Σύνδρομο Αποφρακτικών Απνοιών- Υποπνοιών στον Ύπνο και Πολυϋπνογραφία ή Μελέτη Ύπνου
Ζώντας στον 21ο αιώνα, είμαστε μάρτυρες μιας αλματώδους επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου. Από αυτή την τρομερή πρόοδο επωφελήθηκε βέβαια και η Ιατρική. Μέσα στις εκατοντάδες νέες μεθόδους διερεύνησης και διάγνωσης διαφόρων ασθενειών, δεν θα μπορούσε να λείπει η μελέτη μιας από τις ζωτικότερες λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού, του ύπνου.
Μελέτη Ύπνου: Εισαγωγή
Ο ύπνος είναι μια φυσιολογική, δυναμική και πολύπλοκη διαδικασία η οποία δεν έχει ακόμη πλήρως κατανοηθεί, όλοι όμως οι ερευνητές συμφωνούν ότι αποτελεί μια βασική ανάγκη για την επιβίωση του ανθρώπου.
Το 65% των ανθρώπων κοιμάται, κατά μέσο όρο 6.5-8.5 ώρες το 24ωρο. Σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του ύπνου παίζουν τα βιολογικά ρολόγια του οργανισμού μας, που «μετρούν» τον χρόνο και ειδοποιούν τον οργανισμό πότε να αρχίσει και πότε να σταματήσει την δραστηριότητά του, καθορίζοντας έτσι ένα ρυθμό (κιρκάδιος ή κιρκαδιανός ρυθμός), ο οποίος ελέγχει την εναλλαγή του κύκλου ύπνου-εγρήγορσης. Ο ύπνος στον άνθρωπο χωρίζεται σε δύο διαφορετικές φάσεις: ο ύπνος REM (Rapid Eye Movements), στον οποίο έχουμε γρήγορες κινήσεις των ματιών και ο ύπνος ΝREM (Not Rapid Eye Movements) στον οποίο δεν έχουμε γρήγορες κινήσεις των ματιών. Στη διάρκεια του ύπνου οι φάσεις ΝREM-REM εναλλάσσονται κάθε 90 λεπτά. Αυτός ο κύκλος ΝREM-REM, επαναλαμβάνεται 3-6 φορές την νύκτα.
Μελέτη Ύπνου: Διαταραχές της αναπνοής σε σχέση με τον ύπνο
Οι διαταραχές της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου (που είναι αντικείμενο της Πνευμονολογίας) περιλαμβάνουν διάφορα σύνδρομα, όλα πολύ σοβαρά για την υγεία και τη ζωή του ίδιου του ανθρώπου, αλλά και των γύρω του. Το συχνότερο από αυτά είναι το Σύνδρομο της Αποφρακτικής Άπνοιας–Υπόπνοιας στον Ύπνο.
Τα σύνδρομα αυτά έχουν τριών ειδών επιπτώσεις:
- Άμεσες στη ζωή του ασθενούς την ώρα που κοιμάται, λόγω της ενδεχόμενης σοβαρότητας των απνοιών στον ύπνο (και επομένως της πτώσης του οξυγόνου), οι οποίες με την σειρά τους μπορούν να οδηγήσουν σε απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις (όπως π.χ. αρρυθμίες ή εγκεφαλικό επεισόδιο ή ισχαιμικό καρδιακό επεισόδιο).
- Έμμεσες την επόμενη ημέρα, λόγω της υπνηλίας και της μειωμένης εγρήγορσης του ατόμου (π.χ. κίνδυνος θανατηφόρου τροχαίου ατυχήματος αν ο ασθενής είναι οδηγός).
- Έμμεσες στη ποιότητα ζωής του ασθενούς (διαταραχές της συμπεριφοράς, κατάθλιψη, διαταραχές της σεξουαλικότητας, κ.α.).
Ας δούμε λοιπόν καλύτερα το πιό συχνό από τα παραπάνω σύνδρομα.
Σύνδρομο Αποφρακτικής Άπνοιας-Υπόπνοιας στον Ύπνο (ΣΑΑΥΥ)
Το σύνδρομο αυτό εμφανίζεται κυρίως στους άνδρες (και λιγότερο στις γυναίκες) μέσης ηλικίας και ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου είναι η παχυσαρκία.
Ο μηχανισμός του συνδρόμου, σε αδρές γραμμές, είναι ο εξής: όταν ήμαστε ξύπνιοι οι μύες του σώματός μας έχουν μιά κάποια σύσπαση (μυϊκός τόνος). Ο μυϊκός τόνος είναι απαραίτητος για την ζωή μας γιατί π.χ. μας κρατά όρθιους και επίσης γιατί κρατά ανοικτούς τους ανώτερους αεραγωγούς προκειμένου να αναπνέουμε σωστά. Στον ύπνο όμως ο μυϊκός τόνος ελαττώνεται έτσι ώστε να χαλαρώσουν οι μύες του σώματός μας και να ξεκουραστούμε. Αν τώρα το εύρος των ανώτερων αεραγωγών είναι οριακό (π.χ. από εναπόθεση λίπους στα πλάγια του λαιμού λόγω παχυσαρκίας), τότε με την ελάττωση του μυϊκού τόνου οι ανώτεροι αεραγωγοί κλείνουν τελείως, με αποτέλεσμα να πυροδοτείται μια σειρά παθολογικών γεγονότων που οδηγούν στο ροχαλητό, τις άπνοιες, τον ανήσυχο ύπνο και την κακή οξυγόνωση του οργανισμού μας με όλα τα επακόλουθα της επόμενης ημέρας.
Το τυπικό προφίλ του ασθενούς που πάσχει από το ΣΑΑΥΥ είναι: άνδρας, 50άρης, παχύσαρκος, με ιστορικό αρτηριακής υπέρτασης ή σακχαρώδη διαβήτη, που ροχαλίζει δυνατά το βράδυ και δεν αφήνει τη σύντροφό του να κοιμηθεί. Επίσης σταματάει η αναπνοή του στον ύπνο ή έχει συχνές αφυπνήσεις και το πρωί σηκώνεται από το κρεβάτι χωρίς να έχει χορτάσει ύπνο. Παραπονείται ακόμη για πρωινό πονοκέφαλο, νιώθει κουρασμένος ή νυσταγμένος, δεν μπορεί να συγκεντρωθεί, είναι άκεφος και πίνει πολλούς καφέδες για να «λειτουργήσει». Αν οδηγεί δε, μπορεί και να τον πάρει ο ύπνος στο φανάρι!
Από την περιγραφή αυτή καταλαβαίνουμε γιατί το ΣΑΑΥΥ είναι σημαντικό και γιατί πρέπει να διαγιγνώσκεται και να αντιμετωπίζεται έγκαιρα. Η αργοπορημένη διάγνωση ή μη ορθή αντιμετώπισή του μπορεί να έχει ολέθριες συνέπειες, ειδικά αν ο ασθενής κάνει κάποιο επάγγελμα που απαιτεί έντονη και συνεχή εγρήγορση (π.χ. οδηγός λεωφορείου)!
Ο ασθενής που σκιαγραφήσαμε παραπάνω, θα πρέπει να μελετηθεί σε ειδική μονάδα και να υποβληθεί σε πολυϋπνογραφία (μελέτη ύπνου).
Εργαστήριο Μελέτης Ύπνου της Ευρωκλινικής Αθηνών
Στη Κλινική μας λειτουργεί Εργαστήριο Μελέτης Διαταραχών της Αναπνοής Σχετιζόμενων με τον Ύπνο. Η διαγνωστική διαδικασία που ακολουθείται είναι η εξής:
• Ο υπεύθυνος γιατρός του Εργαστηρίου παίρνει από τον παραπεμφθέντα για πολυϋπνογραφία ένα λεπτομερές ιστορικό και τον εξετάζει κλινικά.
• Ο ασθενής υποβάλλεται σε ακτινογραφία θώρακα, ηλεκτροκαρδιογράφημα, σπιρομέτρηση και ΩΡΛ εξέταση.
• Ανάλογα με το ιστορικό του και εφ’ όσον το κρίνει ο γιατρός, λαμβάνονται και αέρια αρτηριακού αίματος.
• Δίνεται στον παραπεμφθέντα να μελετήσει και να συμπληρώσει ένα απλό ερωτηματολόγιο 7 ερωτήσεων που ονομάζεται «Κλίμακα Epworth». Αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο με το οποίο ο γιατρός θα κρίνει την σοβαρότητα της ημερήσιας υπνηλίας που ενδεχομένως παρουσιάζει ο υποψήφιος για την εξέταση.
• Το βράδυ, ο παραπεμφθείς κοιμάται σε ένα ειδικά διαμορφωμένο, ήσυχο, μονόκλινο δωμάτιο και ο τεχνικός του ύπνου τον προετοιμάζει τοποθετώντας διάφορα ηλεκτρόδια στο σώμα του. Ο εξεταζόμενος δεν θα πρέπει να έχει πάρει ηρεμιστικά ή υπναγωγά φάρμακα και δεν θα πρέπει να έχει πιεί καφέ ή τσάι ή πολλά υγρά από το απόγευμα και μετά. Κατά την διάρκεια της νύκτας καταγράφεται ο ύπνος, το ροχαλητό, οι αφυπνήσεις, η αναπνοή, ο κορεσμός της αι-μοσφαιρίνης σε Οξυγόνο, η πίεση, η καρδιακή του συχνότητα, κλπ.
