Ηλεκτρονικό τσιγάρο: Ίσως φαίνεται υπερβολικό, αλλά κάποια στιγμή στο μέλλον, δεν θα υπάρχουν πια τσιγάρα! Αυτό το φουτουριστικό σενάριο βασίζεται στο γεγονός ότι σήμερα διαμορφώνεται μια νέα τάση, δηλ. να σταματήσουμε να καπνίζουμε και να αρχίσουμε να «ατμίζουμε»! Βέβαια, οφείλουμε να πούμε ότι αυτή η τάση στην Ελλάδα είναι ακόμη πολύ μικρή, ενώ εκτός Ελλάδος αποτελεί ήδη μια πραγματικότητα. Σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση αυτής της νέας πραγματικότητας έπαιξαν η παγκόσμια ιατρική κοινότητα με την πίεση που άσκησε για τη διακοπή του καπνίσματος -αφού έχει αποδειχθεί με αναρίθμητες μελέτες ότι το κάπνισμα σκοτώνει- αλλά και η ευκολία με την οποία σήμερα μπορεί να σχεδιαστεί και να παραχθεί μια μικρού μεγέθους, πολύπλοκη ηλεκτρονικο-μηχανική συσκευή.

Το ηλεκτρονικό τσιγάρο λειτουργεί με μπαταρία, μπορεί να έχει μορφή τσιγάρου, πούρου, πίπας ή άλλη και η αρχική ιδέα ήταν να «μιμηθεί» το κανονικό τσιγάρο δίνοντας στον καπνιστή την ψευδαίσθηση του νέφους και του αρώματος του καπνού. Με αυτό τον τρόπο «υποκαθιστά» το κλασικό τσιγάρο, και μάλιστα χωρίς να βλάπτει την υγεία, όπως υποστηρίζεται. Από δω και μετά, η διαφήμιση ανέλαβε τα υπόλοιπα επιστρατεύοντας ακόμη και αστέρες του Hollywood για τη διαφήμισή του. Κατάφερε έτσι να δημιουργήσει ένα νέο life style, ανάλογο με αυτό που είχε επιβάλει το κλασικό τσιγάρο στην εποχή του και οι χρήστες του (ειδικά οι νέοι) να θεωρούν ότι τους προσδίνει ένα ξεχωριστό image. Επ’ ευκαιρία, οι αναφορές λένε ότι η χρήση του ΗΤ τριπλασιάστηκε από το 2013 στο 2014 μεταξύ των νέων στις ΗΠΑ. Το στοιχείο αυτό, όπως υποστηρίζουν μερικοί (αλλά αμφισβητείται από άλλους), δίνει το δικαίωμα να θεωρείται ότι το ΗΤ χρησιμεύει σαν προθάλαμος για να αρχίσει ο έφηβος το κάπνισμα.

Η εμφάνισή του ηλεκτρονικού τσιγάρου το 2004 συμπίπτει  με την έναρξη της ισχύος του άρθρου 8 της ΠΟΥ που εισάγει την έννοια «του χώρου ελεύθερου καπνού». Από τότε, η βιομηχανία που δραστηριοποιείται γύρω από το ΗΤ παρουσιάζει μεγάλη ανάπτυξη και σήμερα υπάρχουν στον χώρο πάνω από 250 εταιρίες και συνεχώς πολλαπλασιάζονται. Σύμφωνα με το Euromonitor, το ηλεκτρονικό τσιγάρο απέδωσε κέρδη 1,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2013 και για τα επόμενα χρόνια προβλέπεται να αυξάνονται συνεχώς μέχρι το 2028, οπότε θα φτάσουν τα 48 δισεκατομμύρια δολάρια! Επίσης, σύμφωνα με το Bloomberg προβλέπεται ότι το 2028 οι πωλήσεις των ηλεκτρονικών τσιγάρων θα ξεπεράσουν αυτές των κλασσικών! Άλλο ενδιαφέρον στοιχείο: το 2011 δαπανήθηκαν στις ΗΠΑ 6,4 εκατομμύρια δολάρια για τη διαφήμισή του και το 2014 έφτασαν τα 120 εκατομμύρια δολάρια.

