Θέλετε να κλείσετε ραντεβού;

Σωματική κακοποίηση των παιδιών: παραμέληση & ψυχική υγεία

σωματική κακοποίηση

Η σωματική κακοποίηση και παραμέληση του παιδιού είναι άμεσα συνδεδεμένες με πολιτισμικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Γιατί όμως; Εξαρτάται και από τα πρότυπα τα οποία κάθε κοινωνία επιβάλλει στους γονείς σχετικά με τους τρόπους ανατροφής, πειθαρχίας και συμπεριφοράς των παιδιών.

Σε μια έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης αναφέρονται τα εξής: «η ενεργητική μορφή της κακομεταχείρισης περιλαμβάνει κυρίως σωματικές κακώσεις που προκαλούνται από ενήλικες σε παιδιά. Αυτή η μορφή της κακοποίησης συνήθως συνδέεται με λεκτική κακομεταχείριση. Η παθητική μορφή της κακομεταχείρισης περιλαμβάνει κυρίως την παραμέληση και αποστέρηση του παιδιού με αποτέλεσμα να προκαλείται καθυστέρηση στη σωματική, νοητική, συναισθηματική και κοινωνική του ανάπτυξη».

Θα τονιστεί κυρίως το θέμα της κακοποίησης με την έννοια της εκδήλωσης βίαιης επιθετικής συμπεριφοράς από τους ενήλικες στα παιδιά, η οποία μπορεί να κυμαίνεται από άγριο ξυλοδαρμό με πρόκληση σημαντικής βλάβης μέχρι τη μορφή της σκληρής τιμωρίας.

Αυτή η έκφραση της βίας οπωσδήποτε έχει ως αποτέλεσμα την πρόκληση ψυχικού τραύματος στο παιδί, είναι μία μορφή παραμέλησης των φυσιολογικών αναγκών του.

Η κακοποίηση και η παραμέληση ενός παιδιού γίνεται αφορμή για να διαταραχθεί σοβαρά η σχέση με τους γονείς του. Επίσης πολλοί γονείς που κακοποιούν τα παιδιά τους παράλληλα τα αγαπούν. Δεν μπορούν όμως να ενδιαφερθούν γι’αυτά, πράγμα που δύσκολα το παραδέχονται.

Σωματική Κακοποίηση: Βασικές Προϋποθέσεις για την Ομαλή Ψυχοκοινωνική Ανάπτυξη του Παιδιού.

Όπως είναι γνωστό, η κακοποίηση παρατηρείται περισσότερο στη βρεφονηπιακή ηλικία, γι’ αυτό είναι σημαντικό να αναφερθούν μερικά βασικά ερευνητικά και κλινικά δεδομένα για τη σημασία που έχουν οι πρώιμες εμπειρίες στην ανάπτυξη του παιδιού. Ξέρουμε πως ουσιαστικό για τη ψυχική υγεία είναι το βρέφος και το μικρό παιδί να έχει την εμπειρία μιας ζεστής, στενής και συνεχούς σχέσης με τη μητέρα του (ή το μόνιμο μητρικό υποκατάστατο). Η έλλειψη αυτής της σχέσης δημιουργεί μητρική αποστέρηση.
Η σχέση μητέρας-παιδιού επηρεάζεται από καταστάσεις και γεγονότα που συμβαίνουν στη διάρκεια της κύησης, καθώς και από τους διάφορους περιγεννητικούς παράγοντες.

Η προσωπικότητα και η συμπεριφορά του παιδιού επηρεάζονται από πολύ νωρίς, δηλαδή από τις πρώτες μέρες της ζωής του και η ψυχοσυναισθηματική του εξέλιξη θα ακολουθήσει μια ομαλή πορεία εφόσον η μητέρα ικανοποιεί όλες τις βασικές του ανάγκες για επιβίωση. Σε αυτές τις ανάγκες συμπεριλαμβάνονται οι βιολογικές, η ανάγκη για αγάπη καθώς και η ανάγκη για ικανοποίηση των λιβιδινικών του επιθυμιών.

Το βρέφος συνδέεται ικανοποιητικά από τον έκτο-όγδοο μήνα της ζωής του με το άτομο που το φροντίζει και αναπτύσσει έντονο δεσμό με αυτό το πρόσωπο (δηλαδή με τη μητέρα του), που είναι ευαίσθητο στις ανάγκες του και που δύναται να του δώσει κοινωνικά ερεθίσματα και να ανταποκριθεί στις σωματικές και ψυχολογικές του ανάγκες.

Έχει επισημανθεί ότι όσο περισσότερο το βρέφος «απαντά» στη συμπεριφορά της μητέρας του, τόσο πιο στοργική και τρυφερή γίνεται εκείνη μαζί του και τόσο πιο ευαίσθητη στις ανάγκες του.

