Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS) είναι μια χρόνια διαταραχή του πεπτικού συστήματος. Τα κύρια συμπτώματα της διαταραχής είναι ο κοιλιακός πόνος, ο τυμπανισμός (φουσκώματα) και οι αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου όπως δυσκοιλιότητα και  διάρροια. Τα παραπάνω συμπτώματα μπορούν να εμφανισθούν μεμονωμένα ή να παρουσιάζονται επικαλυπτόμενα σε διαφορετικά ποσοστά.

Είναι η πιο συχνά διαγνωσμένη γαστρεντερική κατάσταση και είναι η δεύτερη αιτία απουσίας από την εργασία μετά το κοινό κρυολόγημα. Υπολογίζεται ότι το 10-20% των ανθρώπων του γενικού πληθυσμού εμφανίζουν συμπτώματα του συνδρόμου, αλλά μόνο το 15% περίπου των ατόμων που πάσχουν από το σύνδρομο αυτό αναζητούν ιατρική βοήθεια.

Υπάρχουν διάφορες θεωρίες σχετικά με το πώς και γιατί αναπτύσσεται το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS). Παρά την εντατική έρευνα και την πρόοδο της ιατρικής, η αιτία δεν είναι γνωστή.

• Μια θεωρία υποδηλώνει ότι το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου προκαλείται από ανώμαλες συσπάσεις του εντέρου (εξ’ ου και ο όρος «σπαστική κολίτιδα»). Ωστόσο, οι ανώμαλες συσπάσεις δεν εξηγούν το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου σε όλους τους ασθενείς και δεν είναι σαφές εάν οι συστολές είναι σύμπτωμα ή αιτία της διαταραχής.
• Μερικοί άνθρωποι εμφανίζουν σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου μετά από σοβαρή γαστρεντερική μόλυνση (π.χ. Salmonella ή Campylobacter ή ιούς) μεταλοιμώδες ευερέθιστο έντερο. Δεν είναι σαφές πώς η λοίμωξη προκαλεί την ανάπτυξη του συνδρόμου ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου δεν έχουν ιστορικό τέτοιων λοιμώξεων.
• Τα άτομα με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου που αναζητούν ιατρική βοήθεια είναι πιο πιθανό να υποφέρουν από στρες και άγχος. Το άγχος και το στρες μπορούν να επιδεινώσουν τη συμπτωματολογία του συνδρόμου αλλά δεν είναι η αιτία. Μερικές μελέτες έχουν δείξει ότι το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου είναι πιο συνηθισμένο σε άτομα που έχουν ιστορικό φυσικής, λεκτικής ή σεξουαλικής κακοποίησης.
• Οι τροφικές δυσανεξίες είναι συχνές σε ασθενείς με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, γεγονός που αυξάνει την πιθανότητα να οφείλεται σε ευαισθησία στα τρόφιμα ή αλλεργία. Αυτή η θεωρία είναι δύσκολο να αποδειχθεί. Ο καλύτερος τρόπος για να εντοπιστεί μια συσχέτιση μεταξύ των συμπτωμάτων του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου και της ευαισθησίας των τροφίμων είναι η συστηματική εξάλειψη ορισμένων ομάδων τροφίμων (μια διαδικασία που ονομάζεται δίαιτα εξάλειψης). Ωστόσο, ο αποκλεισμός διατροφικών ομάδων πρέπει να γίνεται από γιατρό ή διατροφολόγο, αφού η εξάλειψη των τροφίμων χωρίς βοήθεια μπορεί να οδηγήσει σε παράλειψη σημαντικών πηγών διατροφής. Επιπλέον, περιττοί διατροφικοί περιορισμοί μπορούν να επιδεινώσουν περαιτέρω την ποιότητα ζωής ενός ατόμου. Ορισμένα τρόφιμα είναι γνωστό ότι προκαλούν συμπτώματα που μιμούνται ή επιδεινώνουν το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, συμπεριλαμβανομένων των γαλακτοκομικών προϊόντων (που περιέχουν λακτόζη), των οσπρίων (όπως τα φασόλια) και των διαφόρων λαχανικών. Αυτά τα τρόφιμα αυξάνουν το εντερικό αέρα, ο οποίος προκαλεί συμπτώματα.
• Πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου προκαλείται από την αυξημένη ευαισθησία των εντέρων σε φυσιολογικά ερεθίσματα («σπλαχνική υπεραλγησία»). Αυτή η θεωρία προτείνει ότι τα νεύρα στα έντερα είναι υπερδραστήρια σε άτομα με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, έτσι ώστε οι φυσιολογικές ποσότητες αερίου ή κίνησης να θεωρούνται υπερβολικές και επώδυνες. Μερικοί ασθενείς με σοβαρό σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου αισθάνονται καλύτερα όταν θεραπεύονται με φάρμακα που μειώνουν την αντίληψη του πόνου στο έντερο (όπως χαμηλές δόσεις ιμιπραμίνης ή νορτριπτυλίνης).

