Ο πονόλαιμος στα παιδιά είναι συχνό σύμπτωμα που μπορεί να έχει πολλά αίτια και ανησυχεί τους γονείς. Στις επόμενες γραμμές θα βρείτε όσα πρέπει να ξέρετε σαν γονείς για τον πονόλαιμο στο παιδί σας!

Τι είναι

Τι είναι ο πονόλαιμος ή η φαρυγγαλγία στα παιδιά;

Ο πονόλαιμος στα παιδιά είναι από τα συχνότερα συμπτώματα των χειμερινών – και όχι μόνο- λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος και στην ιατρική ορολογία ονομάζεται φαρυγγαλγία. Με τον όρο φαρυγγαλγία εννοούμε την επώδυνη αίσθηση (πόνος) στην περιοχή του φάρυγγα. Η αίσθηση αυτή περιγράφεται με σαφήνεια από τα παιδιά ήδη από τη νηπιακή ηλικία, ωστόσο αυτό δεν είναι δυνατό σε βρέφη καθώς και σε παιδιά με νευροαναπτυξιακά προβλήματα, που αδυνατούν να εκφράσουν τα συμπτώματά τους, και, επομένως, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, καθώς μπορεί να προέχουν άλλα συμπτώματα, όπως έντονο κλάμα, ανησυχία και άρνηση σίτισης. Επίσης  τα παιδιά ενδέχεται να αναφέρουν πόνο στο λαιμό (φάρυγγα) ενώ η πάσχουσα εστία να μην είναι ακριβώς ο φάρυγγας, όπως σε περιπτώσεις οξείας μέσης ωτίτιδας, οδοντικού προβλήματος ή τραχηλικής λεμφαδενίτιδας.

Αίτια

Πονόλαιμος στα παιδιά: Τι σχέση έχει με τις διάφορες ασθένειες και ιούς;

Τα αίτια του πονόλαιμου στα παιδιά είναι πολλά και ποικίλουν ανάλογα με την ηλικία. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων αποτελεί σύμπτωμα ιογενών λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού, δηλαδή ιογενούς φαρυγγίτιδας. Τα συχνότερα αίτια είναι ρινοιοι, coronaioi, ιοί της γρίππης και παραγρίππης, RSV, αδενοιοί, εντεροιοί (πχ Coxsackie), ερπητοιοί (HSV, EBV). Τα τελευταία χρόνια, στα ιογενή αίτια φαρυγγαλγίας περιλαμβάνεται και ο ιός SARS Cov2.  Ακολουθούν τα βακτήρια με τον β αιμολυτικό στρεπτόκοκκο ομάδας Α να φτάνει σε ποσοστό έως και 30% επί των επεισοδίων φαρυγγίτιδας σε παιδιά σχολικής ηλικίας σε περιόδους επιδημικών εξάρσεων του βακτηρίου τους χειμερινούς μήνες. Στα υπόλοιπα βακτηριακά  αίτια φαρυγγίτιδας περιλαμβάνονται άλλοι τύποι στρεπτόκοκκου  (ομάδας C και G), Mycoplasma pneumonia, Arcanobacterium haemolyticum, αναερόβια βακτήρια κλπ.

Διάγνωση

Πώς κάνει διάγνωση ο παιδίατρος για τον πονόλαιμο;

Ο παιδίατρος ξεκινάει με τη λήψη ιστορικού και την κλινική εξέταση. Στοιχεία που συνηγορούν υπέρ ιογενούς λοίμωξης είναι η συνύπαρξη συμπτωμάτων, όπως ρινόρροιας, επιπεφυκίτιδας, βήχα, βράγχους φωνής, διαρροιών, μυαλγιών, ενώ σε βακτηριακές λοιμώξεις προέχει η έντονη φαρυγγαλγία, η επώδυνη τραχηλική λεμφαδενίτιδα και η απουσία συμπτωμάτων ίωσης. Ο υψηλός πυρετός απαντάται τόσο σε βακτηριακά όσο και σε ιογενή αίτια φαρυγγίτιδας, όπως η ερπητική κυνάγχη, που οφείλεται σε εντεροιούς κυρίως σε Coxsackie τύπου Α, και προκαλεί αιφνίδιας έναρξης υψηλό πυρετό με συνοδές επώδυνες φυσαλίδες και ελκωτικές βλάβες στο στοματοφάρυγγα. Επίσης, το λευκωπό επίχρισμα στις αμυγδαλές δεν είναι πάντα ενδεικτικό βακτηριακής φαρυγγίτιδας καθώς ιοί , όπως αδενοιοί και EBV (ιός λοιμώδους μονοπυρήνωσης)  προκαλούν πυώδη- εξιδρωματικά- στοιχεία στις αμυγδαλές.

