Τι είναι ο καρκίνος του ορθού;

Ο καρκίνος του ορθού είναι μια ιδιαίτερη κατηγορία καρκίνου του παχέος εντέρου, που  αφορά τα τελευταία 12-15 εκατοστά του πεπτικού σωλήνα. Εντοπίζεται δηλαδή στο τελικό, κάθετο (ορθό) μέρος του πεπτικού σωλήνα που οδηγεί στον πρωκτό, την τελική έξοδο.

Τα τελευταία 20 χρόνια ο καρκίνος του ορθού παρουσιάζεται όλο και περισσότερο σε νέα άτομα, σύμφωνα με στατιστικές της Αμερικανικής Αντικαρκινικής Εταιρείας (2% αύξηση ετησίως στους νεότερους των 50 ετών, 1% αύξηση ετησίως στου 50-64 ετών, ACS 2020), ενώ μειώνεται η συχνότητά του στους άνω των 60, πιθανότατα λόγω της διάδοσης των κολονοσκοπήσεων στους γηραιότερους. Αντίστοιχα,  ο καρκίνος του ορθού γίνεται η αιτία όλο και περισσότερων θανάτων στους νεότερους των 55, παρόλο που συνολικά φθίνει στον γενικό πληθυσμό τα τελευταία 40 έτη (ACS, 2020).

Ο καρκίνος του ορθού σε πρώιμα στάδια παρουσιάζεται με αιματηρές κενώσεις, δυσκοιλιότητα, πόνο στη λεκάνη, τυμπανισμό της κοιλιάς κι αργότερα με απώλεια βάρους, ατελείς κενώσεις και αυξανόμενο αίσθημα πόνου στη λεκάνη ή και χαμηλά στη ράχη.

Kαρκίνος Oρθού: Πώς γίνεται η διάγνωση;

Η διάγνωση γίνεται με κλινική εξέταση, συχνά από παθολόγο, γαστρεντερολόγο ή χειρουργό, αλλά οπωσδήποτε επιβεβαιώνεται με κολονοσκόπηση και βιοψίες. Αφού διαγνωστεί το πρόβλημα, ο ασθενής πρέπει να υποβληθεί σε συστηματικό έλεγχο των υπόλοιπων σπλάχνων καθώς και σε λεπτομερή αποσαφήνιση της θέσης και έκτασής του. Άρα, πρέπει ο ασθενής να δει έναν ογκολόγο, ώστε προχωρήσει σε σταδιοποίηση της νόσου, να διερευνήσει δηλαδή αν ο όγκος είναι τοπικά εκτεταμένος ή αν έχει διασπαρεί  (μεταστατικός)  με αξονική τομογραφία κοιλίας, πυέλου και θώρακος, παράλληλα με αιματολογικές εξετάσεις για διερεύνηση πιθανής αναιμίας, της ηπατικής λειτουργίας, των ηλεκτρολυτών και των καρκινικών δεικτών. Απαραίτητη στην κλινική σταδιοποίηση των όγκων του ορθού είναι η μαγνητική τομογραφία του ορθού, R–MRI (ή το διορθικό υπερηχογράφημα, αν η μαγνητική δεν μπορεί να γίνει), που τα τελευταία 10 χρόνια συντελεί όλο και περισσότερο στην αποσαφήνιση των όγκων της περιοχής. Επομένως, είναι σημαντικός εδώ ο ρόλος του ακτινοδιαγνώστη.  Εν συνεχεία, απαιτείται εκτίμηση του ασθενούς από ακτινοθεραπευτή ογκολόγο, διότι συνήθως οι όγκοι του ορθού χρήζουν ακτινοθεραπείας, μαζί με χημειοθεραπεία, πριν ή μετά το χειρουργείο. Αυτό έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικό στον τοπικό έλεγχο της νόσου.

Στο σημείο αυτό, αν δεν έχει πρωτύτερα εμπλακεί, ζητείται η εκτίμηση του χειρουργού. Ο χειρουργός πρέπει να εκτιμήσει την σταδιοποίηση της νόσου και την συνολική κατάσταση του ασθενούς για να κρίνει την δυνατότητα χειρουργικής αφαίρεσης με ογκολογικό τρόπο. Το χειρουργείο θα γίνει σε συνεννόηση με τους ογκολόγους για την σωστή σειρά προτεραιότητας των θεραπειών. Τέλος, σημαντικό ρόλο έχει ο παθολογοανατόμος, ο οποίος θα δώσει σημαντικές πληροφορίες για την βιολογική ταυτότητα, τα ιδιαίτερα ογκολογικά χαρακτηριστικά και τις γονιδιακές μεταλλάξεις που φέρει ο όγκος.

