Ο πόνος στο γόνατο είναι ένα σύμπτωμα που ταλαιπωρεί συχνά το παιδί ασθενή και απασχολεί ιδιαίτερα γονείς και παιδιάτρους. Είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε ότι πόνος στην περιοχή μιας άρθρωσης δεν είναι συνώνυμος της αρθρίτιδας.

Με τον όρο αρθραλγία εννοούμε άλγος στην ίδια την άρθρωση ή γύρω από την περιοχή της άρθρωσης. Η αρθραλγία μπορεί να οφείλεται σε τραυματισμό, κακώσεις των ιστών γύρω από την άρθρωση ή προβλήματα με τα γειτονικά μαλακά μόρια όπως οι μύες και οι σύνδεσμοι. Για να μιλήσουμε για αρθρίτιδα πρέπει να συνυπάρχει διόγκωση της άρθρωσης λόγω αύξησης του αρθρικού υγρού και φλεγμονής του αρθρικού υμένα.

Τα κύρια αίτια που ευθύνονται για πόνο στο γόνατο στα παιδιά είναι πρωταρχικά οι τραυματισμοί και οι λοιμώξεις. Μεγάλη σημασία έχει η έγκαιρη αναγνώριση της σηπτικής αρθρίτιδας. Στην περίπτωση αυτή που η άρθρωση προσβάλλεται από μικρόβιο η έγκαιρη αντιμετώπιση είναι πολύ σημαντική. Η κλινική εικόνα περιλαμβάνει συχνά πυρετό, κακουχία, θερμότητα και πιθανόν ερυθρότητα στην άρθρωση. Χαρακτηριστικό γνώρισμα είναι ο έντονος πόνος στην άρθρωση κατά τις κινήσεις στην διάρκεια της εξέτασης. Το γόνατο βέβαια μπορεί να προσβληθεί παροδικά και από απλές ιογενείς λοιμώξεις που έχουν αυτόματη ίαση.

Ιδιαίτερα γνωρίσματα όπως ο χαρακτήρας και η διάρκεια του πόνου βοηθούν τον ειδικό στην προσέγγιση της πραγματικής αιτίας. Έτσι, o πόνος που σχετίζεται με μηχανικά-ορθοπεδικά αίτια συνήθως εμφανίζεται με τη δραστηριότητα και υποχωρεί με την ανάπαυση, ενώ o πόνος και η δυσκαμψία το πρωί ή μετά την ανάπαυση σχετίζεται με φλεγμονή της άρθρωσης με κύριο εκπρόσωπο τη νεανική ιδιοπαθή αρθρίτιδα.

Η νεανική ιδιοπαθής αρθρίτιδα αφορά σε παιδιά ηλικίας μέχρι 16 ετών ενώ η διάρκεια της αρθρίτιδας θα πρέπει να ξεπερνά τις 6 εβδομάδες. Ταξινομείται ανάλογα με την ηλικία, τον αριθμό των αρθρώσεων που συμμετέχουν και την παρουσία άλλων συμπτωμάτων που μπορεί να συνυπάρχουν, όπως ο πυρετός και το εξάνθημα σε υποκατηγορίες. Η προσεκτική κλινική εξέταση μπορεί να αναδείξει τη συμμετοχή και άλλων αρθρώσεων ή συστημάτων. Η παρακολούθηση και η αντιμετώπιση παιδιών με αυτά τα νοσήματα αποτελεί αντικείμενο της παιδορευματολογίας.

Τα νεότερα φάρμακα που παρεμβαίνουν στην ίδια την νόσο, τα «τροποποιητικά της νόσου φάρμακα» και οι «βιολογικοί παράγοντες», όταν κρίνονται απαραίτητοι, παίζουν σήμερα σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της νόσου και προλαμβάνουν σοβαρές για τα παιδιά επιπλοκές, άμεσες αλλά και απώτερες.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πόνος και διόγκωση στο γόνατο, κυρίως μετά από τραυματισμό, μπορεί να προκληθεί και από καταστάσεις που σχετίζονται με διαταραχές της πήξης του αίματος, όπως είναι η αιμορροφιλία.

Το γόνατο μπορεί ακόμη να προσβληθεί και από άλλες καταστάσεις όπως είναι τα φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου και οι μεταβολικές διαταραχές. Ωστόσο δεν πρέπει να διαφεύγει πως υπάρχουν και άλλα λιγότερο συχνά, αλλά πολύ σημαντικά ίσως ακόμα και για την ζωή του παιδιού αίτια, όπως αυτά που σχετίζονται με κακοήθειες και όγκους. Η λευχαιμία, το νευροβλάστωμα, αλλά και όγκοι των οστών, όπως το σάρκωμα Ewing, μπορεί να προβάλλουν με πόνο στο γόνατο.

Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πόνος στο γόνατο μπορεί να αντανακλάται και από ανατομικά παθολογική κατάσταση του ισχίου.

Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι ο πόνος στο γόνατο μπορεί να αφορά αποκλειστικά σε παθολογία του ίδιου του γόνατος, μπορεί να αντανακλάται από άλλη περιοχή του σώματος ή μπορεί να αποτελεί εκδήλωση γενικευμένου, συστηματικού νοσήματος.

Κατά τη λήψη του ιστορικού σημαντικές είναι οι ερωτήσεις που θα κατευθύνουν τη διάγνωση όπως εάν ο πόνος εμφανίστηκε αμέσως μετά από κάποιον τραυματισμό ή λοίμωξη, εάν υπάρχει πυρετός, εάν ο πόνος είναι συνεχής ή εμφανίζεται όταν το παιδί παίζει ή το ξυπνά την νύχτα, εάν το πόδι φαίνεται «δύσκαμπτο» το πρωί και ακόμη εάν συμμετέχουν και άλλες αρθρώσεις. Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα κατευθύνουν την διαγνωστική μας σκέψη και στη συνέχεια ο εργαστηριακός και ο απεικονιστικός έλεγχος θα πραγματοποιηθεί κατά περίπτωση και επιλεκτικά, κατευθυνόμενος από την αντίστοιχη κλινική εικόνα.

Φαίνεται λοιπόν ότι η εκτίμηση από ειδικό, κάθε παιδιού με πόνο στο γόνατο ή και άλλη άρθρωση, που δεν οφείλεται σε τραυματικά ή λοιμώδη αίτια, μόνο ωφέλιμη μπορεί να είναι για τον μικρό ασθενή.