Παρόλα αυτά στην κλινική πράξη η διάκριση ιογενούς από βακτηριακή φαρυγγίτιδα είναι δύσκολη, γι αυτό, όταν υπάρχει υπόνοια στρεπτοκοκκικής φαρυγγίτιδας, συνίσταται strep test (ταχεία ανίχνευση αντιγόνου στρεπτοκόκκου) ή καλλιέργεια σε δείγμα φαρυγγικού επιχρίσματος. Αυτό είναι σημαντικό να γίνει γιατί, με την  έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση της στρεπτοκοκκικής φαρυγγίτιδας, ελαττώνεται η διάρκεια νόσου, μειώνεται η μεταδοτικότητα και προλαμβάνονται πιθανές επιπλοκές στις οποίες περιλαμβάνονται τα φαρυγγικά αποστήματα, η σηψαιμία, ο ρευματικός πυρετός και η μεταστρεπτοκοκκική σπειραματονεφρίτιδα.

Τι άλλο μπορεί να κρύβει ο πονόλαιμος στα παιδιά;

Εκτός των ανωτέρων συνήθων διαγνώσεων, η φαρυγγαλγία, δηλαδή ο πονόλαιμος, στα παιδιά μπορεί να είναι σύμπτωμα των αποστημάτων στην περιοχή του φάρυγγα (όπισθοφαρυγγικό, πλάγιοφαρυγγικό ή περιαμυγδαλικό), καταστάσεων λιγότερο συχνών αλλά σοβαρών, που χρήζουν χειρουργικής παροχέτευσης και ενδοφλέβιας αντιβίωσης. Αξίζει, επίσης, να γίνει αναφορά σε δυο ακόμα λοιμώδεις  απειλητικές για τη ζωή παθήσεις με την φαρυγγαλγία να συγκαταλέγεται στις κύριες εκδηλώσεις τους. Πρόκειται για την διφθερίτιδα οφειλόμενη στο βακτήριο Corynebacterium diphtheria και την επιγλωττίτιδα οφειλόμενη στον Haemophilus influenza type b. Οι σοβαρές αυτές καταστάσεις , ευτυχώς, σπανίζουν  στη σύγχρονη παιδιατρική στην Ελλάδα λόγω των αντίστοιχων εμβολίων, καταδεικνύοντας σαφώς τη σημασία της πιστής τήρησης του εμβολιαστικού προγράμματος των παιδιών.

Τέλος ο πονόλαιμος μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα συστηματικών φλεγμονωδών καταστάσεων όπως συνδρόμου PFAPA, ν. Kawasaki, συνδρόμου Stevens-Johnson και άλλων καταστάσεων , όπως ενσφήνωσης ξένου σώματος στον φάρυγγα, λήψης ή εισπνοής ερεθιστικών χημικών ουσιών ή ακόμα και εκδήλωση άγχους.

Θεραπεία

Πότε ο πονόλαιμος στα παιδιά είναι ανησυχητικός και πρέπει να επισκεφθούμε τον παιδίατρό μας;

Συμπερασματικά, ο πονόλαιμος (φαρυγγαλγία), ένα από τα συχνότερα συμπτώματα στα παιδιά και αιτία επίσκεψης στο παιδιατρικό ιατρείο, αποτελεί εκδήλωση ποικίλων παθολογικών καταστάσεων με κυρίαρχες τις  συχνές και αυτοπεριοριζόμενες ιογενείς λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού. Ωστόσο, δυνητικά μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα σοβαρών καταστάσεων, όπως περιγράφηκε ανωτέρω. Κατόπιν αυτού, συνιστάται οι γονείς να απευθύνονται στον παιδίατρό τους όταν το σύμπτωμα της φαρυγγαλγίας  από μόνο του ή σε συνδυασμό με άλλα συμπτώματα , όπως υψηλό πυρετό, δυσκολία στην κατάποση ή στην αναπνοή, επηρεασμένη κλινική εικόνα στο παιδί τους, τους προκαλεί ανησυχία. Είναι προφανές, επίσης,  ότι πρέπει να αποθαρρύνεται η χορήγηση αντιβίωσης στο παιδί χωρίς προηγούμενη εκτίμηση από παιδίατρο, καθώς , εκτός το ότι η πρακτική αυτή επιβαρύνει τον οργανισμό του παιδιού,  δηλαδή όταν εσφαλμένα χορηγείται αντιβίωση ενώ πρόκειται για απλή ίωση, συμβάλλει επιπρόσθετα στην διόγκωση του προβλήματος της υπερκατανάλωσης αντιβίωσης και της μικροβιακής αντοχής στα αντιβιοτικά.