Τι είναι η Σιδηροπενική αναιμία στα παιδιά; 

Η Σιδηροπενική αναιμία και η εμφάνισή της στα παιδιά είναι ένας όρος που μπορεί να προκαλέσει πολλές απορίες! Παρακάτω περιγράφονται όλα όσα πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς. Ο σίδηρος είναι μέταλλο απαραίτητο για τoν άνθρωπο. Αποτελεί το βασικό συστατικό της αιμοσφαιρίνης των ερυθρών αιμοσφαιρίων του αίματος. Η  ανεπάρκειά του  καλείται σιδηροπενία και έχει σημαντικές επιπτώσεις στον οργανισμό των παιδιών, με πιο σοβαρή την σιδηροπενική αναιμία, δηλαδή την μειωμένη παραγωγή αιμοσφαιρίνης λόγω της έλλειψής του.

Η έλλειψη σιδήρου αποτελεί το  πιο συχνό διατροφικό έλλειμα στον πλανήτη και η σιδηροπενική αναιμία είναι ο πιο συχνός τύπος αναιμίας στα παιδιά.  Έτσι, στις αναπτυσσόμενες χώρες τα μισά παιδιά έχουν σιδηροπενική αναιμία. Στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, όπως και στην χώρα μας,  υπολογίζεται ότι 9-15% των νηπίων είναι σιδηροπενικά  και 3-10% έχουν σιδηροπενική αναιμία. Στην εφηβεία, 1-3% των αγοριών είναι σιδηροπενικά ενώ 9-15% των κοριτσιών είναι  σιδηροπενικά και 2-8 % έχουν σιδηροπενική αναιμία.

Πώς γίνεται η πρόσληψη σιδήρου από τον οργανισμό;

Ο σίδηρος  λαμβάνεται στον οργανισμό μας με την τροφή και απορροφάται στο έντερο. Τροφές πλούσιες σε σίδηρο είναι οι τροφές που περιέχουν ζωϊκή πρωτεΐνη (κρέας, ψάρι, κοτόπουλο),  από τις οποίες ο σίδηρος απορροφάται σε μεγάλο ποσοστό. Αντιθέτως   ο σίδηρος που περιέχεται σε φυτικές τροφές, όπως όσπρια  (φακές, φασόλια), ξηρούς καρπούς, πράσινα φυλλώδη λαχανικά (σπανάκι, πράσα), απορροφάται σε πολύ μικρότερο ποσοστό. Η  βιταμίνη C διευκολύνει  την απορρόφηση του σιδήρου, ενώ, το γάλα, το τσάϊ, ο καφές, η κόκα κόλα, η σοκολάτα, τα προϊόντα ολικής αλέσεως την εμποδίζουν.

Οι ανάγκες σε σίδηρο τους πρώτους 4 μήνες της ζωής καλύπτονται από το σίδηρο που μεταφέρεται από την μητέρα στο έμβρυο στο 3^ο τρίμηνο της κύησης. Η διατροφή του βρέφους  έχει μικρή περιεκτικότητα σε σίδηρο. Το μητρικό γάλα, η ιδανική διατροφή του μωρού, έχει χαμηλή περιεκτικότητα σε σιδήρου,  ο οποίος όμως απορροφάται σε μεγάλο ποσοστό και έτσι οι ανάγκες καλύπτονται ως τον 6^ο μήνα της ζωής. Το γάλα αγελάδος όχι μόνον είναι πτωχό σε σίδηρο αλλά επιπλέον ο σίδηρος αυτός έχει πολύ μικρή απορροφητικότητα, γι’ αυτό  τα ειδικά βρεφικά γάλατα είναι  ενισχυμένα σε σίδηρο. Έτσι, το βρέφος,  που έχει αυξημένες ανάγκες σε σίδηρο λόγω της ταχείας αύξησής του, είναι   επιρρεπές  να  εμφανίσει σιδηροπενία και σιδηροπενική αναιμία συχνότερα από τον 9ο ως τον 18ο μήνα της ζωής.

Στην  εφηβεία  λόγω της ταχείας  σωματικής αύξησης καθώς και της εμφάνισης της εμμήνου ρύσεως στα κορίτσια, οι ανάγκες σε σίδηρο είναι αυξημένες και  υπάρχει πιθανότητα σιδηροπενίας και σιδηροπενικής αναιμίας, που επαυξάνεται όταν οι έφηβοι και ιδιαιτέρως τα κορίτσια ακολουθούν χορτοφαγικές και γενικά ανορθόδοξες δίαιτες.

