔΗΠ μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην διάγνωση και στη παρακολούθηση των διαφόρων παθήσεων ή παθολογικών καταστάσεων του πνεύμονα.
Για παράδειγμα:

• Ελέγχεται η αποκατάσταση του αερισμού του πνεύμονα μετά από θεραπεία με laser ή μετά από τοποθέτηση ενδοβρογχικού stent, σε ασθενείς με ενδοβρογχική ανάπτυξη νεοπλασιών του πνεύμονα.
• Μελετώνται οι ασθενείς με Βρογχικό Άσθμα ή ΧΑΠ καθώς και οι «υγιείς» καπνιστές (δηλ. χωρίς ΧΑΠ) και ακόμη
• Διαγιγνώσκεται και παρακολουθείται μια Πλευρίτιδα.
• Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται, σε ερευνητικό επίπεδο, για την προεγχειρητική εκτίμηση ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα που είναι υποψήφιοι για χειρουργική θεραπεία.

Δυναμική Ηχογραφία Πνευμόνων: Αντενδείξεις και περιορισμοί

Δεν υπάρχουν σοβαρές αντενδείξεις. Η μολυσματική δερματοπάθεια της πλάτης είναι η ποιο σοβαρή αντένδειξη. Η σοβαρού βαθμού σκολίωση (ή κυφοσκολίωση) είναι σχετική αντένδειξη γιατί μπορεί να παραμορφώσει την εικόνα και να καταστήσει την εξέταση μη διαγνωστική. Τέλος η έντονη τριχοφυία της πλάτης αποτελεί περιορισμό για την εκτέλεση της εξέτασης.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, αν κριθεί απαραίτητο, η εξέταση μπορεί να γίνει ακόμα και κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης χωρίς κίνδυνο για το έμβρυο γιατί, όπως λέχθηκε πιο πριν, η εξέταση δεν εκπέμπει ιονίζουσα ακτινοβολία.

Συμπερασματικά

Η Δυναμική Ηχογραφία Πνευμόνων (ΔΗΠ):

• Είναι μια εξέταση απλή,
• Αναίμακτη,
• Δεν εκπέμπει ιονίζουσα ακτινοβολία,
• Μπορεί να εντοπίσει διάφορες παθολογικές καταστάσεις των πνευμόνων και να παρακολουθήσει την εξέλιξή τους, όπως επίσης και τα αποτελέσματα των θεραπευτικών χειρισμών, έτσι ώστε
• Σε ορισμένες περιπτώσεις (ειδικά σε νέους ασθενείς που χρειάζονται συχνή παρακολούθηση), η μέθοδος είναι σε θέση να προσφέρει μια εναλλακτική λύση αποφεύγοντας έτσι την επανειλημμένη έκθεσή τους σε ακτινοβολία.

Η εμπειρία του Πνευμονολογικού Τμήματός της Ευρωκλινικής Αθηνών με την ΔΗΠ είναι σημαντική και συμφωνεί με τις διεθνείς αναφορές, ότι πρόκειται δηλ. για ένα νέο και πολλά υποσχόμενο διαγνωστικό εργαλείο. Κυρίως όμως πρόκειται για ένα εργαλείο follow-up ασθενών με παθήσεις του πνεύμονα, και το Τμήμα μας συμμετέχει σε διεθνές πρωτόκολλο μελέτης των δυνατοτήτων του.