Τι είναι

Τι είναι το πολλαπλούν μυέλωμα;

To πολλαπλούν μυέλωμα (ΠΜ) είναι μία αιματολογική κακοήθεια, η οποία αναπτύσσεται στον μυελό των οστών, όπου παράγονται τα κύτταρα του αίματος. Τα πλασματοκύτταρα τα οποία είναι φυσιολογικά κύτταρα του μυελού των οστών, στο ΠΜ, μετατρέπονται σε κακοήθη μυελωματικά πλασματοκύτταρα, τα οποία κατακλύζουν τον μυελό των οστών, αναστέλλουν την παραγωγή των φυσιολογικών κυττάρων και εκκρίνουν παθολογικές ουσίες (παραπρωτείνες  και ελαφρές αλυσίδες). Συνεπώς το ΠΜ οφείλεται σε νεοπλασματικό κλώνο πλασματοκυττάρων. Τα κακοήθη πλασματοκύτταρα προκαλούν βλάβες στα οστά του σκελετού με συνέπεια αύξηση της συχνότητας καταγμάτων.

Πόσο συχνό είναι το πολλαπλούν μυέλωμα;

Το πολλαπλούν μυέλωμα (ΠΜ) είναι η δεύτερη πιο συχνή κακοήθεια του αίματος. Στην Ευρώπη, η επίπτωση του ΠΜ εκτιμάται στα 4.5-6.0 ανά 100,000 άτομα ετησίως, αντιστοιχώντας στο 1.8% των συνολικών καρκίνων. Η διάμεση ηλικία εμφάνισης είναι στα 69 έτη, ενώ παρατηρείται μεγαλύτερη συχνότητα στους άνδρες σε σύγκριση με τις γυναίκες. Επιπλέον, άτομα από Αφρικανική φυλή έχουν διπλάσια πιθανότητα εμφάνισης σε σύγκριση με άλλες φυλές. Το πλήθος των ατόμων που πάσχουν από ΠΜ έχει αυξηθεί πρόσφατα, με αποτέλεσμα των νέων θεραπειών που εφαρμόζονται και της αύξησης της επιβίωσης.

Τι προκαλεί το πολλαπλούν μυέλωμα;

Απόλυτη συσχέτιση με κάποιο αίτιο δεν υπάρχει. Χωρίς να έχει αποδειχθεί, διαταραχές της ανοσίας του οργανισμού, ορισμένα επαγγέλματα, έκθεση σε ορισμένες χημικές ουσίες και ακτινοβολία μπορεί να σχετίζονται με την εμφάνιση της νόσου, δεδομένου ότι και άτομα τα οποία δεν έχουν εκτεθεί σε παράγοντες κινδύνου αναπτύσσουν ΠΜ.

Συμπτώματα

Ποια είναι τα συμπτώματα του ΠΜ;

Το πολλαπλούν μυέλωμα επηρεάζει τα οστά, το αίμα και τους νεφρούς με αντίστοιχα συμπτώματα.

Οστά

Στο 85% των ασθενών εμφανίζονται Οστικές βλάβες σε σπονδυλική στήλη, λεκάνη και πλευρά. Μυελωματικά κύτταρα συσσωρεύονται στα οστά και διαταράσσουν την οστική δομή ή εκκρίνουν ουσίες που επηρεάζουν την ανάπτυξη και την επανόρθωση των οστών. Από την οστική καταστροφή προκύπτει αύξηση του δομικού στοιχείου των οστών, του ασβεστίου, μία κατάσταση που ονομάζεται υπερασβεστιαιμία, η οποία προκαλεί συμπτώματα όπως δίψα και σύγχυση, τα οποία απαιτούν άμεση θεραπευτική αντιμετώπιση.

Αίμα

Η αύξηση των κακοήθων πλασματοκυττάρων στο μυελό των οστών διαταράσσει την παραγωγή των κυττάρων του αίματος με συνέπεια την εμφάνιση αναιμίας (παρατηρείται στο 60% των ασθενών στην πρωτοδιάγνωση). Επίσης ελάττωση του αριθμού των λευκών (λευκοπενία), η οποία αυξάνει τον κίνδυνο από λοιμώξεις, καθώς και ελάττωση των αιμοπεταλίων (θρομβοπενία) με συνέπεια αυξημένη τάση για αιμορραγίες.

Νεφρούς

Λόγω αύξησης των παραπρωτεϊνών και του ασβεστίου δημιουργείται έκπτωση της λειτουργίας των νεφρών και προοδευτικά εγκαθίσταται νεφρική ανεπάρκεια. Πάνω από 50% των πασχόντων από ΠΜ παρουσιάζουν διαταραχή της νεφρικής λειτουργίας.

