Καρδιακή ανεπάρκεια
Τι είναι
Τι είναι η καρδιακή ανεπάρκεια;
Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι η νοσολογική οντότητα κατά την οποία η καρδιά αδυνατεί να εκπληρώσει τον ρόλο της επαρκώς και να διατηρήσει ικανοποιητική παροχή αίματος προς τα διάφορα όργανα του σώματος, ούτως ώστε να εξασφαλίζεται η απαραίτητη οξυγόνωση και ο μεταβολισμός αυτών. Στην περίπτωση αυτή ο ασθενής βιώνει ένα σύνολο συμπτωμάτων και τότε λέμε ότι έχει καρδιακή ανεπάρκεια. Κατά την έννοια αυτή, η καρδιακή ανεπάρκεια δεν είναι μια αυστηρά συγκεκριμένη νόσος, αλλά αντιθέτως πολλά νοσήματα μπορούν να προκαλέσουν βλάβες στην καρδιά και να οδηγήσουν σε καρδιακή ανεπάρκεια, όπως η στεφανιαία νόσος, το έμφραγμα του μυοκαρδίου, ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση, οι σημαντικού βαθμού βαλβιδοπάθειες, οι συγγενείς καρδιοπάθειες, οι μυοκαρδίτιδες, η διατατική μυοκαρδιοπάθεια, κ.α.
Συχνότητα
Πόσο συχνή είναι η καρδιακή ανεπάρκεια ; Επιδημιολογία καρδιακής ανεπάρκειας
Ο αριθμός όλων των περιπτώσεων με καρδιακή ανεπάρκεια στο γενικό πληθυσμό υπολογίζεται σε 3-20 ανά 1.000 άτομα. Ο επιπολασμός αυξάνει με την ηλικία, ώστε να υπάρχουν 30-130 ασθενείς ανά 1.000 άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών. Υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα πιθανότατα υπάρχουν 200.000 ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια και 30.000 περίπου νέες περιπτώσεις κάθε χρόνο. Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι μια κακοήθης νόσος, πολλές φορές με χειρότερη πρόγνωση ακόμη και από τον καρκίνο. Αρκεί να σκεφθεί κανείς ότι η επιβίωση των ασθενών με τελικού σταδίου καρδιακή ανεπάρκεια στα 4 έτη είναι μόλις 50%. Η απορρύθμιση των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια είναι πολύ σημαντική, καθότι ξεκινά μια κλινική «κατηφόρα» του ασθενούς με ενδονοσοκομειακή θνητότητα 3-7% και θνητότητα 3 μηνών περί το 25%. Από τους ασθενείς αυτούς σε διάστημα ενός χρόνου το 40% είτε πεθαίνει είτε επανεισάγεται με επιδείνωση των συμπτωμάτων και της νόσου.
Διάγνωση
Πως γίνεται η διάγνωση για την Καρδιακή ανεπάρκεια;
Η διάγνωση της καρδιακής ανεπάρκειας βασίζεται κατά πρώτον, στο ιστορικό και στα συμπτώματα τα οποία μεταφέρει ο ασθενής στον γιατρό και κατά δεύτερον, στα ευρήματα από την κλινική εξέταση του γιατρού.
Συμπτώματα
Με ποια συμπτώματα εκδηλώνεται η καρδιακή ανεπάρκεια;
Τα βασικά συμπτώματα που εμφανίζει η καρδιακή ανεπάρκεια είναι δύο:
- μειωμένη ανοχή στην κόπωση, είτε λόγω δύσπνοιας (επειδή το αίμα λιμνάζει στους πνεύμονες), είτε καταβολής και αδυναμίας (επειδή η οξυγόνωση των μυών είναι ανεπαρκής). Η δύσπνοια μπορεί να προσλαμβάνει τον χαρακτήρα της ορθόπνοιας, δηλαδή αδυναμία του ασθενούς να ξαπλώσει και ανακούφισή του όταν ανασηκώνεται και κάθεται.
- υπερφόρτωση σε υγρά και συλλογή νερού στα κάτω άκρα με σχηματισμό οιδημάτων ή στην κοιλιά με σχηματισμό ασκίτη.
Άλλα συμπτώματα που σχετίζονται με την καρδιακή ανεπάρκεια αφορούν γαστρεντερικά ενοχλήματα και συμπτώματα από τον εγκέφαλο, όπως ζάλη και αδυναμία συγκέντρωσης. Χαρακτηριστικό επίσης σύμπτωμα της καρδιακής ανεπάρκειας αποτελεί και η καρδιακή καχεξία κατά την οποία υπάρχει ανορεξία, απίσχνανση και απώλεια βάρους, γεγονός που αποτελεί κακό προγνωστικό σημείο με υψηλή θνητότητα.
