Τι είναι η αιματουρία και πόσο πρέπει να μας ανησυχεί;

Η αιματουρία, δηλαδή η παρουσία αίματος στα ούρα αποτελεί ένα ανησυχητικό σύμπτωμα που χρήζει πάντα άμεσης διερεύνησης από τον ουρολόγο. Διακρίνεται σε μακροσκοπική όπου τα ούρα φαίνονται κόκκινα ή καφέ με το μάτι και σε μικροσκοπική όπου η ανίχνευση του αίματος γίνεται με ειδικές εξετάσεις.

Ο ασθενής με αιματουρία μπορεί να μην έχει κανένα άλλο σύμπτωμα. Συχνά όμως αναφέρει πόνο κατά την ούρηση, συχνουρία, καύσος, δυσκολία στην ούρηση ή αιματουρία μετά από κόπωση. Η παρουσία πόνου κατά την αιματουρία συνήθως είναι ενδεικτική της ύπαρξης φλεγμονής ή λιθίασης, ενώ η ανώδυνη αιματουρία συνδυάζεται συνηθέστερα με κάποια κακοήθη πάθηση του ουροποιητικού συστήματος. Η εμφάνιση πηγμάτων αίματος στα ούρα είναι σημάδι μεγάλης αιματουρίας και χρειάζεται γρήγορη εκτίμηση και αντιμετώπιση.

Γιατί εκδηλώνεται η αιματουρία;

Η αιματουρία διακρίνεται σε σπειραματικής και μη σπειραματικής προέλευσης. Η σπειραματική υποδηλώνει ότι η αιτία του αίματος είναι ο νεφρός και συγκεκριμένα μικρά αγγεία του που λέγονται σπειράματα. Η νεφρική αποτελεί το μόνο το <10% των περιπτώσεων. Στις υπόλοιπες η αιτία δεν είναι νεφρική και εντοπίζεται στην ουροδόχο κύστη, τον ουρητήρα, την ουρήθρα και τον προστάτη. Από τις συνηθέστερες αιτίες είναι η υπερπλασία του προστάτη οι λοιμώξεις του ουροποιητικού (κυστίτιδα, προστατίτιδα, πυελονεφρίτιδα), η λιθίαση, και οι καρκίνοι της ουροδόχου κύστης, του προστάτη, και του νεφρού. Αιματουρία μπορεί να εκδηλωθεί και επί απουσίας ουρολογικού νοσήματος και να οφείλεται σε διαταραχές πηκτικότητας λόγω φαρμάκων ή αιματολογικών ασθενειών, σε έντονη σωματική άσκηση ή τραυματισμό των οργάνων του ουροποιητικού.

Πως βρίσκουμε το αίτιο της αιματουρίας;

Σε κάθε περίπτωση η λεπτομερής διαγνωστική μελέτη περιλαμβάνει εκτός από την κλινική εξέταση και το ιστορικό, τις εργαστηριακές εξετάσεις ούρων (γενική, καλλιέργεια, κυτταρολογική) και τον απεικονιστικό έλεγχο με υπέρηχο, αξονική ή/και μαγνητική τομογραφία. Απολύτως απαραίτητη είναι η κυστεοσκόπηση για τον πλήρη έλεγχο του κατώτερου ουροποιητικού που είναι η συχνότερη θέση ανάπτυξης ουροθηλιακού καρκίνου. Η κυστεοσκόπηση είναι η ελάχιστα επεμβατική ενδοσκοπική μέθοδος που επιτρέπει την εξέταση του εσωτερικού της ουροδόχου κύστης και πλέον γίνεται άνετα γρήγορα και ανώδυνα χωρίς αναισθησία με το ψηφιακό εύκαμπτο κυστεοσκόπιο στο ουρολογικό ιατρείο.

Τα τελευταία χρόνια η ενδοουρολογία, με την ουρηθροκυστεοσκόπηση και την ουρητηροπύελοσκόπηση έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στην πρώιμη διάγνωση των αιτίων της αιματουρίας αλλά και στην αποτελεσματική αντιμετώπισή τους.

Όχι σπάνια παρά τον έλεγχο που γίνετε μπορεί να μην βρεθεί το αίτιο που προκαλεί την αιματουρία. Τότε ο ασθενής τίθεται υπό παρακολούθηση και καλείται σε επανεξέταση σε τρεις μήνες, εκτός εάν παρουσιάσει εν τω μεταξύ μακροσκοπική αιματουρία, οπότε και υποβάλλεται πάλι σε εξετάσεις με μεγάλη πιθανότητα να βρεθεί από πού αιμορραγεί ο ασθενής.

Πως αντιμετωπίζεται η αιματουρία;

Η θεραπεία της αιματουρίας εξαρτάται από το αίτιο που την προκάλεσε.

Σε μικρή αιματουρία η αντιμετώπιση του αιτίου γίνεται αφού ολοκληρωθεί ο απαραίτητος έλεγχος. Για την αντιμετώπιση της μακροσκοπικής αιματουρίας υπάρχουν ορισμένα άμεσα μέτρα, όπως η άφθονη λήψη υγρών. Σε μεγάλη αιματουρία με πήγματα χρειάζεται τοποθέτηση ουροκαθετήρα και πλύσεις κύστεως μέχρι την υποχώρηση της αιματουρίας. Εφόσον υπάρχει λοίμωξη χορηγείται το κατάλληλο αντιβιοτικό. Αφού ολοκληρωθεί ο έλεγχος και διαπιστωθεί η αιτία της αιματουρίας μπορεί να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση για την αντιμετώπισή της.

Η θεραπευτική προσέγγιση των νεοπλασιών του ουροποιητικού γίνεται πλέον με ελάχιστα επεμβατικές μεθόδους. Στους μικρούς επιφανειακούς όγκους της αποχετευτικής μοίρας, η διουρηθρική εκτομή όγκων της ουροδόχου κύστης και η εύκαμπτη ουρητηροπυελοσκόπιση  για μικρούς όγκους ουρητήρα  και νεφρικής πυέλου είναι οι ενδεδειγμένες επιλογές.

Η ρομποτικά υποβοηθούμενη λαπαροσκοπική χειρουργική με την χρήση του συστήματος DaVinci αποτελεί την ελάχιστα επεμβατική επιλογή όταν πρέπει ο ασθενής να υποβληθεί σε μερική νεφρεκτομή, ριζική προστατεκτομή ή ριζική κυστεκτομή έχοντας αμελητέα απώλεια αίματος, ελάχιστο μετεγχειρητικό πόνο με ταυτόχρονα εξαιρετικά ογκολογικά και λειτουργικά αποτελέσματα.

Η εξωσωματική λιθοθρυψία, η ενδοσκοπική λιθοθρυψία και η διαδερμική λιθοθρυψία αποτελούν τις θεραπευτικές επιλογές για την αντιμετώπιση της λιθίασης του ουροποιητικού ανάλογα την θέση και το μέγεθος των λίθων.

Τέλος η αιματουρία λόγω υπερπλασίας του προστάτη αντιμετωπίζεται με την διπολική διουρηθρική προστατεκτομή με την μέθοδο TURiS.

Σε κάθε περίπτωση αιματουρίας, ειδικά της μακροσκοπικής, η άμεση εκτίμηση από τον ουρολόγο είναι απαραίτητη, για να γίνει έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση.