Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για την επιληψία!

Τι είναι

Τι είναι η επιληψία;

Η επιληψία ορίζεται ως η κατάσταση όπου έχουν συμβεί σε ένα άτομο τουλάχιστον 2 επιληπτικές κρίσεις με διαφορά τουλάχιστον ένα 24ωρο μεταξύ τους και που αυτές δεν προκαλούνται από κάποιον συγκεκριμένο παράγοντα (όπως π.χ. πυρετό, υπογλυκαιμία, υπερκατανάλωση αλκοόλ, κλπ).

Συχνότητα

Πόσο συχνή νόσος είναι η επιληψία;

Η επιληψία ως νόσος είχε ήδη περιγραφεί τέσσερις χιλιετίες πριν σε γραπτά κείμενα της Μεσοποταμίας και θεωρείτο “ιερά νόσος” έως ότου ο Ιπποκράτης τοποθετήσει την αιτία της στον ίδιο τον εγκέφαλο και όχι σε “κατάληψη του ατόμου από δαίμονες”. Είναι ένα από τα συχνότερα νευρολογικά νοσήματα (το τέταρτο σε σειρά μετά την ημικρανία, τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια και την νόσο Alzheimer) καθώς αποτελεί και την δεύτερη σοβαρή νευρολογική νόσο (μετά τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια). Το 1,2% του πληθυσμού των αναπτυγμένων χωρών πάσχει από “ενεργό επιληψία”. Επίσης υπολογίζεται ότι υπάρχει μια πιθανότητα στο 8-10% για ένα άτομο έως την ηλικία των 80 ετών να έχει εμφανίσει τουλάχιστον μία επιληπτική κρίση κατά την διάρκεια της ζωής του. Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι 100-120 χιλιάδες άτομα πάσχουν από επιληψία.

Συμπτώματα

Επιληψία: Ποιες οι ενδείξεις;

Τα συμπτώματα της επιληψίας είναι οι επιληπτικές κρίσεις. Οι επιληπτικές κρίσεις μπορεί να είναι διαφόρων τύπων (γενικευμένες τονικοκλονικές κρίσεις, εστιακές κρίσεις με ή χωρίς απώλεια συνειδήσεως, αφαιρέσεις, μυοκλονίες, τονικές ή ατονικές κρίσεις, καθώς και επεισόδια επιληπτικής κατάστασης – status epilepticus). Ένα άτομο μπορεί να εκδηλώνει μόνο ένα τύπο κρίσεων είτε πολλαπλούς τύπους κρίσεων. Επίσης είναι σημαντικό να προσδιορίζεται κατά πόσο κινδυνεύει ή όχι λόγω πτώσεων ή τραυματισμών όταν παθαίνει τις επιληπτικές κρίσεις.

Διάγνωση

Πώς γίνεται η διάγνωση για την επιληψία;

Η διάγνωση του τύπου της επιληψίας (επιληπτικού συνδρόμου) έχει μεγάλη σημασία τόσο για την πρόγνωση όσο και την χάραξη της εξατομικευμένης θεραπευτικής στρατηγικής και βασίζεται στην προσεκτική λήψη του ιστορικού από τον γιατρό και της σωστής αξιολόγησης των ειδικών εξετάσεων που απαραίτητα για την νόσο αυτή περιλαμβάνουν το Ηλεκτροεγκεφαλογράφημα και την Μαγνητική Τομογραφία Εγκεφάλου. Ο τύπος ή οι τύποι των επιληπτικών κρίσεων που εκδηλώνονται σε ένα άτομο σε συνδυασμό με άλλες συνυπάρχουσες καταστάσεις (όπως για παράδειγμα η παρουσία ή όχι νοητικής υστέρησης) και σε συνδυασμό με ειδικά ευρήματα στο Ηλεκτροεγκεφαλογράφημα και την Μαγνητική Τομογραφία Εγκεφάλου είναι στοιχεία που αξιολογούνται για την διάγνωση του τύπου της Επιληψίας ή του επιληπτικού συνδρόμου στο οποίο ταξινομείται η περίπτωση του ασθενούς.

Αίτια

Επιληψία: πού οφείλεται και ποιοι οι τύποι της;

Αν και η επιληψία έχει και τις λεγόμενες “καλοήθεις” μορφές και εύκολα διαχειρίσιμες ή αυτοπεριοριζόμενες (οι τελευταίες αφορούν μεγάλο ποσοστό περιπτώσεων που εμφανίζονται στην παιδική ή εφηβική ηλικία), στο 25-30% των περιπτώσεων δεν επιτυγχάνεται επαρκής ρύθμιση των επιληπτικών κρίσεων παρά την φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνουν (η κατάσταση αυτή ορίζεται ως “φαρμακοανθεκτική επιληψία”). Οι αιτίες που σε αυτά τα άτομα αναπτύσσεται φαρμακοανθεκτική επιληψία είτε σχετίζονται με υποκείμενες βλάβες (όπως π.χ. οι όγκοι εγκεφάλου, οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις είτε κατά την διάρκεια του τοκετού είτε σε μεταγενέστερη ηλικία, ή τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια), είτε δεν προκύπτουν εμφανείς αιτίες. Αυτοί οι ασθενείς θα πρέπει να αξιολογούνται σε εξειδικευμένα κέντρα επιληψίας για να διερευνηθούν περαιτέρω και να αντιμετωπισθούν αναλόγως με στοχευμένες τροποποιήσεις της αντιεπιληπτικής τους αγωγής . Επί αποτυχίας των φαρμακευτικών παρεμβάσεων, θα πρέπει να εξετάζεται μετά από εφαρμογή εκτεταμένου πρωτοκόλλου προεγχειρητικού ελέγχου, ποιοι από αυτούς τους ασθενείς μπορεί να είναι κατάλληλοι υποψήφιοι για νευροχειρουργική αντιμετώπιση (και τι είδους επέμβαση) ή για άλλες σύγχρονες εναλλακτικές θεραπείες.

Είναι πολύ σημαντικό να τονισθεί ότι από τις θεωρίες μυστηρίου της αρχαιότητος, τέσσερις χιλιετίες μετά και παρά την εντυπωσιακή πρόοδο της επιστήμης που έχει σημειωθεί (αναγνώριση διαφόρων τύπων επιληψίας, κυκλοφορία νέων φαρμάκων, ανάπτυξη εξειδικευμένων εξετάσεων και εξελιγμένων νευροχειρουργικών επεμβάσεων για την επιληψία), παραμένει τόσο ο στιγματισμός λόγω της νόσου όσο και ο κοινωνικός αποκλεισμός ακόμα και στις δυτικές εξελιγμένες κοινωνίες, παράγοντες που σε σοβαρό βαθμό επηρεάζουν (σε συνδυασμό με τις επιληπτικές κρίσεις και τις ψυχολογικές επιπτώσεις τους) την ποιότητα ζωής των ατόμων με επιληψία. Η πλήρως λανθασμένη αντίληψη ότι η επιληψία είναι ψυχική νόσος, δυστυχώς επικρατεί σε πολλά μέρη του κόσμου και οι γάμοι μεταξύ ατόμων με επιληψία μόνο τις τελευταίες δεκαετίας έχουν επιτραπεί ακόμα και σε δυτικές κοινωνίες.

Θεραπευτικές Οδηγίες

Πού πρέπει να απευθύνονται τα άτομα με επιληψία;

Για όλους τους ανωτέρω λόγους έχουν αναπτυχθεί τα εξειδικευμένα κέντρα για την επιληψία στις περισσότερες αναπτυγμένες κοινωνίες. Ο σκοπός τους είναι να προσφέρουν υψηλού και σύγχρονου επιπέδου υπηρεσίες για όλες τις συνιστώσες της διάγνωσης και θεραπείας των ατόμων με επιληψία. Αυτός ο στόχος επιτυγχάνεται ιδεατά με την πολύπλευρη και εξατομικευμένη σε κάθε περίπτωση αντιμετώπιση των πασχόντων. Για την επίτευξη αυτών των στόχων τα κέντρα στελεχώνονται από εξειδικευμένους νευρολόγους/ επιληπτολόγους, νευροφυσιολόγους, νευροακτινολόγους, νευροχειρουργους, νευροψυχολόγους και κοινωνικους λειτουργούς, οι οποίοι έχουν το ανάλογο ρόλο τους στην αξιολόγηση και αντιμετώπιση της κάθε περίπτωσης (δηλαδή στην εξέταση του ασθενούς, την διενέργεια ειδικών ηλεκτροεγκεφαλογραφημάτων, Μαγνητικής Τομογραφίας ή άλλων εξετάσων, την επιλογή και πραγματοποίηση του είδους της ενδεικνυόμενης νευροχειρουργικής επέμβασης κατά περίπτωση, την νευροψυχολογική αξιολόγηση και ψυχολογική υποστήριξη, καθώς και την κοινωνική επανένταξη των ατόμων).

Η συνισταμένη της ομαδικής προσπάθειας που λαμβάνει χώρα στα εξειδικευμένα κέντρα επιληψίας, οφείλει να εστιάζεται στην βελτίωση της ποιότητας της ζωής των ατόμων με επιληψία. Πέραν λοιπόν του καλύτερου ελέγχου των επιληπτικών κρίσεων και των επιπτώσεων αυτών, ιδιαίτερης σημασίας παράλληλος στόχος του κέντρου πρέπει να είναι (μέσω της συνεργασίας του με συλλόγους πασχόντων από επιληψία), η ευαισθητοποίηση της κοινωνίας για τον “αποστιγματισμό” των πασχόντων (για παράδειγμα με την διοργάνωση εκδηλώσεων για αυτόν τον σκοπό, με την συνεργασία με φορείς ατόμων με ειδικές ανάγκες, κλπ).

Η ανάπτυξη και λειτουργία ενός σύγχρονου Ολοκληρωμένου Κέντρου Επιληψίας με το σύνολο των ανωτέρω προδιαγραφών, προσαρμοσμένων στην Ελληνική πραγματικότητα είναι απαραίτητη και επιτακτική, ώστε να καλύψει το μεγάλο κενό της παραπάνω περιγραφείσας πολυδιάστατης αντιμετώπισης των ατόμων με επιληψία.