Μύθοι & αλήθειες: Ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας
Οι περισσότεροι έχουμε ακούσει τον όρο ωχρά κηλίδα. Συνήθως από κάποιο γνωστό ο οποίος έχει διαγνωστεί με κάποια μορφή της συγκεκριμένης νόσου και στην οποία αναφέρεται λέγοντας ότι πάσχει από «ωχρά κηλίδα». Αρχικά, θα ήταν χρήσιμο να ξεκαθαρίσουμε ότι η ωχρά κηλίδα δεν είναι πάθηση αλλά ένας ανατομικός όρος ο οποίος αφορά στο κέντρο του αμφιβληστροειδούς. Αποτελεί το κομμάτι του οπτικού μας συστήματος από το οποίο προέρχεται η κεντρική και πιο ακριβής όραση. Συνεπώς, όλοι μας έχουμε ωχρά κηλίδα και αυτό που ο κόσμος εννοεί είναι ότι ο εκάστοτε ασθενής έχει διαγνωστεί με κάποιας μορφής εκφύλιση της ωχράς κηλίδας με συνηθέστερη την ηλικιακή. Εκτός από την ηλικιακή, υπάρχουν και άλλες μορφές εκφύλισης της ωχράς κηλίδας (ΕΩΚ), όπως η μυωπική, η διαβητική καθώς και άλλες παθήσεις, όπως δυστροφίες.
Τι είναι
Τι είναι η ωχρά κηλίδα και σε ποιους εμφανίζεται;
Η ωχρά κηλίδα πρόκειται για μια πάθηση που εμφανίζεται συνήθως σε ανθρώπους άνω των 60 ετών αλλά μπορεί να εμφανιστεί και νωρίτερα σε ορισμένες περιπτώσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι η συγκεκριμένη πάθηση δεν οδηγεί ποτέ σε πλήρη απώλεια της όρασης και δεν είναι επώδυνη.
Αρχικά, μπορεί να εμφανιστεί ως παραμόρφωση της κεντρικής όρασης που εν δυνάμει μπορεί τελικά να οδηγήσει σε ένα μόνιμο μαύρο τμήμα (σκότωμα) στο οπτικό πεδίο. Με τη σωστή παρακολούθηση και θεραπεία είναι δυνατόν να έχουμε τη λιγότερη δυνατή ή και καθόλου απώλεια όρασης. Μπορούμε δηλαδή να επαναφέρουμε την όραση, εφόσον η παρέμβαση γίνει άμεσα και σωστά.
Αίτια
Ωχρά κηλίδα: Ποια είναι τα αίτια της ηλικιακής εκφύλισης;
Προς το παρόν η ακριβής αιτία που εμφανίζεται η ωχρά κηλίδα στους οφθαλμούς δεν είναι γνωστή. Έχει όμως συσχετιστεί με τo γυναικείο φύλο (πιθανώς λόγω του μεγαλύτερου προσδόκιμου ζωής), ενώ σημαντικό ρόλο παίζει το γονιδιακό υπόβαθρο, καθώς έχουν ήδη βρεθεί γονίδια που έχουν συσχετιστεί με την εκφύλιση ωχράς κηλίδας και σε ορισμένες οικογένειες εμφανίζεται πιο συχνά. Παρόλα αυτά δε θεωρείται αποκλειστικά κληρονομική νόσος. Στην ωχρά κυλίδα, το κάπνισμα αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες εμφάνισης ηλικιακής εκφύλισης, ενώ κάποιες μελέτες υποδεικνύουν ότι η μακροχρόνια έκθεση στο ηλιακό φως μπορεί επίσης να αυξήσει τις πιθανότητες εμφάνισης της νόσου. Τέλος, στην ωχρά κηλίδα, η διατροφή μπορεί να επηρεάσει ιδιαίτερα και να αποτελέσει παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση εκφύλισης.
Συμπτώματα & Διάγνωση
Με ποια συμπτώματα συνδέεται η ωχρά κηλίδα και ποιοι είναι οι τύποι της;
Τα συμπτώματα με τα οποία εμφανίζεται η ωχρά κηλίδα διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο, αλλά συνήθως το πρώτο σύμπτωμα είναι η δυσκολία να διακρίνουν λεπτομέρειες. Μπορεί να παρατηρηθεί δυσκολία στο διάβασμα ακόμα και με τα γυαλιά κοντινής όρασης ή να υπάρχει μια θόλωση σε κάποιο σημείο της κεντρικής όρασης. Συχνά, οι ευθείες γραμμές φαίνονται παραμορφωμένες ή κυματοειδείς.
Η ηλικιακή εκφύλισης της ώχρας κηλίδας εμφανίζεται σε δύο μορφές, την ξηρού και την υγρού τύπου.