Σιδηροπενική αναιμία και αίτια

Τα συχνότερα αίτια σιδηροπενίας και σιδηροπενικής αναιμίας στα παιδιά είναι: αφ’ενός οι αυξημένες ανάγκες σε σίδηρο των βρεφών και εφήβων καθώς και των παιδιών που αθλούνται  και αφετέρου η ανεπαρκής πρόσληψη σιδήρου από την τροφή. Η χρόνια απώλεια  αίματος από  διάφορες αιτίες δεν είναι συχνή στα παιδιά (εκτός από την αλλεργία στο γάλα της αγελάδος  στα βρέφη ή την έντονη αιμορραγία κατά την έμμηνο ρύση στις έφηβες) και η διαταραχή στην εντερική απορρόφηση του σιδήρου σε διάφορες παθολογικές καταστάσεις είναι ακόμα σπανιότερη. Η αιτιολογία της σιδηροπενικής αναιμίας  πρέπει όμως πάντα να αναζητάται  με έλεγχο που καθορίζει ο παιδίατρος ή και ο ειδικός αιματολόγος.

Η σιδηροπενική αναιμία στα παιδιά είναι συνήθως ήπια και η συμπτωματολογία της πτωχή. Εάν καταστεί σοβαρότερη ενδέχεται να συνοδεύεται από κόπωση, ωχρότητα, ανορεξία, καθυστέρηση στην αύξηση, δύσπνοια, ταχυκαρδία, ευπάθεια σε λοιμώξεις, pica (το παιδί καταναλώνει διάφορες μη διατροφικές ουσίες). Σημειώνεται ότι παιδιά με σιδηροπενική αναιμία ή ακόμα και με απλή σιδηροπενία μπορεί να παρουσιάζουν νευροδιανοητικές διαταραχές, όπως νευρικότητα, επιβράδυνση της ψυχοκινητικής εξέλιξης, διαταραχές συμπεριφοράς, μαθησιακές δυσκολίες, αδυναμία συγκέντρωσης, μείωση της νοητικής λειτουργίας, οι οποίες ενδέχεται να μην είναι πλήρως αναστρέψιμες.

Σιδηροπενική αναιμία: Διάγνωση και Θεραπεία

Η διάγνωση της σιδηροπενίας στηρίζεται στην μέτρηση στο αίμα της φερριτίνης, που βρίσκεται μειωμένη. Εφόσον υπάρχει και σιδηροπενική αναιμία παρατηρείται και μείωση της αιμοσφαιρίνης.

Η θεραπεία περιλαμβάνει την χορήγηση κατά κανόνα από το στόμα αλάτων σιδήρου για τουλάχιστον 3 μήνες και συνταγογραφείται από τον παιδίατρο. Η αποκατάσταση της σιδηροπενικής αναιμίας πρέπει πάντα  να ελέγχεται με νέο αιματολογικό έλεγχο. Σημαντικό ρόλο βεβαίως έχει η σωστή διατροφή και η θεραπεία της αιτίας της σιδηροπενικής αναιμίας, όπως θα υποδείξει ο παιδίατρος ή και ο ειδικός.

Επιπλέον εφαρμόζονται  προγράμματα πρόληψης της  σιδηροπενίας. Η πρωτογενής πρόληψη περιλαμβάνει διαιτητικές και φαρμακευτικές οδηγίες. Έτσι, σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής: 1. τα βρέφη που θηλάζουν αποκλειστικά πρέπει να λαμβάνουν σίδηρο σε προληπτική δόση από τον 4^ο μήνα της ζωής και για όσο θηλάζουν 2. Πρόωρα ή λιποβαρή νεογνά σε τεχνητή διατροφή ή αποκλειστικό θηλασμό πρέπει να λαμβάνουν σίδηρο από τον 1ο μήνα της ζωής και ως τον 12^ο μήνα σε προληπτική δόση, υψηλότερη τα θηλάζοντα, 3.  Τα βρέφη ως τον 12^ο μήνα της ζωής δεν πρέπει να διατρέφονται με φρέσκο γάλα, 4. Τα νήπια 1-3 ετών αλλά και τα μεγαλύτερα παιδιά πρέπει να λαμβάνουν επαρκείς ποσότητες ζωϊκής πρωτεΐνης. Η διατροφή των εφήβων πρέπει να είναι η κατάλληλη.

Η δευτερογενής πρόληψη περιλαμβάνει την συστηματική ανίχνευση της σιδηροπενικής αναιμίας με στόχο την θεραπεία της, με μέτρηση της αιμοσφαιρίνης και της φερριτίνης αίματος. Προτείνεται στα νεογνά υψηλού κινδύνου (μητέρα με σιδηροπενία, με διαβήτη, καπνίστρια), στα βρέφη στον 12^ο μήνα της ζωής (9^ο μήνα στα πρόωρα νεογνά), στις έφηβες ανά έτος μετά την αρχή της εμμήνου ρύσεως, στους εφήβους στην αρχή της εφηβείας καθώς και ανά έτος στα παιδιά με συστηματική αθλητική δραστηριότητα.