Τα επινεφρίδια βρίσκονται στην κορυφή των νεφρών και έχουν κρίσιμο ρόλο στην παραγωγή ορμονών. Οι ανωμαλίες στα επινεφρίδια μπορεί να προκαλέσουν ανησυχία και πόνο και να συνοδεύονται από διάφορα συμπτώματα. Σε αυτό το άρθρο θα εξετάσουμε τη λειτουργία των επινεφριδίων, τα συμπτώματα που πρέπει να προσέξουμε καθώς και το πότε χρειάζονται χειρουργική αντιμετώπιση.

Τι είναι τα επινεφρίδια;

Τα επινεφρίδια είναι δύο σημαντικοί ενδοκρινείς αδένες που βρίσκονται πάνω από κάθε νεφρό. Οι ορμόνες που παράγονται από τα επινεφρίδια είναι απαραίτητες για τη φυσιολογική λειτουργία πολλών συστημάτων του οργανισμού του ανθρώπου. Οι ορμόνες που παράγονται από τα επινεφρίδια περιλαμβάνουν:

• Αλδοστερόνη: Ρυθμίζει την ισορροπία των ηλεκτρολυτών, νατρίου και καλίου και την αρτηριακή πίεση
• Ορμόνες του φύλου (ανδρογόνα και οιστρογόνα): Επηρεάζουν τα φυσικά χαρακτηριστικά και τη λειτουργία των γεννητικών οργάνων
• Κατεχολαμίνες (επινεφρίνη/αδρεναλίνη, ντοπαμίνη και νορεπινεφρίνη). Επηρεάζουν τον καρδιακό ρυθμό και την αρτηριακή πίεση ή καταπολεμούν την απόκριση σε αυστηρή δραστηριότητα και στρες.
• Κορτιζόλη:Επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστημα, το μεταβολισμό και την απόκριση σε άλλες ορμόνες

Ευτυχώς ο άνθρωπος χρειάζεται περίπου το ήμισυ ενός επινεφριδίου για επαρκή ορμονική λειτουργία. Έτσι λοιπόν δεν δημιουργείται δυσλειτουργία του οργανισμού όταν το ένα πρέπει να αφαιρεθεί χειρουργικά επειδή πάσχει. Σε επιλεγμένες περιπτώσεις, μπορεί να πραγματοποιήσουμε χειρουργική επέμβαση για τη διατήρηση των επινεφριδίων και σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί να αφαιρέσουμε και τα δύο επινεφρίδια, ακολουθούμενη από ιατρική αντικατάσταση βασικών ορμονών.

Αίτια

Ποια είνια τα αίτια εμφάνισης προβλημάτων στα επινεφρίδια;

Οι διαταραχές των επινεφριδίων προκαλούνται πρωτοπαθώς από όγκους που δημιουργούνται σε αυτά, οι οποίοι προκαλούν υπερπαραγωγή ορμονών. Επιπρόσθετα προκαλούνται δευτεροπαθώς από διαταραχές σε άλλους αδένες, όπως η υπόφυση, με τους οποίους έχουν έμμεση εξάρτηση, μέσω πολύπλοκων ορμονικών μηχανισμών. Η γενετική μπορεί επίσης να παίξει ρόλο σε ορισμένες διαταραχές των επινεφριδίων. Τέλος σε πολλές περιπτώσεις, οι διαταραχές αναπτύσσονται τυχαία.

Συμπτώματα

Με ποια συμπτώματα συνδέονται οι παθήσεις των επινεφριδίων;

Τα συμπτώματα των διαταραχών των επινεφριδίων προκαλούν πόνο και ποικίλλουν ανάλογα με τις ορμόνες που εμπλέκονται. Γενικά συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Απώλεια βάρους
• Μυϊκή αδυναμία
• Κούραση
• Σκούρο δέρμα
• Πονοκέφαλοι
• Ναυτία
• Εμετός
• Διάρροια
• Λαχτάρα για αλμυρά φαγητά
• Πληγές στο στόμα
• Κοιλιακό άλγος
• Δυσκοιλιότητα

Πιο ειδικά συμπτώματα είναι:

