Kολοορθικός Kαρκίνος: Νέες μέθοδοι στην τεχνολογία επιτρέπουν στους παθολογοανατόμους να κάνουν ακριβείς μοριακές αναλύσεις στα καρκινικά κύτταρα ασθενών με κολοορθικό καρκίνο. Με τον ακριβή καθορισμό των γονιδιακών μεταλλάξεων των καρκινικών κυττάρων οι ογκολόγοι έχουν σήμερα τη δυνατότητα να δώσουν θεραπείες στοχευμένα, που είναι πιο αποτελεσματικές, ενώ ταυτόχρονα αποφεύγουν τις παρενέργειες.

Οταν ο κολοορθικός καρκίνος διαγιγνώσκεται νωρίς, η χειρουργική αντιμετώπιση μπορεί να είναι αρκετή ώστε να έχουμε πλήρη ίαση.Δυστυχώς όμως αρκετοί ασθενείς έχουν ήδη μεταστατική νόσο κατά τη στιγμή της διάγνωσης, δηλαδή καρκινικά κύτταρα έχουν μεταφερθεί και σε άλλα όργανα (ήπαρ ή πνεύμονες). Οι ασθενείς αυτοί σήμερα, σύμφωνα με τις διεθνείς οδηγίες, λαμβάνουν χημειοθεραπεία.

Ο μηχανισμός δράσης των περισσοτέρων χημειοθεραπευτικών φαρμάκων τα οποία είναι διαθέσιμα για τον μεταστατικό κολοορθικό καρκίνο βασίζεται στη λογική του να σταματήσουν τα γρήγορα πολλαπλασιαζόμενα καρκινικά κύτταρα. Ενώ όμως κάποιοι ασθενείς έχουν καλή ανταπόκριση στα φάρμακα αυτά, κάποιοι άλλοι όχι ή, ακόμη χειρότερα, κάποιοι ασθενείς έχουν σοβαρές παρενέργειες γιατί αυτά τα φάρμακα επίσης καταστρέφουν και φυσιολογικά κύτταρα.

Σήμερα η παγκόσμια ογκολογική κοινότητα αναγνωρίζει το γεγονός ότι ο κολοορθικός καρκίνος μπορεί επιφανειακά, κάτω από το μικροσκόπιο, να μοιάζει ο ίδιος σε όλους τους ασθενείς, υπάρχουν όμως πολλοί διαφορετικοί τρόποι για να αναπτυχθεί σε γενετικό επίπεδο. Για να μπορέσουμε να θεραπεύσουμε τον κολοορθικό καρκίνο πιο αποτελεσματικά πρέπει να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τον κάθε όγκο ξεχωριστά. Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί ειδικές μέθοδοι γενετικής με τις οποίες μπορούμε να βρούμε διαφορές του ίδιου όγκου σε διαφορετικούς ασθενείς σε γενετικό επίπεδο. Έτσι μπορούμε να εξηγήσουμε γιατί μία θεραπεία δουλεύει σε έναν ασθενή και όχι σε άλλον, παρότι πάσχουν από τον ίδιο τύπο καρκίνου, ή γιατί ο ίδιος τύπος καρκίνου είναι στον έναν ασθενή πιο επιθετικός από ό,τι σε έναν άλλον. Επίσης κάνοντας αυτές τις εξειδικευμένες αναλύσεις οι ογκολόγοι έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν φάρμακα στοχευμένα, για παράδειγμα σε έναν υποδοχέα που μπορεί να υπάρχει στην επιφάνεια του καρκινικού κυττάρου.

Οι εξειδικευμένες αυτές αναλύσεις βασίζονται στην αναγνώριση μη φυσιολογικών (μεταλλαγμένων) πρωτεϊνών σε ένα κύτταρο. Ενώ οι πρωτεΐνες αυτές μπορεί φυσιολογικά να ελέγχουν ή να μετέχουν σε μία ή περισσότερες κυτταρικές λειτουργίες όπως η διαίρεση, ο πολλαπλασιασμός του κυττάρου ή ο θάνατός του, μεταλλαγμένες πρωτεΐνες μπορεί να οδηγήσουν σε απορρύθμιση και ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό του κυττάρου και τελικά στον καρκίνο.

Ένα παράδειγμα πολύ σημαντικό για τους ασθενείς με κολοορθικό καρκίνο αφορά τον υποδοχέα του επιδερμικού αυξητικού παράγοντα (EGFR). Ο υποδοχέας αυτός παίζει κεντρικό ρόλο στο να ελέγχει τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό και τον κυτταρικό θάνατο.

Μεταλλάξεις του γονιδίου που κωδικοποιούν τον EGFR οδηγούν σε υπερέκφραση μιας πρωτεΐνης και έχουν συσχετιστεί με διάφορους τύπους καρκίνου.

Σήμερα ξέρουμε ότι ενεργές μεταλλάξεις του γονιδίου EGFR βρίσκονται κυρίως σε γυναίκες, μη καπνίστριες και ασθενείς ασιατικής καταγωγής. Εκτός από τον κολοορθικό καρκίνο, το EGFR έχει μελετηθεί σε μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, καρκίνο κεφαλής τραχήλου, καρκίνο ωοθηκών, ενδομητρίου, τραχήλου μήτρας, μαστού, οισοφάγου, στομάχου, ουροδόχου κύστης, εγκεφάλου και ήπατος. Η αντί-EGFR θεραπεία με τα μονοκλωνικά αντισώματα Cetuximab και Panitumumab διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις περιπτώσεις ασθενών με μεταστατικό κολοορθικό καρκίνο.

Επίσης ουσιαστικό ρόλο στη θεραπεία του κολοορθικού καρκίνου παίζει η ανεύρεση ή όχι μεταλλάξεων στο γονίδιο Kras, BRAF. Το Kras γονίδιο βρίσκεται μεταλλαγμένο στο 35%-45% των ασθενών με κολοορθικό καρκίνο, ενώ μεταλλάξεις στο BRAF γονίδιο είναι δείκτης κακής πρόγνωσης.

Ασθενείς που φέρουν μεταλλάξεις στο Kras ή / και στο BRAF γονίδιο έχουν όγκους ανθεκτικούς σε θεραπεία με τα αντι-EGFR φάρμακα Cetuximab και Panitumumab.

Σύμφωνα με τις οδηγίες του Εθνικού Δικτύου Αντιμετώπισης του Καρκίνου (National Comprehensive CancerNetwork – NCCN guidelines),η γενετική μελέτη που αφορά την παρουσία μεταλλάξεων Kras, BRAF αποτελεί προϋπόθεση σε όλους τους ασθενείς με μεταστατικό κολοορθικό καρκίνο πριν από την έναρξη της θεραπείας.

Ολοένα και πιο καινούργια φάρμακα που είτε μπλοκάρουν είτε αναστέλλουν μη φυσιολογικές οδούς στη λειτουργία του κυττάρου χρησιμοποιούνται σήμερα σε νέες κλινικές μελέτες.

Η πρόοδος της ογκολογίας τα τελευταία χρόνια με την εξειδικευμένη γονιδιακή ανάλυση του όγκου, όπως και με τη χρήση στοχευμένων θεραπειών, μαζί με τη συμβατική κυτταροστατική αγωγή, έχει αποφέρει πολύ σημαντικά αποτελέσματα για τους ασθενείς με μεταστατικό κολοορθικό καρκίνο εξατομικεύοντας τη θεραπεία και βελτιώνοντας έτσι σημαντικά την επιβίωση και την ποιότητα ζωής τους.