Η Λοίμωξη είναι η κύρια αιτία θανάτου για το ένα τρίτο των ατόμων ηλικίας 65 ετών και άνω και είναι ένας παράγοντας που συμβάλλει στο θάνατο και πολλών άλλων.

Σύμφωνα με ορισμένους Aγγλοσάξονεες συγγραφείς, η ηλικία μεγαλύτερη των 75 ετών θα ήταν σήμερα η πιο ακριβής για να καθορίσουμε την 3η ηλικία. Οι ασθενείς αυτής της ηλικιακής κατηγορίας είναι περισσότερο ευάλωτοι, τα συμπτώματα είναι πολύ λιγότερο ειδικά και χρειάζεται μεγάλη προσοχή στη σωστή αντιμετώπιση και θεραπεία της λοίμωξης.

Για την αυξημένη ευαισθησία και τη μειωμένη αντίσταση των ηλικιωμένων ενηλίκων σε λοιμώξεις, ευθύνονται πολλαπλοί βιολογικοί, πολιτιστικοί και κοινωνικοί παράγοντες. Αυτοί οι παράγοντες μεταβάλλουν, επίσης, την εικόνα και τον τρόπο που εκδηλώνονται οι διάφορες λοιμώξεις, σε ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας και μπορεί να χρειάζεται πολλές φορές τροποποίηση της θεραπείας.

Παράγοντες αύξησης κινδύνου για λοίμωξη

Θεμελιώδεις αλλαγές στην ποσοτική και ποιοτική ανοσολογική απόκριση εμφανίζονται με τη γήρανση, μια διαδικασία που έχει κληθεί ανοσογήρανση.

Στους ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας πολλαπλές αλλαγές που σχετίζονται με την ηλικία συμβάλλουν στη μειωμένη προστασία από τις λοιμώξεις.

Αυτές οι αλλαγές περιλαμβάνουν:

• Μεταβολές στους φραγμούς που τίθενται από το δέρμα, τους πνεύμονες και το γαστρεντερικό σύστημα (και άλλους βλεννογόνους ), οι οποίες επιτρέπουν εισβολή από παθογόνους μικροοργανισμούς στον οργανισμό του ηλικιωμένου ανθρώπου.
• Λειτουργικές διαταραχές των οργάνων, όπως η αχλωρυδρία, η ακράτεια ούρων και κοπράνων.
• Η έκπτωση φυσιολογικών λειτουργιών όπως το αντανακλαστικό του βήχα και η επούλωση των τραυμάτων.
• Μεταβολές στην κυτταρική και χυμική ανοσία, συμπεριλαμβανομένων των μειώσεων σε συγκεκριμένους πληθυσμούς κυττάρων, η απώλεια της πολλαπλασιαστικής ικανότητας των κυττάρων του ανοσοποιητικού και η μειωμένη παραγωγή ειδικών κυτοκινών (π.χ., IL-2) που οδηγεί σε αυξημένο κίνδυνο για ενδοκυτταρικά παθογόνα.
• Μειωμένη απόκριση αντισώματος σε εμβόλια.
• Μειωμένη παραγωγή ανοσοσφαιρινών και μειωμένη εξειδικευμένη απάντηση αντισώματος.
• Η ταυτόχρονη παρουσία και άλλων προβλημάτων υγείας που εμφανίζονται με τη γήρανση, επιδεινώνουν την λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.

Ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας που έχουν χρόνιες παθήσεις (π.χ. διαβήτη, χρόνια αποφρακτική πνευμονική νόσο ή καρδιακή ανεπάρκεια, κακοήθεις νεοπλασίες, νεφρική ανεπάρκεια, κ.ά.) είναι πιο επιρρεπείς σε κοινές λοιμώξεις και παρουσιάζουν μικρότερη ανταπόκριση στον εμβολιασμό σε σχέση με εκείνους που δεν έχουν βασικά ζητήματα υγείας.

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίδεται σε ασθενείς που φέρουν στο σώμα τους συσκευές (π.χ. βηματοδότης, βαλβίδα για υδροκεφαλία εγκεφάλου, καρδιακές βαλβίδες, κ.ά.), μοσχεύματα (π.χ. βαλβιδοφόρο μόσχευμα αορτής) και ξένα σώματα (π.χ. ενδοαρθρικές προθέσεις, κ.ά.).

Ο κίνδυνος εμφάνισης λοιμώξεων αυξάνεται περαιτέρω, για τους ηλικιωμένους που διαμένουν σε οίκους ευγηρίας, μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων ή άλλα ιδρύματα. Η Ιδρυματοποίηση είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου, όχι μόνο για την απόκτηση της νόσου σε γενικές γραμμές, αλλά για την απόκτηση της νόσου λόγω ανθεκτικών στα αντιβιοτικά οργανισμών. Μια καναδική μελέτη διαπίστωσε ότι 8 έως 17 τοις εκατό των ηλικιωμένων που διέμεναν σε γηροκομεία έπαιρναν αντιβιοτικά σε κάθε δεδομένη στιγμή, ότι το 50 έως 70 τοις εκατό είχαν εκτεθεί στα αντιβιοτικά κατά τη διάρκεια ενός έτους και ότι 22 με 89 τοις εκατό αυτής της χρήσης αντιβιοτικών ήταν ακατάλληλη.