Τι εξετάσεις πρέπει να γίνουν για τη διάγνωση για τη καρδιακή ανεπάρκεια
Με την κλινική εξέταση ο γιατρός θα υποψιασθεί την παρουσία καρδιακής ανεπάρκειας. Το ηλεκτροκαρδιογράφημα μπορεί να συμβάλλει στην διάγνωση για την καρδιακή ανεπάρκεια, μολονότι πολλές φορές είναι σχεδόν φυσιολογικό. Η κατάδειξη, όμως, στο ηλεκτροκαρδιογράφημα αποκλεισμού του αριστερού σκέλους (LBBB) ή αρρυθμίας των κόλπων (κολπική μαρμαρυγή) ασφαλώς μπορούν να βοηθήσουν στην διάγνωση, την αιτιολογία και την πρόβλεψη της πρόγνωσης της καρδιακής ανεπάρκειας. Η ακτινογραφία θώρακος μπορεί να αποκαλύψει μια διατεταμένη καρδιά ή την παρουσία υγρού στους πνεύμονες ή/και πνευμονικό οίδημα. Ο προσδιορισμός στο αίμα ενός νατριουρητικού πεπτιδίου του BNP μπορεί να βοηθήσει στην διάγνωση και την αιτιολογία μιας δύσπνοιας, αν δηλαδή είναι καρδιακής ή αναπνευστικής αρχής. Τιμές BNP<35pg/ml αποκλείουν την παρουσία καρδιακής ανεπάρκειας. Αν η κλινική εξέταση, το ηλεκτροκαρδιογράφημα, η ακτινογραφία θώρακος και οι τιμές του BNP είναι φυσιολογικά και δεν εγείρουν την υποψία καρδιακής ανεπάρκειας, καμιά επιπλέον εξέταση δεν απαιτείται.
Περαιτέρω διερεύνηση
Αν όμως οι πρώτες αυτές εξετάσεις είναι παθολογικές, τότε πρέπει να γίνει ηχοκαρδιογραφική μελέτη καρδιάς κατά την οποία θα μετρηθούν όλες οι κοιλότητες της καρδιάς και θα αξιολογηθεί η λειτουργικότητά της και το κλάσμα εξωθήσεως, ενώ πολλές αιμοδυναμικές παράμετροι μπορούν να μετρηθούν έμμεσα, χωρίς καρδιακό καθετηριασμό. Το υπερηχογράφημα καρδιάς σήμερα αποτελεί το «στηθοσκόπιο» του 21ου αιώνα και αποκαλύπτει σε ποια αίτια οφείλεται η καρδιακή ανεπάρκεια και την ανταπόκριση στην φαρμακευτική αγωγή.
Οι ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια θα πρέπει επίσης να εξετάζονται με στεφανιογραφία με στόχο την κατάδειξη στενωμένων στεφανιαίων αγγείων και την προοπτική της επαναιμάτωσης είτε με αγγειοπλαστική είτε με αορτοστεφανιαία παράκαμψη (by pass). Μάλιστα, μπορεί να γίνει stress echo για έλεγχο παρουσίας βιωσιμότητας ή/και ισχαιμίας στην καρδιά, καθότι η παρουσία τους επιδεινώνει την κατάσταση και επηρεάζει αρνητικά την πρόγνωση, αν δεν γίνει επέμβαση επαναιμάτωσης.
Η απλή βάδιση επί 6 λεπτά σε επίπεδο διάδρομο ή κοιλιόμενο τάπητα καθορίζει το επίπεδο της λειτουργικής κατάστασης του ασθενούς και την πρόγνωση αυτού: βάδιση >300 μέτρα σημαίνει πως όλα είναι καλά. Επίπροσθέτως, διενεργείται και η καρδιοαναπνευστική δοκιμασία κόπωσης, όπως ακριβώς η κλασική δοκιμασία κόπωσης σε κοιλιόμενο τάπητα, με την διαφορά ότι ο ασθενής αναπνέει μέσα από μια μάσκα όυτως ώστε να μετράται και να καταγράφεται το καταναλισκόμενο οξυγόνο. Αν η μέγιστη κατανάλωση αυτού είναι >20 ml/kgr/min το στάδιο της νόσου και η πρόγνωση είναι πολύ καλά.
Πότε γίνεται εξέταση για την καρδιακή ανεπάρκεια με 24ωρο holter καταγράφης
Οι ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια και συμπτωματολογία ζάλης ή απώλειας των αισθήσεων θα πρέπει να εξετάζονται με Holter 24ωρης καταγραφής του ρυθμού για παρουσία κοιλιακών ταχυκαρδιών και εν ανάγκη να υποβάλλονται σε ηλεκτροφυσιολογική μελέτη με στόχο την κατάδειξη της ανάγκης εμφύτευσης απινιδιστή, η οποία βελτιώνει σημαντικά την επιβίωση. Παλαιότερα γινόταν έλεγχος με ειδικές υπερηχογραφικές τεχνικές για παρουσία κοιλιακού δυσυγχρονισμού-σήμερα φθάνει μόνο το ΗΚΓ- δηλαδή καθυστέρησης σύσπασης μεταξύ των τοιχωμάτων της καρδιάς και διερεύνηση ένδειξης για εμφύτευση αμφικοιλιακού βηματοδότη, όπου βηματοδοτούνται ταυτόχρονα η αριστερή και η δεξιά κοιλία, γεγονός το οποίο βελτιώνει τόσο τα συμπτώματα όσο και την επιβίωση.