• Παχυσαρκία στο πάνω μέρος του σώματος, ενώ τα χέρια και τα πόδια παραμένουν πιο λεπτά.
• Υψηλή πίεση του αίματος
• Χαμηλά επίπεδα καλίου
• Αύξηση τριχοφυΐας προσώπου και/ή φαλάκρα
• Ανάπτυξη ακμής

Πως γίνεται η διάγνωση για τις παθήσεις στα επινεφρίδια;

Οι εξετάσεις αίματος και ούρων βοηθούν στη μέτρηση της ποσότητας των ορμονών των επινεφριδίων, οι οποίες μπορούν να ανιχνεύσουν έναν λειτουργικό όγκο. Μια αξονική (CT) ή μαγνητική τομογραφία (MRI) μπορεί να είναι χρήσιμη για τη διάγνωση ενός όγκου των επινεφριδίων και τον προσδιορισμό του εάν είναι καρκινικός.

Μία πάθηση στα επινεφρίδια μπορεί να υποχωρήσει από μόνη της;

Δυστυχώς όχι, θα χρειαστεί είτε θεραπεία με φάρμακα, είτε χειρουργική αφαίρεση, ανάλογα με την πάθηση.

Υπάρχει συντηρητική αντιμετώπιση για τα επινεφρίδια;

Φυσικά υπάρχουν φάρμακα για να σταματήσει η υπερβολική παραγωγή ορμονών και άλλα για ορμονική υποκατάσταση.

Αφαίρεση

Πότε θα χρειαστεί να αφαιρεθεί το επινεφρίδιο;

Μια επινεφριδεκτομή μπορεί να γίνει εάν ένα επινεφρίδιο περιέχει όγκο ή αν παράγει και εκκρίνει πάρα πολύ μια ή περισσότερες ορμόνες. Οι όγκοι των επινεφριδίων είναι συνήθως καλοήθεις, αλλά σπάνια μπορεί να είναι κακοήθεις. Ενώ τα φάρμακα μπορούν μερικές φορές να ελέγξουν την υπερβολική παραγωγή ορμονών των επινεφριδίων, τις περισσότερες φορές η χειρουργική επέμβαση είναι η μόνη θεραπεία.

Ποιες παθήσεις των επινεφριδίων αντιμετωπίζονται χειρουργικά;

• Οι μη λειτουργικοί όζοι των επινεφριδίων: Είναι μεγαλύτεροι από 6 εκατοστά, παρουσιάζουν ταχεία ανάπτυξη ή θέτουν υποψία ή παράγοντα κινδύνου για καρκίνο των επινεφριδίων.
• Καρκίνος επινεφριδίων: Σπάνια μορφή καρκίνου, αρκετά επιθετική, που μπορεί να παράγει υπερβολικά ορμόνες και να προκαλέσει ξαφνικά συμπτώματα ή να έχει σιωπηλή πορεία.
• Τυχαίωμα επινεφριδίου: Πρόκειται για όγκο που ανακαλύφθηκε τυχαία σε αξονική ή μαγνητική τομογραφία. Μπορεί να επηρεάσει το ένα ή και τα δύο επινεφρίδια χωρίς κανένα σύμπτωμα. Απαιτεί θεραπεία όταν ο όγκος μεγαλώνει ή παράγει υπερβολικές ορμόνες.
• Αλδοστερονώματα (Νόσος Conn): Καλοήθεις όγκοι στο ένα ή και στα δύο επινεφρίδια που προκαλούν υπεραλδοστερονισμό (υπερπαραγωγή αλδοστερόνης), που οδηγεί σε σοβαρά υψηλή αρτηριακή πίεση που δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία και χαμηλά επίπεδα καλίου στο αίμα με συμπτώματα που περιλαμβάνουν μυϊκές κράμπες και αδυναμία.
• Νόσος και σύνδρομο Cushing: Προκαλείται από υπερπαραγωγή κορτιζόλης που μπορεί να σχετίζεται με καλοήθεις ή κακοήθεις παθήσεις των επινεφριδίων και τείνει να προκαλεί διάφορα συμπτώματα, όπως υψηλή αρτηριακή πίεση, ακμή, στρογγυλοποίηση του προσώπου, ανάπτυξη τριχών στο πρόσωπο στις γυναίκες, αύξηση βάρους, εύκολους μώλωπες, κόπωση, διαβήτη και ευαισθησία σε λοιμώξεις.
• Φαιοχρωμοκύτωμα: Σπάνιος όγκος των επινεφριδίων που υπερπαράγει κατεχολαμίνες. Μπορεί να προκαλέσει επικίνδυνα υψηλή αρτηριακή πίεση που μπορεί να οδηγήσει σε εγκεφαλικό και έμφραγμα εάν αφεθεί χωρίς θεραπεία, όπως επίσης ταχυπαλμίες, άγχος, κρίσεις πανικού και δυνατούς πονοκεφάλους. Η χειρουργική αφαίρεση αυτών των όγκων μπορεί να αποτρέψει σοβαρές επιπλοκές.