Η μητρική αυτή συμπεριφορά είναι εκείνη που προωθεί τη συναισθηματική, τη νοητική και την κοινωνική ωρίμανση, καθώς και τη φυσική ανάπτυξη του παιδιού. Η αρκετά καλή μητρική συμπεριφορά είναι επίσης εκείνη που τελικά βοηθά το παιδί να αισθανθεί εσωτερική ασφάλεια για να μπορέσει αργότερα να ανεξαρτητοποιηθεί.

Στην περίπτωση του προβλήματος της σωματικής κακοποίησης-παραμέλησης, υπάρχουν εξ ορισμού όλα εκείνα τα στοιχεία από την πλευρά των γονέων, της οικογένειας και του παιδιού που προκαλούν διαταραχή στην πρώιμη σχέση μητέρας-παιδιού, με αποτέλεσμα να επηρεάζονται η ομαλή ανάπτυξη του παιδιού και η φυσιολογική ωρίμανση της προσωπικότητας του στο νοητικό, στο συναισθηματικό και κοινωνικό επίπεδο.

Σωματική Κακοποίηση: Ψυχοπαθολογία-Ψυχοδυναμική

Οι περισσότεροι από αυτούς τους γονείς έχουν ένα ευρύ φάσμα ψυχοπαθολογίας, με συνηθέστερη την κλινική διαταραχή της προσωπικότητας. Λίγοι γονείς παρουσιάζουν την εικόνα της ψύχωσης. Παράλληλα, μερικοί γονείς έχουν χαμηλή νοημοσύνη και προέρχονται από τις χαμηλότερες κοινωνικό-οικονομικές τάξεις. Σε αυτά τα ευρήματα πρέπει να προστεθούν η ανωριμότητα, η παρορμητικότητα, οι μεγάλες ανάγκες για εξάρτηση και οι έντονα διαταραγμένες διαπροσωπικές σχέσεις.

  1.  Έχει βρεθεί ότι οι ίδιοι οι γονείς είχαν κακοποιηθεί από τους δικούς τους γονείς, πράγμα που επαναλαμβάνουν στη σχέση με τα παιδιά τους μέσα από τους μηχανισμούς της ταύτισης με τον επιτιθέμενο. Υπάρχει μια βασική διαφορά μεταξύ των γονέων που ασκούν φυσική βία στα παιδιά τους, σε αντιδιαστολή προς τους γονείς που τα παραμελούν. Ως παραμέληση ορίζεται η χρόνια αποτυχία των γονέων να προστατεύσουν τα παιδιά τους από φυσικό κίνδυνο.
  2. Μπορεί να υπάρχει μια ανεπάρκεια στο γονεϊκό ρόλο, όταν οι γονείς δεν μπορούν να αντιληφθούν ότι τα παιδιά τους είναι ανώριμα εξαιτίας της ηλικίας τους.
  3.  Αντιστροφή του ρόλου γονέων-παιδιού παρατηρείται σε μερικές περιπτώσεις. Δηλαδή οι γονείς αυτοί περιμένουν από τα παιδιά τους να τους δείξουν αγάπη και κατανόηση και ότι στην ουσία υπάρχουν, για να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες. Συνήθως είναι γονείς με έντονες ναρκισσιστικές ανάγκες και μεγάλη ανωριμότητα. Κοινό χαρακτηριστικό αυτών των γονέων είναι η παθολογική λειτουργία του Υπερεγώ τους: φαίνονται επιφανειακά αδιάφοροι, έχουν έντονα ασυνείδητα αισθήματα ενοχής.
  4. Ένα άλλο χαρακτηριστικό των γονέων που κακοποιούν τα παιδιά τους είναι η χαμηλή τους αυτοεκτίμηση, η οποία σχετίζεται με την ανεπάρκεια που αισθάνονται στην εκτέλεση του μητρικού και πατρικού τους ρόλου.

Σωματική Κακοποίηση: Ψυχιατρικά-Ψυχολογικά Χαρακτηριστικά του κακοποιημένου παιδιού

Τα παιδιά που κακοποιούνται ή και παραμελούνται, παρουσιάζουν έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις. Κλαίνε πολύ εύκολα, είναι απαιτητικά και εμφανίζουν υπερκινητικότητα. Ο όρος «παγωμένο βλέμμα» περιγράφει τη χαρακτηριστική έκφραση που έχουν. Στη σχέση τους με τρίτους είναι πολύ επιφυλακτικοί στη σωματική επαφή και γενικά καχύποπτα. Έχουν μία ετοιμότητα να αντιδρούν σε σημάδια κινδύνου ή έντασης από το περιβάλλον.