Πως λειτουργεί το ηλεκτρονικό τσιγάρο; Όταν ο καπνιστής πάρει μια ρουφηξιά, ενεργοποιείται ένας μηχανισμός που ζεσταίνει (με τη βοήθεια της μπαταρίας) και εκνεφώνει ένα υγρό που περιέχεται σε προγεμισμένες φύσιγγες. Έτσι παράγεται ατμός. Το υγρό αυτό, ανάλογα με τις μάρκες και τους διάφορους τύπους, μπορεί να περιέχει παράγωγα καπνού, αρωματοποιητές, προωθητικά και νικοτίνη σε διάφορες συγκεντρώσεις. Ένας από τους λόγους για τον οποίο διαδόθηκε τόσο γρήγορα ήταν ακριβώς αυτός: Δηλαδή, ότι δίνει τη δυνατότητα στον καπνιστή να πάρει τη νικοτίνη που ζητάει ο εθισμένος σε αυτήν οργανισμός του, σε χώρους όπου δεν θα μπορούσε να καπνίσει! Τα ηλεκτρονικά  τσιγάρα με τα οποία μπορεί κανείς να εισπνεύσει νικοτίνη αναφέρονται και σαν «ηλεκτρονικά συστήματα χορήγησης νικοτίνης (electronic nicotine delivery systems ή ENDS)».

Το ενδιαφέρον των ερευνητών εστιάζεται στις ουσίες που περιέχει το εκνεφούμενο υγρό (μερικές από τις οποίες είναι τοξικές ή καρκινογόνες). Οι αναφορές για βλάβες σε επίπεδο βρογχικών κυττάρων ή για συστηματικές παρενέργειες είναι άφθονες (μεταλλάξεις στο γονιδίωμα των κυττάρων, χημική πνευμονίτιδα, συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, υπόταση κ.ά.). Επειδή  κυκλοφορεί στην αγορά μόνο έντεκα ή δώδεκα χρόνια, θα πρέπει να είμαστε εξαιρετικά επιφυλακτικοί και να περιμένουμε και άλλες μελέτες για να μάθουμε αν κάνει βλάβες, που τις προκαλεί και πόσο σοβαρές είναι. Γεγονός είναι ότι οι περισσότερες μέχρι τώρα μελέτες υποστηρίζουν ότι το ηλεκτρονικό τσιγάρο δεν είναι ασφαλές για την υγεία και ότι δεν μπορεί να βοηθήσει στη διακοπή του καπνίσματος. Μια πολύ πρόσφατη μεγάλη μετα-ανάλυση (δηλαδή μια μελέτη που αναλύει πολλές μελέτες μαζί), που δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο 2016 στο περιοδικό Lancet Respiratory Medicine (ένα έγκριτο ιατρικό περιοδικό), καταλήγει στο εξής συμπέρασμα: «Το ηλεκτρονικό τσιγάρο δεν βοήθησε ενήλικες καπνιστές να διακόψουν το κάπνισμα». Η μελέτη αυτή δέχθηκε πολλές κριτικές από ερευνητές που υποστηρίζουν το αντίθετο.

Μερίδα επιστημόνων υποστηρίζει ότι ορισμένα ηλεκτρονικά τσιγάρα, που πληρούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις, θα μπορούσαν να πάρουν θέση στην εκστρατεία διακοπής του καπνίσματος. Με αυτή τη άποψη φαίνεται ότι συντάχθηκε η Υπηρεσία Δημοσίας Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου (PHE) αποφασίζοντας, πριν από μερικούς μήνες, ότι «ορισμένα ηλεκτρονικά τσιγάρα να αναγνωριστούν ως εφόδια διακοπής καπνίσματος και να καλύπτονται από τον ασφαλιστικό φορέα». Η απόφαση αυτή βασίστηκε στο σκεπτικό της Ann McNeill του Institute of Psychiatry, Psychology & Neuroscience του National Addiction Centre, του King’s College του Λονδίνου και του Peter Hajek του Wolfson Institute of Preventive Medicine του Πανεπιστήμιου του Λονδίνου, πως υπάρχουν «αποδεικτικά στοιχεία για την εκτίμηση ότι, η χρήση του  ηλεκτρονικού τσιγάρου είναι περίπου 95% πιο ασφαλής από το κάπνισμα». Το πλήρες κείμενο (113 σελίδων) του ΡΗΕ, που έγινε αιτία σφοδρότατης κριτικής από έγκριτους επιστήμονες, κυκλοφορεί στο διαδίκτυο και έχει τίτλο «E-cigarettes: an evidence update. A report commissioned by Public Health England». Η απόφαση του ΡΗΕ ήταν πολύ τολμηρή και σίγουρα τάραξε τα νερά στο χώρο του ηλεκτρονικού τσιγάρου. Είναι πιθανό το παράδειγμα του Ηνωμένου Βασίλειου να το ακολουθήσουν και άλλες χώρες της Κοινοπολιτείας. Ήδη ο ιατρικός κόσμος της Αυστραλίας προτείνει να απελευθερωθεί η πώληση των ηλεκτρονικών τσιγάρων (εκεί η πώλησή τους είναι αυστηρά ελεγχόμενη), «για να δοθεί στους καπνιστές η δυνατότητα να επωφεληθούν από τη χρήση τους», όπως αναφέρει σε σχετικό άρθρο τον Ιανουάριου του 2016 το περιοδικό «The Medical Journal of Australia».

