Νεανικός εγκέφαλος: τί μπορούμε να κάνουμε;

Η διατήρηση της νεότητας έχει αναδειχθεί σε μείζον ζήτημα ενασχόλησης τα τελευταία χρόνια. Εντούτοις, πόσοι αναρωτιούνται για το τι συμβαίνει στο εσωτερικό του οργανισμού μας και συγκεκριμένα στον εγκέφαλό μας;

Υπάρχουν πρακτικές που εξασφαλίζουν ανάλογα με την ηλικία του ανθρώπου τις προϋποθέσεις για καλύτερη υγεία του εγκεφάλου.

Νεανικός Εγκέφαλος: Εφηβική Ηλικία (13 έως 19 ετών)

Λειτουργία Εγκεφάλου: Στην εφηβεία ο εγκέφαλος «εξευγενίζεται», ωριμάζει και ισχυροποιεί υπάρχουσες συνδέσεις. Την περίοδο αυτή παράγει μεγάλες ποσότητες μυελίνης και εξασφαλίζει την βέλτιστη επικοινωνία μεταξύ περιοχών του εγκεφάλου.

Κίνδυνοι: Στην εφηβεία η μυελίνη που παράγεται στις οπισθιότερες περιοχές του εγκεφάλου (υπεύθυνες για την ανάληψη ρίσκων, το συναίσθημα και τη σεξουαλικότητα) είναι περισσότερη από αυτή στις πρόσθιες περιοχές (υπεύθυνες για τη ρεαλιστικότητα, την κριτική σκέψη και τον περιορισμό του αυθορμητισμού). Επιπλέον, οι συνάψεις με τις πρόσθιες περιοχές δεν έχουν ολοκληρωθεί με αποτέλεσμα την επικράτηση του αυθορμητισμού των εφήβων. Τέλος, η εφηβεία σηματοδοτεί την περίοδο εμφάνισης ψυχιατρικών νοσημάτων όπως σχιζοφρένεια, κατάθλιψη, διπολική διαταραχή κ.λπ.

Στρατηγικές υγείας:

• Οικογενειακό μεσημεριανό/δείπνο: Οι μελέτες δείχνουν ότι οι έφηβοι είναι πιο επιρρεπείς στις καταχρήσεις, που μακροπρόθεσμα μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα στη μνήμη και τη μάθηση. Μια αποτελεσματική μέθοδος ελέγχου είναι η συγκέντρωση της οικογένειας τουλάχιστον μια φορά την ημέρα για φαγητό.
• Αθλητισμός: Κατά την ενασχόληση των εφήβων με τον αθλητισμό θα πρέπει να λαμβάνονται μέτρα προστασίας, ειδικά σε αθλήματα με στενή σωματική επαφή, περιορίζοντας τις πιθανότητες διάσεισης. Έτσι προστατεύεται ο έφηβος από μελλοντικά προβλήματα όπως Ν. Παρκινσον, άνοια και επιληψία.
• Χρήση smartphone: Την εποχή του Instagram και Snapchat πληθαίνουν οι μαρτυρίες για εφήβους που μένουν ξύπνιοι μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες αυξάνοντας τις πιθανότητες εμφάνισης κατάθλιψης. Ένας τρόπος αντιμετώπισης είναι όλα τα μέλη της οικογένειας – συμπεριλαμβανομένων των γονέων – να αφήνουν τα κινητά εκτός κρεβατοκάμαρας τη νύχτα.
• Έλεγχος βάρους: Οι έφηβοι είναι επιρρεπείς στην παχυσαρκία επιβαρύνοντας μακροπρόθεσμα την υγεία του εγκεφάλου.

Ενηλικίωση (20 έως 39 ετών)

Λειτουργία Εγκεφάλου: Οι διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου διασυνδέονται ακόμη περισσότερο και δημιουργούνται επιπλέον ρυθμιστικοί μηχανισμοί για τον έλεγχο των παρορμήσεων. Περισσότερη μυελίνη εναποτίθεται στα νευρικά κύτταρα βελτιστοποιώντας τις διαδικασίες της ορθολογιστικής βίωσης της πραγματικότητας. Η διαδικασία αυτή συνεχίζεται έως γύρω από την ηλικία των 40 ετών περίπου.

Κίνδυνοι: Αν και σταθερή για τον εγκέφαλο, παρόλα αυτά είναι μια περίοδος έντονου στρες και πίεσης καθώς οι απαιτήσεις για σταθεροποίηση της επαγγελματικής και προσωπικής ζωής αυξάνονται κατακόρυφα. Η εκτόξευση των επιπέδων άγχους μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες για όλο τον οργανισμό.

Στρατηγικές υγείας:

• Περιορισμός άγχους: Τεχνικές χαλάρωσης όπως ο διαλογισμός και η γιόγκα βοηθούν στη μείωση του άγχους και βελτιώνουν την απάντηση του οργανισμού στο στρες.
• Διακοπή καπνίσματος: Η περίοδος αυτή είναι κατάλληλη για τη διακοπή του καπνίσματος με σκοπό τη μείωση των πιθανοτήτων εγκεφαλικού, αγγειακής άνοιας και τον γενικότερο εκφυλισμό που προκαλεί στο φλοιό του εγκεφάλου.
• Φυσική άσκηση: Η άσκηση αποτελεί ό,τι καλύτερο μπορεί να κάνει κάποιος για τον εγκέφαλο, καθώς δημιουργεί νέους νευρώνες στον ιππόκαμπο, το κέντρο της μνήμης.
• Κατανάλωση φρούτων και λαχανικών: Είναι καθοριστική για την υγεία του εγκεφάλου και μειώνει την γνωσιακή έκπτωση.
• Μην ασχολείστε ταυτόχρονα με πολλά πράγματα: Το γνωστό multitasking είναι εξαιρετικά επιβαρυντικό για τον εγκέφαλο, επηρεάζει τη μνήμη και την ποιότητα ύπνου.

