Αποτελεί το συνηθέστερο από τα νοσήματα της παιδικής ηλικίας. Τις περισσότερες φορές όμως, η συχνότητα και σοβαρότητά της υποεκτιμάται. Και ενώ αποτελεί ένα ήπιο νόσημα, επηρεάζει σημαντικά την καθημερινότητα του παιδιού, την ποιότητα του ύπνου, την σχολική του επίδοση καθώς και τη συναισθηματική του υγεία με αντίκτυπο και στην οικογένεια. Το οικονομικό κόστος είναι επίσης σημαντικό σε παγκόσμιο επίπεδο (φαρμακευτική αγωγή, απώλεια ωρών εργασίας, κ.τ.λ.). Τα  παραπάνω καθιστούν τη ρινίτιδα ένα σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας.

Ως ρινίτιδα ορίζεται η φλεγμονή του ρινικού επιθηλίου και χαρακτηρίζεται από την παρουσία τουλάχιστον δύο από τα ακόλουθα συμπτώματα: ρινόρροια (καταρροή), συμφόρηση (μπούκωμα), πταρμοί (φτερνίσματα), κνησμός (φαγούρα).

Η σωστή διάγνωση είναι σημαντικότατη. Οι συνηθέστερες αιτίες είναι η λοιμώδης και η αλλεργική ρινίτιδα. Σε πολύ μικρότερο ποσοστό η ρινίτιδα είναι μη αλλεργική, μη λοιμώδης και θα πρέπει να αναζητούνται οι αιτίες. Για παράδειγμα, όταν τα συμπτώματα είναι ετερόπλευρα θα πρέπει να αναζητούνται ανατομικά αίτια ή ξένο σώμα. Στο παρακάτω σχήμα φαίνονται συνοπτικά οι αιτίες σε σχέση με την ηλικία. Η σωστή διάγνωση είναι πρωταρχικής σημασίας για τη σωστή αντιμετώπιση.

Στην προσχολική ηλικία συνηθέστερη μορφή είναι η λοιμώδης ρινίτιδα. Αιτία συνήθως είναι οι ιογενείς λοιμώξεις. Παρόλα αυτά, αλλεργική και λοιμώδης ρινίτιδα στα ατοπικά παιδιά μπορεί να συνυπάρχουν. Τα ατοπικά παιδιά παρουσιάζουν μία εντονότερη κλινική εικόνα της λοίμωξης και μια πιο παρατεταμένη ανάρρωση γι’ αυτό μοιάζουν να είναι ΄΄μόνιμα άρρωστα΄΄. Η λοιμώδης ρινίτιδα συνήθως είναι οξεία, μπορεί όμως, να είναι και χρόνια οφειλόμενη σε βακτήρια. Ένα παιδί προσχολικής ηλικίας συνήθως εμφανίζει 7-8 λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού τον χρόνο. Η συμπτωματολογία που θα μας οδηγήσει σε αυτήν την σκέψη είναι η παρουσία επίμονης βλεννοπυώδους έκκρισης (πράσινες – κίτρινες παχύρευστες εκκρίσεις)  και η μη ανταπόκριση στη φαρμακευτική αγωγή της ρινίτιδας.

Κλασικά συμπτώματα αλλεργικής ρινίτιδας είναι:

• η διαλείπουσα ή επίμονη ρινική συμφόρηση (μπούκωμα),
• η καταρροή – πρόσθια ή οπίσθια με τον χαρακτηριστικό βήχα σαν καθάρισμα λαιμού,
• οι πταρμοί (φτερνίσματα),
• και ο ρινικός κνησμός (φαγούρα)

Όλα αυτά εμφανίζονται χαρακτηριστικά μετά την έκθεση σε ένα αλλεργιογόνο.  Κλασικό σημείο αλλεργικής ρινίτιδας αποτελούν επίσης οι μαύροι κύκλοι στα κάτω βλέφαρα και η έντασή τους συσχετίζεται με τη χρονιότητα και τη σοβαρότητα της νόσου. Μπορεί να συνοδεύεται και από επιπεφυκίτιδα. Τα συμπτώματα ωστόσο εκδηλώνονται  λιγότερο χαρακτηριστικά στην προσχολική ηλικία. Η αλλεργική ρινίτιδα μπορεί να είναι ολοετής ή εποχική. Στην περίπτωση της ολοετούς ρινίτιδας το παιδί μοιάζει «συνέχεια κρυολογημένο».