Αιματολογικές εξετάσεις
Τέλος, οι ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια θα πρέπει να εξετάζονται σε τακτά διαστήματα με βιοχημικές αναλύσεις ούτως ώστε να ελέγχεται ο αιματοκρίτης και ο σίδηρος-φεριττίνη (η αναιμία επιδεινώνει την καρδιακή ανεπάρκεια), το κάλιο (η υποκαλιαιμία ευοδώνει τον αιφνίδιο θάνατο, ενώ η υπερκαλιαιμία δεικνύει νεφρική δυσπραγία), το νάτριο (η υπονατραιμία δεικνύει υπερφόρτωση σε υγρά ή/και επιδείνωση της νόσου), η ουρία και η κρεατινίνη (έλεγχος νεφρικής λειτουργίας), οι τρανσαμινάσες (έλεγχος ηπατικής λειτουργίας), το σάκχαρο και οι θυρεοειδικές ορμόνες.
Θεραπεία
Ποια είναι η κατάλληλη Θεραπεία για την καρδιακή ανεπάρκεια;
Το βασικό μας μέλημα για τη θεραπεία για την καρδιακή ανεπάρκεια θα πρέπει να είναι η ανεύρεση της αιτίας της , ώστε να υπάρξει αιτιολογική θεραπεία. Ανεξάρτητα, όμως, από την αιτία της καρδιακής ανεπάρκειας, οι ασθενείς θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με την χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής και να εκπαιδεύονται στις κατάλληλες υγιεινοδιαιτητικές συνήθειες. Η θεραπεία θα μειώσει το αίσθημα αδυναμίας και τη δύσπνοια, θα βελτιώσει την ικανότητα προς άσκηση, θα επιβραδύνει την εξέλιξη της νόσου και θα αυξήσει την επιβίωση.
Μέτρα αντιμετώπισης
Καρδιακή Ανεπάρκεια: Υγιεινοδιαιτητικά μέτρα αντιμετώπισης της πάθησης
Οι ασθενείς που έχουν διαγνωστεί με καρδιακή ανεπάρκεια θα πρέπει να είναι ενημερωμένοι για τη κατάσταση τους, καθώς και για την φαρμακευτική τους αγωγή τους (τη δράση των φαρμάκων, τις δόσεις και τις παρενέργειές τους). Επίσης θα πρέπει να ακολουθήσουν τα παρακάτω:
- Το κάπνισμα φυσικά θα πρέπει να απαγορεύεται αυστηρά.
- Οι παχύσαρκοι ασθενείς θα πρέπει να μειώσουν το βάρος τους. Θα πρέπει να ζυγίζονται καθημερινά και να συμβουλεύονται τον γιατρό τους σε κάθε περίπτωση αύξησης του βάρους του πάνω από 1,5- 2 κιλά σε μια εβδομάδα.
- Η κατανάλωση άλατος θα πρέπει να είναι αυστηρά μειωμένη στα άτομα με καρδιακή ανεπάρκεια.
- Οι ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια λόγω στεφανιαίας νόσου θα πρέπει να ακολουθούν υπολιπιδαιμική δίαιτα.
- Αποφυγή σωματικής κοπώσεως σε αρρώστους πού έχουν καρδιακή κάμψη. Οι ασθενείς με μετρίου βαθμού καρδιακή ανεπάρκεια θα πρέπει να ενθαρρύνονται να ασκούνται, πάντα, όμως, έπειτα από συνεννόηση με το γιατρό.
- Έλεγχος και σωστή ρύθμιση της αρτηριακής πιέσεως. Σε οιαδήποτε μορφή καρδιακής ανεπάρκειας, είναι απολύτως απαραίτητη η αντιμετώπιση της συνυπάρχουσας αρτηριακής υπερτάσεως, η οποία πολλές φορές μπορεί να είναι η αιτία της ανεπάρκειας.
- Έλεγχος και ρύθμιση αυξημένης καρδιακής συχνότητας ή αρρυθμιών.
- Η κατανάλωση αλκοόλ θα πρέπει να αποφεύγεται.
- Θα πρέπει να γίνεται πρόληψη λοιμώξεων οι οποίες προκαλούν απορρύθμιση της νόσου. Υπάρχει ένδειξη για εμβολιασμό με το ισόβιο εμβόλιο για τον πνευμονιόκοκκο και κατά έτος με το αντιγριπικό εμβόλιο.
