Παιδί & Τραυματισμοί: όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε!

Όλοι μας γνωρίζουμε την ύψιστη σημασία της άθλησης για ένα παιδί κατά την πορεία ανάπτυξής του, ωστόσο αυτό δεν αναιρεί την πιθανότητα να εμφανιστούν τραυματισμοί στην πορεία αυτή. Τί πρέπει να γνωρίζουμε για αυτό; Από όλους τους επιστημονικούς φορείς υποστηρίζεται η άποψη πως η μέτρια φυσική δραστηριότητα σε τακτική βάση έχει πλεονεκτήματα στα παιδιά και τους εφήβους. Αποδείχθηκε ότι καταπολεμά την υπέρταση, την παχυσαρκία και τα επίπεδα λιπιδίων στον ορό του αίματος. Στην ενηλικίωση, η συστηματική φυσική δραστηριότητα συνδυάζεται με χαμηλή συχνότητα καρδιαγγειακής νόσου, σακχαρώδη διαβήτη, οστεοπόρωσης και καρκίνου παχέος εντέρου και μαστού.

Παιδί & Τραυματισμοί: Γενικές γνώσεις

• Οι περισσότερες μυοσκελετικές κακώσεις σε παιδιά που αθλούνται αφορούν διαστρέμματα, διατάσεις συνδέσμων και μυϊκές θλάσεις. Το ιστορικό δεν είναι πάντα σαφές, αλλά βοηθά στην εκτίμηση κακώσεων σε γόνατο και ώμο. Οι βαριές κακώσεις, που υποδηλώνουν συνήθως ανατομικές διαταραχές, δίνουν χαρακτηριστικά συμπτώματα και σημεία, όπως οίδημα, παραμόρφωση, αδυναμία συνέχισης της άθλησης, χωλότητα, επώδυνη αναπήδηση, μηχανική εμπλοκή της άρθρωσης, ή αίσθημα αστάθειας.
• Μια άλλη κατηγορία αθλητικών κακώσεων οφείλονται στους επαναλαμβανόμενους μικροτραυματισμούς που υπερβαίνουν τις επανορθωτικές ικανότητες του οργανισμού. Οι κακώσεις από υπέρχρηση εμφανίζονται σε μυς, τένοντες, οστά, ορογόνους θυλάκους, χόνδρους και νεύρα. Λαμβάνουν χώρα σε όλα τα αθλήματα, αλλά είναι συχνότερες σε εκείνα που απαιτούν επαναλαμβανόμενη κίνηση (τρέξιμο, κολύμβηση, αντισφαίριση, ενόργανη γυμναστική).
• Οι αιτιολογικοί παράγοντες που οδηγούν σε κακώσεις από υπέρχρηση, διακρίνονται σε εξωγενείς και ενδογενείς.
• Στους εξωγενείς παράγοντες συγκαταλέγονται τα προπονητικά σφάλματα, ο ελλιπής εξοπλισμός και η ακατάλληλη επιφάνεια προπόνησης.
• Στους ενδογενείς παράγοντες αναφέρονται οι ανατομικές ιδιαιτερότητες του νεαρού αθλητή (π.χ. πλατυποδία, κοιλοποδία, ανισοσκελία), ή διάφορες παθολογικές καταστάσεις (ελλιπής φυσική κατάσταση, διατροφικά ελλείμματα, αμηνόρροια, παχυσαρκία).
• Οι στόχοι της θεραπείας είναι η ανακούφιση του πόνου, ο έλεγχος του μυϊκού σπασμού, η αποκατάσταση της ευλυγισίας, της δύναμης και της αντοχής, καθώς και η εξασφάλιση της ιδιοδεκτικής αισθητικότητας.

Παιδί & Τραυματισμοί: Συνήθεις τραυματισμοί στα άνω άκρα

• Η τενοντοπάθεια των στροφέων μυών του ώμου είναι συχνή κάκωση σε νεαρούς αθλητές της κολύμβησης. Η θεραπεία περιλαμβάνει πάγο, τροποποίηση της τεχνικής που ο αθλητής ακολουθεί, ανάπαυση, διατατικές ασκήσεις, ενδυνάμωση των στροφέων μυών του ώμου, φυσικοθεραπεία και αναλγητικά.
• Το πρόσθιο εξάρθρημα του ώμου, σπανιότερο στα παιδιά από ό,τι συμβαίνει στους ενηλίκους, είναι ωστόσο σύνηθες σε νεαρούς ποδοσφαιριστές όταν πέφτουν στο τεντωμένο χέρι με τον αγκώνα σε έκταση, ή όταν συγκρούονται με αντίπαλο παίκτη ενόσω ο ώμος βρίσκεται σε απαγωγή και έξω στροφή. Συνιστάται η άμεση ανάταξη του εξαρθρήματος, αρκεί να μην ακούγεται κριγμός.
• Συχνή κάκωση του παιδικού αγκώνα είναι το οπίσθιο εξάρθρημα. Η ανάταξη πραγματοποιείται με ελαφρά έλξη του αντιβραχίου και ταυτόχρονη πίεση προς τα άνω του περιφερικού άκρου του βραχιονίου. Αν η ανάταξη δεν επιτευχθεί, το άνω άκρο αναρτάται και ο ασθενής διακομίζεται εσπευσμένα στο εφημερεύον νοσοκομείο, δεδομένου ότι συχνά συνυπάρχει βλάβη νεύρου.
• Κακώσεις υπέρχρησης του αγκώνα παρατηρούνται συνήθως σε αθλήματα ρίψεων ή σε εκείνα που απαιτούν επαναλαμβανόμενες κάμψεις ή εκτάσεις του καρπού ή το ανασήκωμα του σώματος στα χέρια (ενόργανη γυμναστική). Είναι εξάλλου συχνός ο πόνος στην έσω πλευρά του αγκώνα, λόγω υπερφόρτισης της παρατροχίλιας απόφυσης. Αντίθετα, η επικονδυλίτιδα, που εκδηλώνεται με πόνο στην έξω πλευρά του αγκώνα, είναι σπάνια στα παιδιά.