Διάγνωση

Πολλές εντερικές διαταραχές έχουν συμπτώματα παρόμοια με το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Άρα είναι πολύ σημαντικό να διακρίνουμε, αν η συμπτωματολογία του ασθενούς μας, υποκρύπτει κάποιο συστηματικό νόσημα όπως δυσαπορρόφηση (ανώμαλη απορρόφηση θρεπτικών συστατικών), φλεγμονώδη νόσο του εντέρου (όπως ελκώδη κολίτιδα και νόσο Crohn), κοιλιοκάκη και μικροσκοπική κολίτιδα (ασυνήθεις ασθένειες που σχετίζονται με φλεγμονή του εντέρου).

Η διάγνωση του συνδρόμου ουσιαστικά θα τεθεί αφού αποκλείσουμε κάποια άλλη οργανική πάθηση.

Ο γιατρός θα λάβει ένα λεπτομερές ιατρικό ιστορικό, θα ζητήσει ένα βασικό εργαστηριακό – απεικονιστικό έλεγχο και ενδοσκόπηση ανωτέρου και κατωτέρου πεπτικού, ώστε να θέσει με ασφάλεια τη διάγνωση.

Θεραπεία του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου

Υπάρχουν διάφορες θεραπείες για το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου οι οποίες αντανακλούν τη διαφορετικότητα των συμπτωμάτων αλλά και το γεγονός ότι δεν γνωρίζουμε την αιτιολογία του. Η θεραπεία είναι συνήθως μια μακροπρόθεσμη διαδικασία. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, είναι σημαντικό να υπάρχει επικοινωνία με το γιατρό σχετικά με τα συμπτώματα, τις ανησυχίες και την ανταπόκριση στο θεραπευτικό παράγοντα.

Διατροφικές αλλαγές

Συστήνεται η προσωρινή εξάλειψη των γαλακτοκομικών προϊόντων, καθώς η δυσανεξία στη λακτόζη είναι συχνή και μπορεί να επιδεινώσει το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου ή να προκαλέσει συμπτώματα παρόμοια με το IBS. Όλα τα προϊόντα που περιέχουν λακτόζη θα πρέπει να εξαλειφθούν για δύο εβδομάδες. Εάν τα συμπτώματα IBS βελτιωθούν, είναι λογικό να συνεχίσουμε να αποφεύγουμε τη λακτόζη. Εάν τα συμπτώματα δε βελτιωθούν, μπορείτε να συνεχίσετε να καταναλώνετε τροφές που περιέχουν λακτόζη.

Αποφυγή φαγητών που προκαλούν αέρια όπως όσπρια, λαχανικά, κρεμμύδια, σέλινο, καρότα, σταφίδες, μπανάνες, βερίκοκα, δαμάσκηνα, λάχανα και σιτάρι.

Αύξηση των διαιτητικών ινών – Η αύξηση των διαιτητικών ινών (είτε προσθέτοντας συγκεκριμένα τρόφιμα στη διατροφή είτε χρησιμοποιώντας συμπληρώματα ινών) μπορεί να ανακουφίσει τα συμπτώματα της IBS, ιδιαίτερα εάν το προεξάρχον σύμπτωμα είναι η δυσκοιλιότητα

Φαρμακευτική αγωγή

Εάν οι αλλαγές των διατροφικών συνηθειών δε φέρουν αποτέλεσμα, στη φαρμακευτική μας φαρέτρα υπάρχουν αρκετές κατηγορίες φαρμάκων που μπορούν ανακουφίσουν τους ασθ