Ο καθένας μας σήμερα έχει τη μεγαλύτερη δυνατή πρόσβαση, παρά ποτέ, στην ενημέρωση και την κάθε είδους πληροφορία. Μείζονα αντικείμενα που απασχολούν τους πολίτες είναι τα θέματα υγείας. Η τηλεόραση, το ραδιόφωνο, τα περιοδικά, οι εφημερίδες και το διαδίκτυο είναι τα κύρια μέσα από τα οποία αντλούνται οι περισσότερες πληροφορίες αλλά και επιβάλλονται οι σχετικές με την υγεία αντιλήψεις.

Οι πληροφορίες για την υγεία και την νόσο σχετίζονται άμεσα με επιστημονικά δεδομένα που εκλαϊκεύονται και προβάλλονται στα μέσα μαζικής επικοινωνίας ώστε να τα αντιληφθεί ο καθένας. Τα μέσα προβάλλουν την εγκυρότητα των πληροφοριών που προάγουν στηρίζοντας την σε επιστημονικά δεδομένα. Είναι όντως έγκυρη αυτή η πληροφόρηση που δέχεται ο πολίτης;

Ο δρόμος από την παραγωγή των επιστημονικών δεδομένων μέχρι την προβολή στη μαζική ενημέρωση επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Θα αναφέρω ορισμένες σημαντικές παραμέτρους που δρουν καταλυτικά στην αληθοφανή αλλά μη καλά τεκμηριωμένη πληροφόρηση που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά το άτομο, αλλά και το κοινωνικό σύνολο.

Μελέτες για φάρμακα και τρόφιμα που υποστηρίζονται ή καθοδηγούνται από τη βιομηχανία αρκετά συχνά καταλήγουν σε υπερβολικά θετικά συμπεράσματα ή υποβαθμίζουν τις παρενέργειες. Η δημόσια διάθεση των πρωτογενών δεδομένων για έλεγχο αποτελεί αντικείμενο συζήτησης στο σύγχρονο επιστημονικό κόσμο. Οι μελέτες αυτές υποστηρίζονται οικονομικά ώστε να διαχυθούν τα αποτελέσματά τους, όσο γίνεται νωρίτερα και ευρύτερα, τόσο στον επιστημονικό κόσμο, όσο και στο κοινό. Πρόσφατα ένας βιολογικός παράγοντας που μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά σε μη λοιμώδη φλεγμονώδη νοσήματα, δοκιμάσθηκε για την επίδρασή του στα καρδιαγγειακά συμβάματα. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης εξήραν την αποτελεσματικότητα του φαρμάκου, αποκρύπτοντας παντελώς τόσο τους παθογενετικούς μηχανισμούς μείωσης των καρδιαγγειακών επεισοδίων όσο και τις σοβαρές παρενέργειες. Χρησιμοποιήθηκε ουσιαστικά ένας καθαρά πολιτικός λόγος με στόχο το κέντρισμα του ενδιαφέροντος, ανεξάρτητα από το ποιά είναι η αλήθεια.

Η μεθοδολογία της στατιστικής ανάλυσης δεδομένων ορισμένες φορές μπορεί να οδηγεί σε λάθος συμπεράσματα ή σε υποβάθμιση σημαντικών διαφορών που καλύπτουν τη βιολογική αλήθεια.

Είναι ιδιαίτερα προσφιλές, στα μέσα μαζικής επικοινωνίας να επικεντρώνονται σε δεδομένα με αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, χωρίς να γίνεται προσεκτική και ισορροπημένη ανάλυση των δεδομένων, προβάλλοντας απλοϊκά συμπεράσματα. Επενδύουν στο γεγονός ότι γενικά ο πληθυσμός δίνει πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα στην αρνητική παρά στη θετική πληροφορία. Αξιοσημείωτο παράδειγμα, με τεράστιες κοινωνικές επιπτώσεις, αποτελεί το αντιεμβολιαστικό κίνημα που ξεκίνησε από δεκαετίας στην Αμερική και εξαπλώθηκε στο δυτικό κόσμο. Η μη τεκμηριωμένη συσχέτιση του εμβολιασμού με τον αυτισμό οδήγησε στην άρνηση των γονέων να εμβολιάζουν τα παιδιά τους. Σήμερα εισπράττουμε την επανεμφάνιση λοιμωδών νοσημάτων όπως η ιλαρά.

Η μεγάλη ανταγωνιστικότητα στην ενημέρωση, σε συνδυασμό με οικονομικά συμφέροντα, ιδιαίτερα στο χώρο των τροφίμων, οδηγεί σε δημοσιοποίηση πρόωρων αποτελεσμάτων που οδηγούν σε λάθος συμπεράσματα που συνήθως σε εύλογο χρονικό διάστημα αναιρούνται. Υπάρχουν αρκετές μελέτες που δείχνουν ότι η καθημερινή κατανάλωση υπερβολικών ποσοτήτων φυτοστερολών με τη μορφή εμπλουτισμένων τροφίμων (πχ BECEL) οδηγεί στη μειωμένη απορρόφηση της χοληστερόλης και τη μείωση των επιπέδων της στο αίμα. Δεν υπάρχει όμως καμία αξιόλογη μελέτη που να υποστηρίζει ότι η αντικατάσταση της χοληστερόλης από φυτοστερόλες, τόσο στο αίμα όσο και τους ιστούς, προστατεύει τον ανθρώπινο οργανισμό από τα καρδιαγγειακά επεισόδια. Αντίθετα υπάρχουν βάσιμες υπόνοιες ότι δρα αρνητικά. Η μισή αλήθεια, η σαθρή πληροφόρηση οδήγησε, την τελευταία δεκαετία, ιδιαίτερα στη χώρα μας, σε μια μανιώδη κατανάλωση λιπών εμπλουτισμένων με φυτικές στερόλες ακόμη και από παιδιά, χωρίς να γνωρίζουμε τις επιπτώσεις στην υγεία του καθένα, υπολογίζοντας όμως εύκολα τις επιπτώσεις στην οικονομία.

Τα παραπάνω είναι μερικά δείγματα μόνο της κατάστασης που επικρατεί στην πληροφόρηση, από τα μέσα ενημέρωσης, σχετικά με τα θέματα υγείας Ο πολίτης οφείλει να είναι κριτικός απέναντι σε κάθε πληροφορία όσο και αν έγκυρη παρουσιάζεται. Οι επιστήμονες, επώνυμα, οφείλουν να παρεμβαίνουν, όπου είναι δυνατή η πρόσβασή τους, με καθαρό και όχι πολιτικό λόγο και να αποκαθιστούν την αλήθεια.