Η παραπάνω ομάδα συσκέπτεται ως ογκολογικό συμβούλιο, για να αποφασίσει την καλύτερη προτεινόμενη θεραπεία για τον ασθενή, σύμφωνα με τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες αντικαρκινικών κέντρων των ΗΠΑ και της ΕΕ, βασισμένες σε επιστημονικές μελέτες και εκτενή κλινική εμπειρία. Αυτή είναι η λεγόμενη διεπιστημονική αντιμετώπιση του καρκίνου του ορθού, η οποία εφαρμόζεται συστηματικά και στην Ευρωκλινική Αθηνών. Όπως δείχνουν οι μελέτες, ασθενείς με  όγκους του ορθού που αντιμετωπίζονται με βάση τις διεθνείς οδηγίες έχουν καλύτερα αποτελέσματα και επιβίωση.

Καρκίνος Ορθού: Ποιος είναι ο ρόλος του χειρουργού;

Ο ρόλος του χειρουργού στην αντιμετώπιση του πρωτοπαθούς όγκου είναι συχνά καθοριστικός και ιδιαίτερα καίριος.

Σε λίγες περιπτώσεις πρώιμων όγκων, είναι δυνατή η τοπική αφαίρεση (διορθικά), χωρίς να απαιτείται μια ευρύτερη εκτομή. Στις πιο συνήθεις περιπτώσεις, όπου η νόσος είναι τοπικά εκτεταμένη, ο χειρουργός καλείται να αφαιρέσει με άρτια ογκολογική εκτομή όλο τον όγκο με τους γειτονικούς λεμφαδένες (ΤΜΕ– ολική εκτομή του μεσοορθού) και με απολίνωση των αγγείων στη βάση τους, έτσι ώστε να επιτύχει την ολική εξάλειψη της ορατής νόσου και του πεδίου της, χωρίς να αφήσει πίσω περιοχές με καρκινικά κύτταρα. Ιδανικά ο χειρουργός επιδιώκει την επανασύνδεση του πεπτικού σωλήνα, όποτε είναι ογκολογικά εφικτό.

Kαρκίνος Oρθού: Eλάχιστα επεμβατική (λαπαροσκοπική ή ρομποτική) μέθοδος

Η τεχνική που μπορεί να επιλέξει ο χειρουργός και που έχει ήδη μελετηθεί και αποδειχθεί επαρκής ογκολογικά, είναι η κλασική ανοιχτή χειρουργική αφαίρεση του όγκου με λαπαροτομή ή η ελάχιστα επεμβατική (λαπαροσκοπική ή ρομποτική) μέθοδος. Ήδη από το 2006 υπάρχουν μεγάλες διεθνείς μελέτες που αποδεικνύουν την ογκολογική αρτιότητα της λαπαροσκοπικής χειρουργικής για όγκους του παχέος εντέρου/ορθού, εφόσον γίνεται από κατάλληλα εκπαιδευμένους χειρουργούς. Τα πλεονεκτήματα της ελάχιστα επεμβατικής μεθόδου είναι πλέον γνωστά – πέραν της άρτιας ογκολογικής εξαίρεσης που προσφέρει, ο ασθενής αναρρώνει γρηγορότερα, με λιγότερο πόνο, λιγότερη απώλεια αίματος και ταχύτερη επαναφορά στην φυσιολογική του ζωή.

Εδώ και 10 χρόνια η τεχνική αυτή κερδίζει έδαφος, προσφέροντας τα πλεονεκτήματά της σε όλο και περισσότερους ασθενείς. Η τεχνολογία συνεισφέρει ιδιαίτερα σε αυτό, διαθέτοντάς μας εξαιρετικά εργονομικά εργαλεία ενέργειας για ασφαλέστερη παρασκευή/απολίνωση των ιστών, εξελιγμένες ινοοπτικές κάμερες (4Κ laparoscopy, 3D image) που μεγεθύνουν το χειρουργικό πεδίο παρέχοντας ιδιαίτερη ευκρίνεια στους λεπτούς χειρισμούς, φθοριοσκοπικούς ανιχνευτές (ΙCG technology), διεγχειρητικούς υπερήχους κλπ,  που συμβάλουν στην παροχή προηγμένης επιστημονικής φροντίδας στον ασθενή.

Τέλος, συχνά πλέον, λόγω της διεπιστημονικής προσέγγισης των ασθενών του ορθού, μας δίνεται η δυνατότητα μιας λιγότερο ακρωτηριαστικής επέμβασης, ειδικά σε πολύ χαμηλούς όγκους, λόγω της ‘συρρίκνωσης’ και τοπικής υποστροφής των όγκων μετά την χημειοθεραπεία/ακτινοβολία. Ετσι μπορούμε να αποφύγουμε την μόνιμη κολοστομία, που παλαιότερα θα ήταν αναπόφευκτη και να δώσουμε στον ασθενή μια εξαιρετική δυνατότητα επιβίωσης χωρίς υποτροπή και με καλή ποιότητα ζωής.