Νεανικός Εγκέφαλος: Μέση ηλικία (40 έως 64 ετών)

Λειτουργία Εγκεφάλου: Αν και η παραγωγή της μυελίνης έχει ήδη κορυφωθεί σε αυτή την ηλικία, αξίζει η προσπάθεια ενίσχυσης του εγκεφάλου με ανάληψη απαιτητικών εργασιών. Οι κύριες αλλαγές εντοπίζονται κυρίως στους μετωπιαίους λοβούς και αφορούν στην ικανότητα συγκέντρωσης, προσοχής και την ικανότητα να κρατάμε μια σκέψη, ενώ κάνουμε κάτι άλλο ταυτόχρονα.

Κίνδυνοι: Όλοι οι παράγοντες που επηρεάζουν τη γενικότερη υγεία, όπως παχυσαρκία, υπερλιπιδαιμία, αρτηριακή υπέρταση και διαβήτης, επηρεάζουν τον εγκέφαλο.

Στρατηγικές υγείας:

• Σκέψου περισσότερο: Μάθε μια καινούρια γλώσσα, διάβασε περισσότερο αντικείμενα διαφορετικά όσων έχεις συνηθίσει, παρακολούθησε και σχολίασε θεατρικά έργα. Τέτοιες δραστηριότητες αποτελούν προστατευτική ασπίδα στην εκφύλιση του εγκεφάλου.
• Ρύθμισε το Διαβήτη: Ρυθμίζοντας τα επίπεδα σακχάρου οι πιθανότητες άνοιας μειώνονται στο μισό.
• Χάσε βάρος: Η παχυσαρκία συνδέεται με πρώιμες διαταραχές μνήμης και εκφύλισης του ιπποκάμπου. Η συστηματική άσκηση τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα και ένα διατροφικό πλάνο μπορούν να κάνουν τη διαφορά.
• Ρύθμισε τον ύπνο: Η άπνοια ύπνου συνδέεται με εμφάνιση γνωσιακών διαταραχών σε νεαρότερη ηλικία. Η απώλεια βάρους μπορεί να βοηθήσει, αλλά το σωστότερο είναι να απευθυνθείτε στον πνευμονόλογο σας για μελέτη ύπνου.

Ώριμη ηλικία (65 και πάνω)

Λειτουργία Εγκεφάλου: Ορισμένες αλλαγές είναι αναμενόμενες και αναπόφευκτες. Οι προμετωπιαίες περιοχές και ο ιππόκαμπος, υπεύθυνες για τη μνήμη, τη μάθηση και τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό αρχίζουν να συρρικνώνονται. Κρατώντας τον εγκέφαλο ενεργό μπορεί να ανασταλεί η σοβαρή έκπτωση γνωστικών λειτουργιών από 2 έως και 5 έτη.

Κίνδυνοι: Οι πιθανότητες για Alzheimer ή άλλες άνοιες καθώς και ο κίνδυνος για εγκεφαλικό αυξάνονται σ΄ αυτή την ηλικία. Ένας στους 9 άνω των 65 αναπτύσσουν Alzheimer, ενώ άνω των 85 ένας στους 3. Σοβαρός είναι επίσης ο κίνδυνος πτώσεων που μπορεί να οδηγήσει σε κρανιοεγκεφαλική κάκωση.

Στρατηγικές υγείας:

• Μίλα με ένα άτομο τουλάχιστον μία φορά τη μέρα: Όσο περισσότερους φίλους και συγγενείς έχεις τόσο αυξάνει η ενεργοποίηση του εγκεφάλου και οι πιθανότητες να εμπλακείς σε ενεργείς δραστηριότητες. Η μοναχικότητα και η κατάθλιψη έχουν αρνητικό αντίκτυπο στη λειτουργία του εγκεφάλου.
• Χρησιμοποίησε την τεχνολογία: Η εξοικείωση με τη χρήση των smartphone βελτιώνει την κοινωνικοποίηση και την εξάσκηση του εγκεφάλου.
• Κάνε κάτι διαφορετικό κάθε βδομάδα: Η ρουτίνα μετά τη σύνταξη δεν βοηθά. Αντίθετα, η ανάληψη νέων ευθυνών και η ενασχόληση με διαφορετικά πράγματα ενεργοποιεί τον εγκέφαλο και την ικανότητα για μάθηση.
• Βάδισμα και άσκηση: Ακόμα και βάδισμα έως 15 λεπτά την ημέρα αναστρέφει την εκφύλιση του εγκεφάλου, ενώ άτομα σε αμαξίδιο αξίζει να κάνουν καθιστές ασκήσεις.
• Ασφαλές σπίτι: Η αποφυγή κακώσεων από πτώσεις είναι πρώτο μέλημα, ειδικά μετά τα 75. Άτομα με κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις αυξάνουν τον κίνδυνο να εμφανίσουν άνοια.