Η εικόνα του ηλικιωμένου με λοίμωξη

Είναι γνωστό εδώ και αιώνες ότι ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας μπορούν να έχουν σοβαρή λοίμωξη χωρίς την παρουσία τυπικών σημείων ή συμπτωμάτων, όπως ο πυρετός. Ο Πυρετός είναι απών στο 30 με 50 τοις εκατό των ηλικιωμένων, ακόμα και όταν πρόκειται για σοβαρές λοιμώξεις, όπως η πνευμονία ή η ενδοκαρδίτιδα. Η αμβλεία εμπύρετη απόκριση σε ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας οφείλεται σε αλλαγές σε πολλαπλά συστήματα που είναι υπεύθυνα για την θερμορύθμιση.

Στους ηλικιωμένους η θερμοκρασία σώματος συχνά είναι χαμηλότερη των 37°C. Πυρετοί > 38°C (100.4°F) υποδηλώνουν κάποια πιθανότητα σοβαρής λοίμωξης, ενώ η υποθερμία μπορεί να σημαίνει σοβαρή λοίμωξη ή ακόμα και σήψη.

Ο Πυρετός σε ηλικιωμένους ασθενείς, πρέπει να εκτιμηθεί με έναν από τους παρακάτω τρόπους:

• Μέτρηση του πυρετού από το ορθό, θερμοκρασία > 37.5°C. Είναι η πιο ασφαλής και αξιόπιστη μέθοδος μέτρησης της θερμοκρασίας σώματος.
• Μέτρηση του πυρετού από την τυμπανική μεμβράνη, με τα ειδικά θερμόμετρα που υπάρχουν και μπορούν να μετρήσουν τον πυρετό, θερμοκρασία ≥37.2°C.
• Μέτρηση του πυρετού από το στόμα, θερμοκρασία >37.5° C.
• Αύξηση της θερμοκρασίας κατά ≥1.1 ° C (≥2°F) πάνω από τη θερμοκρασία βάσης.

Η εμφάνιση πυρετού στην πλειονότητα των περιπτώσεων, σημαίνει λοίμωξη από παθογόνο μικρόβιο και σπανίως οφείλεται σε απλή ίωση (το ποσοστό των ιώσεων, στους ηλικιωμένους δεν υπερβαίνει το 3% του συνόλου των λοιμώξεων). Τα μη λοιμώδη αίτια πυρετού στους ηλικιωμένους (αιματολογικά νοσήματα, κακοήθεις νεοπλασίες, νοσήματα κολλαγόνου, φαρμακευτικός πυρετός) αποτελούν περίπου το 10% των περιπτώσεων. Η εμφάνιση πολύ υψηλού πυρετού (>40°C), ιδιαίτερα κατά τους θερινούς μήνες, θέτει την υποψία θερμοπληξίας.

Άλλα συμπτώματα και σημεία με τα οποία εκδηλώνεται μια λοίμωξη στους ηλικιωμένους είναι:

• Αιφνίδια αλλαγή του επιπέδου συνείδησης, γίνονται συγχυτικοί, διεγερτικοί ή νωθροί. Πολλές φορές η εικόνα που παρουσιάζουν, μοιάζει με την εικόνα ενός ανθρώπου που παθαίνει εγκεφαλικό επεισόδιο.
• Ανορεξία,άρνηση ή αδυναμία να καταναλώσουν τροφή ή νερό.
• Αιφνίδιες, ανεξήγητες πτώσεις, που πολλές φορές προκαλούν κατάγματα και αιματώματα.
• Επιδείνωση υποκείμενης-προϋπάρχουσας νόσου, όπως: κολπική μαρμαρυγή, απορρύθμιση σακχαρώδη διαβήτη, επιδείνωση καρδιακής λειτουργίας, πνευμονικό οίδημα κ.ά.
• Χαμηλή αρτηριακή πίεση.
• Ακράτεια ούρων ή και κοπράνων, που δεν προϋπήρχε.

Οι πιο συχνές λοιμώξεις

Στους ηλικιωμένους οι πιο συχνά εμφανιζόμενες λοιμώξεις είναι:

• Λοιμώξεις του ουροποιητικού (ουρολοιμώξεις).Λοιμώξεις του αναπνευστικού (συχνά η πνευμονία εξ εισροφήσεως).
• Λοιμώξεις δέρματος- μαλακών μορίων (συχνή η λοίμωξη από έρπη ζωστήρα)
• Μικροβιαιμία- σήψη.
• Λοιμώξεις του εντέρου (συχνή η εκκολπωματίτιδα).
• Λοιμώξεις του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (π.χ. μηνιγγίτιδα, εγκεφαλίτιδα).

Μέτρα πρόληψης

1) Στους ηλικιωμένους πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο το αντιγριπικό εμβόλιο και κάθε 5 χρόνια το εμβόλιο για προστασία από τον πνευμονιόκοκκο.
2) Εμβολιασμός έναντι του έρπη ζωστήρα (άπαξ).
3) Να μη γίνεται άσκοπη και ακατάλληλη χρήση αντιβιοτικών (π.χ. χορήγηση αντιβίωσης για την θεραπεία της ασυμπτωματικής βακτηριουρίας- κυστίτιδας).
4) Να αναγνωρίζονται έγκαιρα τα σημεία και τα συμπτώματα, που είναι ύποπτα για λοίμωξη.
5) Η χορήγηση αντιβιοτικής θεραπείας πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένο ιατρό (πρέπει να επιλέξει το κατάλληλο αντιβιοτικό στη κατάλληλη δόση και να είναι συμβατό με την υπόλοιπη φαρμακευτική αγωγή, που συχνά λαμβάνουν οι ηλικιωμένοι).