Μια άλλη πρόσφατη είδηση έρχεται από τις ΗΠΑ, όπου ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (Food and Drugs Administration-FDA) δίνει τη δυνατότητα σε ορισμένα ηλεκτρονικά τσιγάρα, που πληρούν τις προϋποθέσεις, να αναγνωριστούν ως βοηθήματα διακοπής καπνίσματος. Καλεί δε εταιρείες που ανήκουν στον Σύνδεσμο Ηλεκτρονικών Τσιγάρων (Electronic Cigarette Association) να συνεργαστούν με τον οργανισμό, ούτως ώστε να διασφαλιστεί ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα θα διατίθενται νόμιμα στις ΗΠΑ. Ταυτόχρονα, όμως, διευκρινίζει ότι: «Ο οργανισμός προτίθεται να ρυθμίσει τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα συναφή προϊόντα κατά τρόπο σύμφωνο με την αποστολή του για την προστασία της δημόσιας υγείας». Από το κείμενο αυτό διαφαίνονται οι προθέσεις του FDA να βάλει τάξη στο χάος των ηλεκτρονικών τσιγάρων στις ΗΠΑ.

Αυτές είναι σε γενικές γραμμές, οι αντικρουόμενες τρέχουσες απόψεις για το ηλεκτρονικό τσιγάρο. Όσον αφορά τους καπνιστές που επιθυμούν να κόψουν το κάπνισμα, είναι κατανοητή η επιθυμία τους να τους δοθεί η ευκαιρία να δοκιμάσουν και με το ηλεκτρονικό τσιγάρο, αλλά θα πρέπει να ξέρουν ότι α) οι μέχρι τώρα μελέτες δεν είναι καθόλου βέβαιες για το πόσο ασφαλές και αποτελεσματικό είναι και β) ότι θα χρειαστούν ακόμη και άλλες για να απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα.

Έτσι λοιπόν στην αρχική ερώτηση «αν το ηλεκτρονικό τσιγάρομπορεί πράγματι να βοηθήσει  στη διακοπή του καπνίσματος», η απάντηση είναι: Είμαστε εξαιρετικά επιφυλακτικοί σε αυτό το θέμα! Ίσως ορισμένα ηλεκτρονικά τσιγάρα, που θα πάρουν έγκριση από κρατικούς φορείς φαρμάκων, να διαδραματίσουν κάποιο ρόλο στην διακοπή καπνίσματος. Θα το δούμε αυτό. Αλλά σαν μαζικό, καταναλωτικό, κοινωνικό φαινόμενο, δεν πιστεύουμε ότι το ηλεκτρονικό τσιγάρομπορεί να παίξει ουσιώδη ρόλο στην μάχη κατά του καπνίσματος! Επειδή, όμως, η διάδοση του είναι ραγδαία και ανεξέλεγκτη, επιβάλλονται άμεσες κανονιστικές ρυθμίσεις σε πολλά επίπεδα και, απ’ ό,τι μαθαίνουμε, η Ε.Ε. ετοιμάζει να εκδώσει σχετική οδηγία.

Οι Πνευμονολόγοι του Ιατρείου Διακοπής Καπνίσματος της Ευρωκλινικής Αθηνών παρακολουθούν και ενημερώνονται για οποιαδήποτε εξέλιξη σχετικά με το ηλεκτρονικό τσιγάρο, υπενθυμίζουν όμως, ότι, στη παρούσα φάση, η μόνη ασφαλής και καταξιωμένη μέθοδος για την διακοπή του καπνίσματος είναι αυτή που εφαρμόζεται στα Ιατρεία Διακοπής Καπνίσματος ή από τους μεμονωμένους πνευμονολόγους. Αυτές τις δυο επιλογές έχει ο καπνιστής που θέλει να κόψει το τσιγάρο!

Για ραντεβού στο Ιατρείο Διακοπής Καπνίσματος της Ευρωκλινικής Αθηνών, τηλεφωνήστε στο 210-6416345 (γραμματέας κυρία Ρούλα Ράπτη).