Πώς επηρεάζει ο προστάτης την υγεία του ανδρικού οργανισμού; Παρά το μικρό του μέγεθος, αυτός ο αδένας παίζει σημαντικό ρόλο στη λειτουργία της ούρησης και της γονιμότητας. Αυτό το άρθρο εξετάζει συνοπτικά τον ρόλο του, τις κύριες παθήσεις που τον επηρεάζουν όπως την καλοήθης υπερπλασία προστάτη, καθώς και τους τρόπους αντιμετώπισής του.

Τι είναι ο προστάτης

Είναι ένας μικρός αδένας στην έξοδο της ουροδόχου κύστεως, που λειτουργεί στην εκσπερμάτιση, παράγοντας το προστατικό υγρό πλούσιο σε ένζυμα και ουσίες απαραίτητες για τη φυσιολογική γονιμότητα. Λόγω της θέσης του «ανοίγει» κατά την ούρηση για να διέλθουν τα ούρα δια της προστατικής ουρήθρας. Μεγαλώνει με την πάροδο του χρόνου (Καλοήθης Υπερπλασία Προστάτη), ενδέχεται να εμφανίσει φλεγμονές (οξεία και χρόνια προστατίτιδα) και σε σπανιότερες περιπτώσεις καρκίνο.

Καλοήθης Υπερπλασία Προστάτη

O «φυσιολογικός» προστάτης είναι σαν ένα κάστανο, με μέγεθος γύρω στα 25-30 ml. Μεγαλώνει με την ηλικία και η «Καλοήθης Υπερπλασία Προστάτη», όπως αποκαλείται στη γλώσσα της Ιατρικής, αποτελεί αναμφισβήτητα μια από τις πιο συχνές και πολυσυζητημένες ουρολογικές παθήσεις, καθώς ένας στους δύο άνδρες άνω των 50 ετών και εννέα στους δέκα άνω των 70 ετών υποφέρουν από την κατάσταση αυτή. Πρόκειται για μια καλοήθη και εν μέρει φυσιολογική διαδικασία. Υπό την επίδραση των ανδρικών ορμονών μεγαλώνει με διαφορετικό ρυθμό για τον κάθε άνδρα με το πέρασμα τον χρόνων.

Διάγνωση

Το εάν έχει μεγαλώσει μπορεί να υπολογιστεί:

• με κλινική εξέταση
• τη δακτυλική εξέταση δηλαδή που τον ψηλαφούμε από το ορθό αλλά υπολογίζεται με μεγαλύτερη ακρίβεια
• με απεικονιστικές μεθόδους όπως το υπερηχογράφημα προστάτη ή η αξονική και μαγνητική τομογραφία.

Υπερηχογράφημα κύστεως

Το υπερηχογράφημα κύστεως είναι πια πολύ σημαντική εξέταση καθώς πραγματοποιείται εύκολα και μπορεί να επαναλαμβάνεται συχνά χωρίς να επιβαρύνεται με ακτινοβολία ο ασθενής. Εκτός από το μέγεθος του προστάτη μας δίνει πολύτιμες πληροφορίες για το τοίχωμα της ουροδόχου κύστεως και το εάν μετά την ούρηση αδειάζει πλήρως, όπως είναι το φυσιολογικό, ή μένει κάποιο υπόλειμμα ούρων και πόσο είναι αυτό.

Ο ρόλος του προστάτη στη φυσιολογία της ούρησης

Το μέγεθος του αποτελεί έναν μόνο παράγοντα της διαδικασίας της φυσιολογικής ούρησης. Για να ουρήσουμε φυσιολογικά πρέπει το μυϊκό τοίχωμα της κύστεως σαν αντλία να σπρώξει με δύναμη τα ούρα. Εν συνεχεία ο προστάτης ανοίγει ενεργητικά ελευθερώνοντας τον δρόμο, ώστε να προωθηθούν τα ούρα μέσω της φυσιολογικής ουρήθρας.

Επομένως πέρα από το μέγεθος του, τη φυσιολογική διαδικασία της ούρησης επηρεάζουν:

• Νευρολογικές παθήσεις για παράδειγμα
• Στενώματα ουρήθρας
• Ξένα σώματα
• Όγκοι

Μορφολογία

Εκτός του μεγέθους και του όγκου του προστάτη, ιδιαίτερο ρόλο παίζει η μορφολογία του. Συγκεκριμένα μπορεί να αναπτυχθεί με δύο τρόπους:

• Γύρω από την ουρήθρα και όσο μεγαλώνει να τη συμπιέζει
• Προς την ουροδόχο κύστη, αυτό που αποκαλούμε μέσο λοβό, μπλοκάροντας την έξοδο της κύστεως προκαλώντας βαλβιδικό μηχανισμό.