Χειρουργείο

Πότε χρειάζονται τα επινεφρίδια χειρουργική αντιμετώπιση;

Οι περισσότεροι όγκοι των επινεφριδίων, ειδικά αυτοί που είναι κάτω των 10 εκ, αφαιρούνται με ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές (λαπαροσκοπική ή ρομποτική επινεφριδεκτομή) και όταν είναι απαραίτητο πραγματοποιούμε ανοιχτή επινεφριδεκτομή.

Με μια ελάχιστα επεμβατική προσέγγιση, γίνονται τρεις ή τέσσερις μικρές τομές (περίπου 1,5 εκ) στο δέρμα στην κοιλιά. Εισάγεται αέριο (διοξείδιο του άνθρακα) για τη δημιουργία χώρου και  ένα λαπαροσκόπιο (κάμερα) στέλνει την εικόνα σε μια οθόνη τηλεόρασης. Ειδικά μακρά χειρουργικά εργαλεία (ή ρομποτικοί βραχίονες) χρησιμοποιούνται αντίστοιχα για την διεκπεραίωση της επέμβασης.

Εάν έχει προϋπάρξει άλλη επέμβαση στην κοιλιά, ο όγκος είναι πολύ μεγάλος ή υπάρχει ανησυχία για καρκίνο, τότε επιλέγουμε την ανοιχτή τεχνική, με μια μεγάλη τομή στην κοιλιά, στο πλάι ή στην πλάτη.

Ως επιπλοκές όπως σε κάθε επέμβαση, υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης (περίπου 1 έως 2%), αιμορραγίας (λιγότερο από 1% ), ο σχηματισμός θρόμβων αίματος (δηλαδή εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση ή πνευμονική εμβολή που είναι πολύ σπάνιες), οι πνευμονικές λοιμώξεις είναι σπάνιες σε ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε λαπαροσκοπική επινεφριδεκτομή (έως 6% στην ανοιχτή) και ειλεός εμφανίζεται σε λιγότερο από το 3% των ασθενών. Οι περισσότερες ελάχιστα επεμβατικές επινεφριδεκτομές διαρκούν περίπου δύο ώρες, ενώ η ανοικτή ανάλογα με την περίπτωση μπορεί να διαρκέσει μέχρι 4 ώρες.

Η ανάρρωση εξαρτάται από τον τύπο της επέμβασης και την υποκείμενη πάθηση. Γενικά, οι ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε Λαπαροσκοπική ή Ρομποτική επινεφριδεκτομή σιτίζονται και περπατούν το βράδυ της επέμβασης, έχουν πολύ λιγότερο πόνο (σε σχέση με την ανοικτή επέμβαση). Επομένως μπορούν να πάρουν εξιτήριο την επόμενη ημέρα της επέμβασης και οι περισσότεροι θα επιστρέψουν στην κανονική τους ρουτίνα μετά από 2 έως 4 εβδομάδες. Από την άλλη, μετά την ανοιχτή επινεφριδεκτομή, οι ασθενείς μένουν 3 έως 5 ημέρες, ενώ ο συνολικός χρόνος ανάρρωσης φτάνει τις 4 έως 6 εβδομάδες.