Συνοδά νοσήματα

Πολλές φορές στα παιδιά με ρινίτιδα συνυπάρχουν και άλλα νοσήματα όπως η επιπεφυκίτιδα, το άσθμα, η ελαττωμένη ακοή, η παραρρινοκολπίτιδα, οι  διαταραχές ύπνου (ροχαλητό, άπνοιες, κόπωση και δυσκολία πρωινού ξυπνήματος), η υπερτροφία αδενοειδών, η χρόνια καταρροϊκή ωτίτιδα, τα οποία θα πρέπει να αναζητούνται. Η αλλεργική επιπεφυκίτιδα είναι το συχνότερο συνοδό νόσημα που σχετίζεται με την αλλεργική ρινίτιδα. Εμφανίζεται με ερυθρότητα (κόκκινο μάτι), κνησμό (φαγούρα) των οφθαλμών και δακρύρροια. Επίσης, το ένα τρίτο έως και τα μισά των παιδιών με ρινίτιδα  έχουν και άσθμα το οποίο θα πρέπει με ανάλογες ερωτήσεις να αναζητείται. Η υπερτροφία αδενοειδών προσβάλλει το 1/3 του παιδιατρικού πληθυσμού. Αποτελεί τη συχνότερη αιτία χειρουργικής επέμβασης σε παιδιά προσχολικής ηλικίας. Είναι απαραίτητη η εκτίμηση παιδιών με ρινίτιδα από ΩΡΛ για την ύπαρξη υπερτροφίας αδενοειδών εκβλαστήσεων. Αρκετά συχνά η ρινίτιδα συσχετίζεται με τη χρόνια καταρροϊκή ωτίτιδα (υγρό στο αυτί) προκαλώντας ελαττωμένη ακοή. Γι’ αυτό πρέπει πάντα να γίνονται ερωτήσεις σχετικά με : καθυστέρηση ομιλίας ή προβλήματα στον λόγο, αύξηση της έντασης της τηλεόρασης, αυξημένη ένταση της φωνής.

Διάγνωση – αντιμετώπιση

Η διάγνωση βασίζεται πρωτίστως στο αναλυτικό ιστορικό. Ερωτήσεις που σχετίζονται με τη διάρκεια των συμπτωμάτων, τη συχνότητα, την εποχικότητα, τον χαρακτήρα τους καθώς και τους πιθανούς παράγοντες έξαρσης αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο για τη σωστή διάγνωση.

Κατόπιν, γίνονται οι απαραίτητες εργαστηριακές εξετάσεις (δερματικές δοκιμασίες, αιματολογικός έλεγχος  ρινοσκόπηση κ.α.). Τις περισσότερες φορές για τη σωστή διάγνωση χρειάζεται συνεργασία γιατρών διαφόρων ειδικοτήτων (παιδιάτρων, αλλεργιολόγων, ΩΡΛ).

Η θεραπεία φυσικά καθορίζεται από τη σωστή διάγνωση. Ρινοπλύσεις, φαρμακευτική θεραπεία αλλεργικής ρινίτιδας, θεραπεία απευαισθητοποίησης, ακόμη και χειρουργική θεραπεία (σε αδενοειδείς εκβλαστήσεις),  είναι  λύσεις για εξατομικευμένη αντιμετώπιση του παιδιού με ρινίτιδα.

Γλωσσάριο:

Ατοπία: Κληρονομική προδιάθεση για ανάπτυξη διαφόρων μορφών αλλεργίας.