Παιδί & Τραυματισμοί: Συνήθεις τραυματισμοί στα κάτω άκρα

• Η παροδική υμενίτιδα είναι η συχνότερη αιτία χωλότητας και πόνου στο ισχίο των παιδιών που αθλούνται (εικόνα 1). Πρόκειται για αυτοπεριοριζόμενη κατάσταση, που αποκαθίσταται συνήθως μέσα σε 48-72 ώρες. Απαιτεί για τη διάγνωσή της τον αποκλεισμό άλλων σοβαρότερων παθήσεων, όπως είναι η οστεοχονδρίτιδα της μηριαίας κεφαλής (νόσος του Perthes).
• Αποσπαστικά κατάγματα στη λεκάνη εμφανίζονται σε εφήβους που συμμετέχουν σε αθλήματα με ξαφνικές και εκρηκτικές κινήσεις, επειδή οι ασκούμενες δυνάμεις από τη συστολή των μυών είναι μεγαλύτερες από εκείνες που μπορούν να ανεχθούν τα οστά. Αντιμετωπίζονται συντηρητικά με ανάπαυση.
• Η ολίσθηση της άνω μηριαίας επίφυσης εκδηλώνεται σε ηλικίες 11-15 ετών, κατά την απότομη οστική ανάπτυξη. Απαιτεί χειρουργική επέμβαση (ήλωση) για τη συγκράτηση της ολίσθησης και την αποφυγή υποτροπής.
• Το γόνατο είναι η περιοχή του μυοσκελετικού συστήματος με τα περισσότερα προβλήματα στην εφηβική ηλικία (εικόνα 2). Οξείες κακώσεις του γόνατος είναι το κάταγμα της επιγονατίδας, ή το τραυματικό εξάρθρημα αυτής, η ρήξη του προσθίου χιαστού συνδέσμου και η ρήξη του μηνίσκου. Μετά τον τραυματισμό, αν ο αθλητής αδυνατεί να φορτίσει το σκέλος στα πρώτα λεπτά, είναι πιθανόν να έχει υποστεί κάταγμα ή σοβαρή συνδεσμική κάκωση στο εσωτερικό της άρθρωσης. Αν μπορεί να φορτίσει το σκέλος, και να επιστρέψει στον αγώνα, είναι απίθανο να έχει υποστεί σοβαρή κάκωση. Αν παρουσιασθεί οίδημα του γόνατος λίγες ώρες μετά τον τραυματισμό, μπορεί να οφείλεται σε αίμαρθρο εξαιτίας βαριάς κάκωσης.
• Η οστεοχονδρίτιδα του κνημιαίου κυρτώματος (νόσος Osgood-Schlatter) ή της πτέρνας (νόσος Sever) είναι συχνές σε παιδιά που αθλούνται συστηματικά και πρέπει να διακρίνονται από βαρύτερες καταστάσεις με ένα καλό ιστορικό, τη σωστή κλινική εξέταση και, αν χρειαστεί, τον κατάλληλο ακτινολογικό έλεγχο.

Συμβουλές

• Οι συμβουλές προς τα παιδιά που αθλούνται είναι να τροποποιούν το προπονητικό τους πρόγραμμα σε κάθε περίπτωση που λόγοι υγείας το επιβάλλουν, να καταφεύγουν στον ειδικό, χωρίς να εθελοτυφλούν ή να προβαίνουν σε αυτοσχεδιασμούς, και κυρίως να επιδεικνύουν εγρήγορση και αυτοπειθαρχία.
• Η άθληση δεν πρέπει να υπακούει σε άκαμπτους αυτοκαταστροφικούς κανόνες, αλλά να αποτελεί πηγή χαράς για το παιδί και το πιο δραστικό μέσο για την επιδίωξη της σωματικής και πνευματικής του ευεξίας.
• Τα παιδιά πρέπει να πλαισιώνονται από περιβάλλον φιλικό, που το χαρακτηρίζουν η ωριμότητα και ο ρεαλισμός των επιδιώξεων. Τότε μόνο οι ευκαιρίες για διάκριση αυξάνουν. Τότε μόνο τα παιδιά ωριμάζουν αβίαστα.