• Το επόμενο πρωί ο εξετασθείς ξυπνάει, ο τεχνικός του βγάζει τα ηλεκτρόδια και παίρνει εξιτήριο. Μια μέρα μετά, παίρνει εγγράφως την απάντηση της Πολυ-ϋπνογραφίας.
• Αν ο εξετασθείς ευρεθεί να έχει πάνω από ένα ορισμένο αριθμό απνοιών-υποπνοιών ανά ώρα ύπνου σε συνδυασμό με το επίπεδο της ημερήσιας υπνηλίας (που βγαίνει από την αξιολόγηση της Κλίμακας Epworth), τότε ο ασθενής πάσχει από μέτριου ή σοβαρού βαθμού ΣΑΑΥΥ και πρέπει να αντιμετωπισθεί με συσκευή Συνεχούς Θετικής Πίεσης (συσκευή CPAP). Για τον λόγο αυτό η πολυϋπνογραφία επαναλαμβάνεται εφαρμόζοντας στον ασθενή την συσκευή αυτή. Ο σκοπός της δεύτερης εξέτασης είναι να μελετηθεί η ανταπόκρισή του στην εν λόγω θεραπευ-τική μέθοδο (στόχος είναι να ελαχιστοποιηθούν ή να εξαλειφθούν οι άπνοιες-υπόπνοιες και να επιτευχθεί καλύτερη οξυγόνωση).
Μελέτη ύπνου – Η συσκευή CPAP
Η συσκευή CPAP δίνει, μέσω της μάσκας που εφαρμόζεται στο πρόσωπο του ασθενούς, αέρα υπό πίεση με τον οποίο ανοίγουν οι αεραγωγοί, έτσι ώστε ο ατμοσφαιρικός αέρας να περνάει ευκολότερα από αυτούς και ο ασθενής να αναπνέει χωρίς να κάνει άπνοιες ή αποκορεσμούς. Σήμερα θεωρείται ότι είναι η κατ’ εξοχήν θεραπευτική μέθοδος του συνδρόμου Απνοιών-Υποπνοιών στον Ύπνο. Βέβαια δεν είναι εύκολο ο γιατρός να πείσει τον ασθενή να κοιμάται κάθε βράδυ με τη μάσκα αυτή! Το πιο πειστικό επιχείρημα που έχει ο γιατρός να αντιτάξει στον ασθενή είναι το όφελος (άμμεσο και μακροπρόθεσμο), που θα έχει ο ασθενής αν συμορφωθεί με την θεραπεία αυτή. Γι’ αυτό θα πρέπει ο ασθενής να είναι υπομονετικός, να συμβιβασθεί με την ιδέα της μάσκας, να δοκιμάσει διάφορους τύπους και μεγέθη μασκών και παρελκόμενων, έτσι ώστε να βρεθεί ακριβώς εκείνη που του ταιριάζει καλύτερα στο πρόσωπό του και βέβαια να ευρίσκεται σε τακτική επαφή με τον θεράποντα γιατρό για κάθε τι που ήθελε προκύψει. Παράλληλα με την εφαρμογή της μάσκας CPAP, θα πρέπει να αντιμετωπίζονται και οι συνοδές παθολογικές καταστάσεις όπως παχυσαρκία, υποθυρεοειδισμός, σακχαρώδης διαβήτης, στεφανιαία νόσος, κατάθλιψη, κλπ. Επίσης συνιστάται η αποφυγή καπνίσμα-τος, αλκοολούχων ποτών, βαρέων γευμάτων και υπνωτικών χαπιών πριν απο την κατάκλιση.
Από την δεκαετία του ’70, οπότε περιγράφθηκε για πρώτη φορά το Σύνδρομο Απνοιών-Υποπνοιών στον Ύπνο, μέχρι σήμερα μάθαμε πάρα πολλά και σίγουρα θα μάθουμε ακόμη περισότερα τα επόμενα χρόνια. Πολλές μελέτες όμως οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το ροχαλητό, οι άπνοιες και η ημερήσια υπνηλία δεν είναι παρά μόνο η κορυφή του παγόβουνου! Πιστεύουμε ότι στην πραγματικότητα πρόκειται για μια παθολογική κατάσταση αρκετά πιό πολύπλοκη, στην οποία εμπλέκονται διάφορα όργανα και συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού.