Πολύ συχνά μας επισκέπτονται στο ιατρείο ή στα επείγοντα του νοσοκομείου άνδρες και γυναίκες με λιθίαση. Εμφανίζεται συχνότερα στους άνδρες, περίπου σε έναν στους δέκα, ενώ στις γυναίκες η συχνότητα είναι μισή (5-7%) και αφορά όλες τις ηλικίες και τα παιδιά, συχνότερα όμως τις ηλικίες 20-50 ετών.

Οι πέτρες μπορούν να εντοπίζονται στο εσωτερικό του νεφρού (πυελοκαλυκικό σύστημα), στον ουρητήρα (το σωληνάκι που μεταφέρει τα ούρα από το νεφρά στην ουροδόχο κύστη), στην ουροδόχο κύστη ή την ουρήθρα. Μπορεί να είναι μονήρεις ή πολλαπλές και να είναι μικρές, λίγα χιλιοστά ή πολύ μεγαλύτερες και να φτάνουν έως και κάποια εκατοστά. Για παράδειγμα, μια πέτρα μπορεί να καταλαμβάνει όλο το εσωτερικό του νεφρού σαν ένα κοράλι (κοραλιοειδής λίθος).

Το πόσο μεγάλη είναι η πέτρα, πόσο σκληρή η σύστασή της, πόσο ομαλό το σχήμα της και σε ποιο ακριβώς σημείο βρίσκεται είναι βασικοί παράγοντες που εξηγούν την ποικιλία των ενοχλημάτων των ασθενών με λιθίαση και βάσει αυτών των στοιχείων αποφασίζουμε ποια είναι η κατάλληλη αντιμετώπιση για κάθε ασθενή.

Πως θα καταλάβω ότι έχω πέτρες;

Πολλοί ασθενείς με πέτρες δεν έχουν κανένα σύμπτωμα και έτσι εξηγείται γιατί ενίοτε οι πέτρες μπορεί να μεγαλώσουν σημαντικά πριν διαγνωστούν ή να ανακαλυφθούν τυχαία. Αν η πέτρα κολυμπάει στο φαρδύ εσωτερικό του νεφρού μπορεί απλά να υπάρχει ήπιο βάρος προς την περιοχή της μέσης ή λίγο αίμα στην εξέταση ούρων, αλλά όχι έντονος πόνος.

Αν η πέτρα όμως προχωρήσει μέσα στον ουρητήρα εμποδίζει τη ροή των ούρων από τα νεφρά και προκαλεί διάταση, δηλαδή αύξηση της ενδονεφρικής πίεσης. Τότε εμφανίζεται ο κολικός του νεφρού, ένας πολύ έντονος πόνος στην περιοχή των νεφρών, που μπορεί να αντανακλά στην κοιλιά, στην κύστη ή στα έξω γεννητικά όργανα. Ο πόνος συνήθως εμφανίζεται ξαφνικά, δεν ανακουφίζεται με την αλλαγή θέσης και συχνά συνοδεύεται από τάση για εμετό (ναυτία) ή και εμετό. Μπορεί να συνυπάρχει αίμα στα ούρα ή να το εντοπίζουμε στην εξέταση ούρων. Αυτός ο έντονος πόνος, που δεν υποχωρεί με απλά αναλγητικά, συχνά οδηγεί τον ασθενή στο νοσοκομείο επειγόντως.
Μερικές φορές, που συνυπάρχει ουρολοίμωξη, η λιθίαση μπορεί να παρουσιαστεί με συμπτώματα, όπως ρίγος, πυρετός, κόπωση, δυσουρικά ενοχλήματα και πόνος στα νεφρά.

Πετρούλες που βρίσκονται χαμηλά στον ουρητήρα ή την ουροδόχο κύστη μπορεί να προκαλούν συχνουρία, δυσουρία και κυστικά ενοχλήματα και η κλινική τους εικόνα μοιάζει με ουρολοίμωξη ή προστατίτιδα.

Τι εξετάσεις πρέπει να κάνω;

Ο κολικός του νεφρού έχει πολύ χαρακτηριστική εικόνα, καθώς είναι ένας πολύ ισχυρός πόνος με αντανάκλαση προς το πλάγιο της κοιλιάς και τα γεννητικά όργανα, συνοδεύεται από τάση εμέτου και δε μαλακώνει όποια θέση και αν πάρει ο ασθενής. Κατά την πλήξη της νεφρικής χώρας ο ασθενής εμφανίζει ευαισθησία (σημείο Giordano).

Η απλή ακτινογραφία νεφρών, ουρητήρων και κύστης (ΝΟΚ), το υπερηχογράφημα του ουροποιητικού και η αξονική πυελογραφία επιβεβαιώνουν την ύπαρξη της πέτρας, το σημείο που βρίσκεται και το μέγεθος της, καθώς και εάν προκαλεί απόφραξη και διάταση του νεφρού ή όχι. Επίσης, προσδιορίζουν εάν υπάρχει κάποια λειτουργική ή ανατομική ανωμαλία του ουροποιητικού συστήματος που σχετίζεται με τη λιθίαση.

Εξετάσεις αίματος και ούρων μπορούν να συμπληρώσουν το διαγνωστικό έλεγχο προσδιορίζοντας την ύπαρξη αιμορραγίας ή λοίμωξης και καθορίζουν τη νεφρική λειτουργία.

Ποια είναι η θεραπεία για τις πέτρες μου;

Πρώτη μας φροντίδα είναι να αντιμετωπίσουμε τον κολικό και να μην πονά ο ασθενής μας χορηγώντας ενέσιμα αναλγητικά και αντιφλεγμονώδη φάρμακα.

Εάν ο πόνος δεν υποχωρεί ή υπάρχει απόφραξη του νεφρού με πυρετό και λοίμωξη θα χρειαστεί άμεσα ενδοσκοπικά, από την ουρήθρα, να τοποθετήσουμε έναν ουρητηρικό καθετήρα (pig-tail) με σκοπό την άρση της απόφραξης και την αποκατάσταση της φυσιολογικής νεφρικής λειτουργίας. Συνήθως στον ίδιο χρόνο γίνεται και η ενδοσκοπική αφαίρεση του λίθου.

Να τονίσουμε ότι μικρές πετρούλες κάποιων χιλιοστών που δε δημιουργούν έντονο πόνο και απόφραξη τις περιμένουμε, γιατί έχουν πολλές πιθανότητες με άφθονα υγρά και κίνηση να αποβληθούν με την ούρηση. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις, θα χρειαστεί παρέμβαση, με σκοπό τη θραύση και την απομάκρυνση του λίθου.

• Εξωσωματική λιθοτριψία με κύματα κρούσης(ESWL). Πραγματοποιείται θραύση του λίθου με κρουστικά κύματα. Γίνεται συνήθως πολύ καλά ανεκτή από τον ασθενή και μπορεί να είναι αποτελεσματική σε λίθους κυρίως του νεφρού. Παρ’ όλα αυτά, μεγάλοι και σκληροί λίθοι δεν μπορούν να σπάσουν με την εξωσωματική λιθοτριψία. Τα συγκρίματα μετά τη λιθοτριψία πρέπει να αποβληθούν δια του ουρητήρα και έτσι μπορεί να ακολουθήσει κολικός
• Ουρητηροσκόπηση και ενδοσκοπική λιθοτριψία. Είναι η μέθοδος επιλογής για πέτρες που βρίσκονται στον ουρητήρα. Το ουρητηροσκόπιο μέσω της ουρήθρας και της κύστης εισέρχεται στον ουρητήρα μέχρι τον λίθο, και με laser σπάμε τις πέτρες εξασφαλίζοντας άμεση άρση της αποφράξεως και λειτουργία του νεφρού, απομάκρυνση των λιθιασικών συγκριμάτων και πλήρη ίαση του ασθενούς. Στα συγκρίματα μπορεί να γίνει χημική ανάλυση του λίθου. Ο ασθενής φεύγει την ίδια ή την επόμενη μέρα απαλλαγμένος από την πέτρα.
• Διαδερμική νεφρολιθοτριψία. Χρησιμοποιείται για μεγάλους λίθους του νεφρού ή λίθους του νεφρού που δεν σπάνε με την εξωσωματική λιθοτριψία. Μέσω μιας οπής που γίνεται από το δέρμα μέχρι το νεφρό, εισάγεται το νεφροσκόπιο, ανευρίσκεται ο λίθος και σπάει με τη χρήση υπερήχων.
• Ενδοσκοπική νεφρολιθοτριψία με laser. Τα τελευταία έτη με το εύκαμπτο ουρητηροσκόπιο και ειδική ίνα laser ενδοσκοπικά από την ουρήθρα φτάνουμε στο νεφρό και σπάμε την πέτρα στο εσωτερικό του, αποφεύγοντας τη διαδερμική προσπέλαση και οποιοδήποτε τραυματισμό του νεφρου. Είναι η απλούστερη και ασφαλέστερη μέθοδος για τον ασθενή που την επόμενη μέρα επιστρέφει στο σπίτι του.
• Ανοικτή χειρουργική επέμβαση. Σπανιότατα σήμερα χειρουργούμε ανοιχτά για την αντιμετώπιση της λιθίασης.
• DaVinci ρομποτική μέθοδος. Με το ρομποτικό σύστημα αφαιρούμε λαπαροσκοπικά μεγάλες πέτρες, διορθώνοντας παραλληλα και ανωμαλίες της ανατομίας του ουροποιητικού, λ.χ. διορθώνοντας τη στένωση της πυελοουρητηρικής συμβολής ή ένα στένωμα ουρητήρα.