Το ψυχικό τραύμα που έχει προκληθεί στα παιδιά αυτά από το περιβάλλον της κακοποίησης είναι τόσο έντονο ώστε να οδηγεί στη δημιουργία των κάτωθι χαρακτηριστικών, με αποτέλεσμα οι δάσκαλοι και οι συνομήλικοι να τα απορρίπτουν:

  1.  Μειωμένη ικανότητα για ευχαρίστηση
  2.  Σοβαρές διαταραχές συμπεριφοράς
  3.  Μειωμένη αυτοεκτίμηση
  4. Απόσυρση
  5.  Εναντιωματική συμπεριφορά
  6. Μεγάλη διεγερσιμότητα
  7. Ψυχαναγκαστικότητα
  8. Ψευδό-ενήλικη συμπεριφορά
  9. Μαθησιακά προβλήματα

Αντιμετώπιση

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι ο τραυματισμός του παιδιού από τους γονείς του είναι η ένδειξη άρρωστης οικογένειας. Σε κάθε περίπτωση που υπάρχει υποψία για κακοποίηση, χρειάζεται άμεση εισαγωγή του παιδιού στο νοσοκομείο. Με αυτό τον τρόπο προστατεύουμε τη ζωή του παιδιού και έμμεσα τους γονείς.

Σωματική Κακοποίηση: Πρόληψη

Πρωτογενής πρόληψη:Στοχεύει στη βελτίωση των συνθηκών ζωής για όλο τον πληθυσμό, ιδιαίτερα δε για οικογένειες με μικρά παιδιά.

Δευτερογενής πρόληψη: Στόχος της είναι η ανάπτυξη προγραμμάτων με στόχο τον εντοπισμό οικογενειών και παιδιών που ανήκουν σε ομάδες «υψηλού κινδύνου».

Τριτογενής πρόληψη: Ασχολείται με παιδιά που έχουν ήδη κακοποιηθεί και τις οικογένειες τους με στόχο να μην ξανακακοποιηθεί το συγκεκριμένο παιδί και τα αδέρφια που ήδη έχει ή που θα γεννηθούν. Η τριτογενής πρόληψη καλύπτει:

  1.  εκτίμηση της οικογενειακής κατάστασης από διεπιστημονικές ομάδες (παιδοψυχίατροι, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, παιδίατροι, νομικοί)
  2. απομάκρυνση του παιδιού από το σπίτι, τουλάχιστον στην αρχική φάση
  3.  θεραπεία και υποστήριξη των γονέων
  4. βελτίωση των κακών κοινωνικό-οικονομικών συνθηκών της οικογένειας
  5. ψυχοθεραπεία του παιδιού, όπου υπάρχουν ενδείξεις
  6.  αν είναι αναγκαίο, αφαίρεση, έστω και προσωρινά της επιμέλειας από τους γονείς.

    Ο ρόλος του παιδοψυχιάτρου

Ο ρόλος του Παιδοψυχιάτρου στην αντιμετώπιση του συνδρόμου του κακοποιημένου παιδιού είναι:
1. ουσιαστικός για τη διαγνωστική εκτίμηση των περιπτώσεων κακοποίησης σε συνεργασία με τα άλλα μέλη της ομάδας.
Αυτό επιτυγχάνεται:
α) με τη διαγνωστική εκτίμηση των γονέων, όταν υπάρχει η εντύπωση ότι παρουσιάζουν συμπτώματα ψυχικής νόσου
β) με τη διαγνωστική εκτίμηση του παιδιού, όταν υπάρχει ιστορικό εξελικτικών ή ψυχολογικών προβλημάτων πριν από την κακοποίηση
2. συμβουλευτικός για το προσωπικό του θεραπευτικού προγράμματος και την αντιμετώπιση της περίπτωσης με βάση τα ψυχοπαιδολογικά και ψυχοκοινωνικά δεδομένα
3. υποστηρικτικός και συμβουλευτικός για τα μέλη της διεπιστημονικής ομάδας που είναι στη πρώτη γραμμή της αντιμετώπισης
4. σε περίπτωση ψυχικής διαταραχής των γονέων η του παιδιού, ο παιδοψυχολόγος μπορεί να συμβουλεύσει την παραπομπή τους στις κατάλληλες υπηρεσίες ψυχιατρικής περίθαλψης.
5. μπορεί επίσης να συμβάλλει στην εκπαίδευση του προσωπικού σε θέματα σχετικά με την επικοινωνία με παιδιά και γονείς καθώς και στην ψυχική υγεία και τη ψυχοκοινωνική εξέλιξη του παιδιού μαζί με τις διαταραχές τους.

    Ζητήστε ραντεβού online




    Πατώντας αποδοχή, συναινείτε στη συλλογή ή/και επεξεργασία των παραπάνω στοιχείων σας από την Ευρωκλινική, αποκλειστικά για την αποστολή ενημερώσεων σχετικά με νέες υπηρεσίες, προϊόντα και δράσεις μας. Περισσότερα εδώ

    ή καλέστε μας στα: 210 64 16 800 & 210 64 16 801