Έτσι, μπορεί να έχουμε έναν μεγάλο σε μέγεθος προστάτη που να αναπτύσσεται γύρω από την ουρήθρα χωρίς να τη συμπιέζει και ο ασθενής να ουρεί καλά, ενώ κάποιος άλλος με σημαντικά μικρότερο προστάτη, ακόμα και στα ανώτερα φυσιολογικά όρια, λόγω της ενδοκυστικής ανάπτυξης του μέσου λοβού να έχει έντονα ενοχλήματα ούρησης και αυξημένο κυστικό υπόλειμμα. Ακόμα και με μικρό προστάτη μπορεί να υπάρχει απόφραξη όταν ο αυχένας της κύστης, το σημείο δηλαδή που ενώνεται η ουροδόχος κύστη με τον προστάτη είναι στενός, κατάσταση που αποκαλούμε υψηλό κυστικό αυχένα.

Δυνητικές επιπλοκές

Τα αυξανόμενα υπολείμματα ούρων μπορούν να οδηγήσουν σε πληθώρα προβλημάτων, όπως:

• Λοιμώξεις
• Αιματουρία
• Εκκολπώματα κύστεως
• Λιθίαση
• Επίσχεση ούρων
• Νεφρική ανεπάρκεια

Αντιμετώπιση

Αντιμετωπίζουμε με φάρμακα ή χειρουργικές παρεμβάσεις τον αποφρακτικό προστάτη, που ανεξαρτήτως μεγέθους ταλαιπωρεί την ουροδόχο κύστη, οδηγώντας τη σε σταδιακή απώλεια της λειτουργικότητας της. Το υπόλειμμα ούρων που υπολογίζεται με ακρίβεια με το υπερηχογράφημα, αποτελεί έναν αντικειμενικό δείκτη του κατά πόσον η κύστη λειτουργεί φυσιολογικά ή λόγω απόφραξης έχει ατονήσει, κρατώντας ολοένα και αυξανόμενα υπολείμματα ούρων.

Φαρμακευτική και χειρουργική αντιμετώπιση

Το μέγεθος, η μορφολογία του και η ελαστικότητά του παίζουν καθοριστικό ρόλο ώστε να διέλθουν τα ούρα. Τα παραπάνω είναι καθοριστικής σημασίας στην εμφάνιση των συμπτωμάτων, την ανταπόκριση στη φαρμακευτική αγωγή και την επιλογή της κατάλληλης χειρουργικής επέμβασης.

Στον μεγάλο σε όγκο συμπιεστικό προστάτη, οι a-blockers, τα συχνότερα χρησιμοποιούμενα φάρμακα για την υπερπλασία προστάτη, που τον χαλαρώνουν και ανοίγουν την προστατική ουρήθρα έχουν πολύ καλά αποτελέσματα, ενώ στον προστάτη με μέσο λοβό είναι λιγότερο αποτελεσματικά.

Η άλλη κατηγορία φαρμάκων, οι αναστολείς της 5α ρεδουκτάσης που αναστέλλοντας τη δράση της τεστοστερόνης στον προστάτη και οδηγούν σε μείωση 5-10% του όγκου του σε διάστημα 6 μηνών, δεν είναι αποτελεσματικά σε προστάτες <40 ml.

Από την άλλη μεριά οι μικροί αποφρακτικοί προστάτες με μέσο λοβό ή κλειστό αυχένα όταν έρθει η ώρα της χειρουργικής αντιμετώπισης είναι πιο εύκολοι, καθώς η αφαίρεση του μέσου λοβού ή η απλή διάνοιξη του κλειστού αυχένα με μια τομή απελευθερώνει την ούρηση σε αντίθεση με τους πολύ μεγάλους που χρειάζεται να αφαιρεθεί πολύς προστατικός ιστός και απαιτούνται πιο παρεμβατικές επεμβάσεις, μεγαλύτερος χειρουργικός χρόνος και περίοδος αποκατάστασης.

Στους ασθενείς με συμπτώματα κατώτερου ουροποιητικού πρέπει η διαγνωστική προσέγγιση να καθορίσει την αιτία που τα προκαλεί. Εάν είναι ο προστάτης να γίνει λεπτομερής μελέτη του και ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του, μέγεθος, μορφολογία, ανατομικές σχέσεις να οδηγηθούμε στην εξατομικευμένη επιτυχημένη θεραπευτική παρέμβαση.