Κυριότερα συμπτώματα

• Οστικά άλγη
• Κόπωση
• Αδυναμία
• Λοιμώξεις
• Απώλεια βάρους, απώλεια όρεξης

Συμπτώματα σχετιζόμενα με υπερασβεστιαιμία ή διαταραχή νεφρικής λειτουργίας

• Αυξημένη ή ελαττωμένη διούρηση
• Δίψα
• Ανησυχία, διέγερση, κόπωση
• Σύγχυση
• Ναυτία και έμετος

Πώς διαγιγνώσκεται;

Για τη διάγνωση του πολλαπλού μυελώματος απαιτείται ένας πληρέστατος κλινικοεργαστηριακός έλεγχος, ο οποίος περιλαμβάνει:

• Εξέταση γενικής αίματος
• Βιοχημικές εξετάσεις
• Ανοσολογικές και μοριακές εξετάσεις
• Εξετάσεις ούρων
• Μυελόγραμμα
• Οστεομυελική βιοψία
• Καρυότυπο
• Πλήρη οστικό έλεγχο

Στη συνέχεια, βάσει των απαντήσεων, θα τεθεί η διάγνωση από τον εξειδικευμένο αιματολόγο, η σταδιοποίηση και η πρόγνωση του ασθενούς.

Μεγάλη βοήθεια στη διάγνωση και πρόγνωση του ΠΜ προσφέρουν νεότερες τεχνικές όπως η εξέταση FISH (Fluorescence in Situ Hybridization) όπου διαγιγνώσκονται χρωμοσωμικές μεταθέσεις ή εξαλείψεις, και η εξέταση του DNA ( genomic sequencing), με τις οποίες καθορίζεται η επιθετικότητα του νοσήματος. Εξ άλλου για τον έλεγχο των οστικών βλαβών εκτός των απλών ακτινογραφιών, χρησιμοποιούνται αξονικές τομογραφίες, μαγνητικές τομογραφίες και PET-CT. Mε αυτές τις τεχνικές είναι δυνατόν επίσης να διαγνωσθεί εάν ένας ασθενής έχει νόσο εκτός του μυελού των οστών (εξωμυελική νόσο).

Σταδιοποίηση – διάγνωση ομάδος κινδύνου

Βάσει του διαγνωστικού ελέγχου, καθορίζεται το στάδιο της νόσου του ασθενούς ( πρώτο, δεύτερο ή τρίτο στάδιο), η ομάδα κινδύνου στην οποία ανήκει ( χαμηλού, ενδιαμέσου, υψηλού ή πολύ υψηλού κινδύνου ) και η πρόγνωση του ασθενούς.

Θεραπεία

Βασικό κριτήριο για την επιλογή της αρχικής θεραπείας είναι η ικανότητα του άρρωστου ή όχι για μεγαθεραπεία και αυτόλογη μεταμόσχευση. Ασθενείς ηλικίας <65-70 ετών με καλή γενική κατάσταση, είναι συνήθως υποψήφιοι για τη χορήγηση μεγαθεραπείας με μελφαλάνη και αυτόλογη μεταμόσχευση αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων. Η μεγαθεραπεία  με αυτόλογη μεταμόσχευση αυξάνει την ενδιάμεση επιβίωση των αρρώστων με μυέλωμα, σε σύγκριση με τη χορήγηση συμβατικής χημειοθεραπείας. Άρρωστοι που δεν είναι υποψήφιοι για αυτόλογη μεταμόσχευση (λόγω ηλικίας ή άλλων σοβαρών προβλημάτων υγείας) αντιμετωπίζονται με τις νέες σύγχρονες αντι-μυελωματικές θεραπείες, όπως ανοσοτροποποιητικά φάρμακα (λεναλιδομίδη, πομαλιδομίδη), τους αναστολείς πρωτεασώματος (βορτεζομίδη, καρφιλζομίδη, ιξαζομίδη), και τις ανοσοθεραπείες (daratumumab, isatuximab, belantamab mafodotin, διειδικά αντισώματα κ.α.). Η έγκαιρη διάγνωση, η οποία προϋποθέτει καλή ενημέρωση, είναι σημαντική για την επίτευξη των θεραπευτικών στόχων.

Συμπεράσματα

Παρά τη σημαντική πρόοδο στη θεραπεία του μυελώματος που έχει επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια, το πολλαπλούν μυέλωμα παραμένει μια νόσος ανίατη και σχεδόν πάντα οι ασθενείς θα εμφανίσουν υποτροπή της νόσου, ακόμα και αν έχουν πετύχει πλήρη ύφεση (εξαφάνιση δηλαδή των ευρημάτων του μυελώματος) στην αρχική ή σε κάποια επόμενη γραμμή θεραπείας. Σε γενικές γραμμές η νόσος χαρακτηρίζεται από υποτροπές οι οποίες αντιμετωπίζονται με διαφορετικούς ή παρόμοιους συνδυασμούς φαρμάκων, όμως κάθε φορά η ύφεση της νόσου τείνει να έχει μικρότερη διάρκεια και τελικά να γίνεται ανθεκτική στη θεραπεία. Ευελπιστούμε η χρήση νέων θεραπευτικών συνδυασμών μελλοντικά, να τροποποιήσει τη φυσική πορεία του νοσήματος.