- Η ξηρού τύπου είναι και ο πιο συχνός τύπος. Αν και εξελίσσεται αργά, έχει ως αποτέλεσμα τη σταδιακή απώλεια της κεντρικής όρασης. Για να φτάσει στο τελικό της στάδιο περνούν συνήθως αρκετά χρόνια, ενώ η περιφερική όραση δεν επηρεάζεται από αυτή την νόσο και έτσι δεν υπάρχει ποτέ απώλεια όλου του οπτικού πεδίου.
- Την υγρά μορφή θα εμφανίσει ένα μικρό ποσοστό των ανθρώπων με ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Σε αυτήν αναπτύσσονται νεοαγγεία από τους υποκείμενους ιστούς προς την ωχρά κηλίδα. Τα αγγεία αυτά δεν είναι σωστά σφραγισμένα, με αποτέλεσμα να διαρρέει υγρό από αυτά, το οποίο συσσωρεύεται στην ωχρά κηλίδα δημιουργώντας οίδημα. Συχνό αυτά τα αγγεία να αιμορραγούν. Η μακροχρόνια παρουσία οιδήματος και αιμορραγίας οδηγεί στην δημιουργία ουλής και απώλειας της κεντρικής όρασης. Η εξέλιξη της υγράς μορφής είναι πολύ γρήγορη και αυτός είναι και ο λόγος που είναι σημαντικό να γίνει σωστή και γρήγορη διάγνωση, ώστε να ξεκινήσει η θεραπεία.
Θεραπεία
Πώς αντιμετωπίζεται η ωχρά κηλίδα;
Σημαντικό πλεονέκτημα στην διάγνωση μάς έχει δώσει η ψηφιακή αγγειογραφία, που έχουμε στη διάθεσή μας τα τελευταία χρόνια. Πρόκειται για μια εξέταση που διαρκεί μόνο μερικά λεπτά, είναι εντελώς ανώδυνη και μας δίνει όλα τα στοιχεία που χρειαζόμαστε όχι μόνο για την διάγνωση αλλά και για τη χορήγηση της θεραπευτικής αγωγής. Αποφεύγουμε λοιπόν τα τρυπήματα, κερδίζουμε χρόνο αφού η ψηφιακή αγγειογραφία γίνεται πολύ ταχύτερα, αλλά κυρίως εξαφανίζεται ο κίνδυνος αναφυλακτικής αντίδρασης στο σκιαγραφικό, κάτι που ήταν πάντα επίφοβο με την συμβατική αγγειογραφία. Επιπλέον, με την ίδια εξέταση προκύπτει και η τομογραφία του αμφιβληστροειδούς: πρόκειται δηλαδή για μια οπτική τομογραφία συνοχής (OCT) με την οποία μπορούμε να δούμε στην ωχρά κηλίδα εκτός από την πρόσθια επιφάνεια , τι γίνεται στο μέσο ή και πίσω από αυτήν.
Σχετικά με την αντιμετώπιση της εκφύλισης ωχράς κηλίδας, με τα σημερινά δεδομένα η θεραπεία της υγράς μορφής γίνεται με ενδοϋαλοειδικές ενέσεις. Οι ενέσεις αυτές αφορούν σε κάποιους παράγοντες που ονομάζονται Anti-VEGF και είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικοί στο να σταθεροποιήσουν την κατάσταση αλλά και στο να βελτιώνουν την όραση. Τα Αnti-VEGF έχουν αντι-αγγειογεννετική δράση, δηλαδή σταματάνε την εξέλιξη των νεοαγγείων. Στόχος είναι η μείωση του οιδήματος και η βελτίωση της όρασης.
Συμπεράσματα
Τι γίνεται με τους ασθενείς οι οποίοι έχουν ήδη υποστεί εκτεταμένη βλάβη και με ποιο τρόπο μπορούμε να τους βοηθήσουμε;
Σε προχωρημένα στάδια της νόσου και για ασθενείς με χαμηλή όραση που δε βελτιώνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα, σημαντική βοήθεια μπορούν να προσφέρουν τα βοηθήματα χαμηλής όρασης. Τα συγκεκριμένα βοηθήματα ενισχύουν την υπάρχουσα όραση χρησιμοποιώντας διαφόρων τύπων μεγέθυνση, φωτισμό αλλά και άλλους τρόπους που κάνουν το κεντρικό τμήμα της όρασης που έχει επηρεαστεί να φαίνεται μικρότερο.
Συμπερασματικά, είμαστε τυχεροί γιατί στην περίοδο που διανύουμε υπάρχουν διαθέσιμες λύσεις για την αντιμετώπιση αυτής της ιδιαίτερα συχνής πάθησης. Η εξέλιξη της τεχνολογίας μάς βοηθάει στον ακριβέστερο προσδιορισμό του σταδίου της πάθησης άρα και στην καλύτερη θεραπευτική αντιμετώπισή της. Βασική προϋπόθεση για να διατηρήσει κανείς καλή όραση είναι να ζητήσει βοήθεια άμεσα μετά την έναρξη των συμπτωμάτων αλλά και να είναι συνεπής με τις επισκέψεις για εξέταση και θεραπεία στον οφθαλμίατρό του.